Türk masal ve halk hikâyelerinde görmeyen gözün tedavi edilmesi motifi üzerine

İnsanoğlunun hayatında gerçekleştiremediği bazı hususlar onun hayal dünyasına yansımakta ve daha sonra destan, masal ve halk hikâyesi gibi metinlerde kendisine yer bulmaktadır. Bir zamanlar “açıl kapım açıl” denildiği vakit açılan kapıları günümüzde hayatımızın her anında görebilmekteyiz. Bu kısa bilgiden sonra şimdi de Türk masal ve hikâyelerinde tespit edebildiğimiz tedavi şekillerini sıralamak istiyoruz: a) Toprakla tedavi b) Su (ab-ı hayat) ile tedavi c) Ağaç dalıyla (yaprağı) tedavi ç) Otla (çayır, çimen) tedavi d) Kuş tüyünün görmeyen göze sürülmesiyle tedavi e) Kanla tedavi f) Dua edilmesi sonucu tedavi g) Hayvan ürünlerinin yenilmesi, içilmesi veya bir hayvan tarafından yalanma üzerine tedavi ğ) Denizden çıkarılan iki özel balığın göze sarılmasıyla tedavi h) Peri kızlarının yaptığı ilacın göze sürülmesiyle tedavi Yukarıdaki tedavi şekillerinde de görüldüğü gibi dinî unsurların yanında, mitolojik bazı hususlarda (toprak, su, ot, ağaç dalı, tüy, kan, vb.) görmeyen gözün açılmasında etkili olmaktadır.

On the pattern of treating the unseeing eye in Turkish fairy tales and folk stories

Things that human beings cannot realize in their lives are reflected in to their world of imagination and these things find places in the texts, such as epics, fairy tales, and folk tales. We can see the doors opened when it is said “open my door, open!” in the past at every moment of our lives today. After this information, we wish to list the methods of treatment that we found out in Turkish fairy tales and folk stories: a) Treatment with soil b) Treatment with water c) Treatment with a branch (loaf) of a tree d) Treatment with herbs (meadow, grass) e) Treatment by the application of the bird feather to the unseeing eye f) Treatment with blood g) Treatment as a result of praying h) Treatment by eating, drinking animal products or by being licked by an animal i) Treatment by wrapping the eyes with sea fish j) Treatment by the application of medicine made by fairy girls to the eyes As it is indicated above both religious and some mythological factors (soil, water, herb, a branch of a tree, feather, and blood, etc.) are effective in the treatment of the unseeing eye.

PDF

___

Alptekin (a), Ali Berat (2002), Taşeli Masalları, Ankara: Akçağ Yayınları.
Alptekin (b), Ali Berat (2002), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Alptekin, Ali Berat (2005), Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
Çoban, Vedat (1999), “Mucur İlçesi Karaarkaç Köyü ile İlgili Derleme Çalışması”, (Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi lisans tezi). Konya.
Danışman, Zuhuri (1970), Evliya Çelebi Seyahatnamesi III, İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi.
Duymaz, Ali (1992), Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Elazığ: Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (HAGEM) Yayınları.
Elçin, Şükrü (1988), Halk Edebiyatı Araştırmaları II, Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, Muharrem (1997), Dede Korkut Kitabı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Günay, Umay (1973), Elazığ Masalları (İnceleme- Metin), Ankara.
Güzel, Abdurrahman (1981), Kaygusuz Abdal, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İnayet, Alimcan (1995), “Uygur Halk Hikâyeleri” (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi) İzmir.
Karadavut, Zekeriya (2002), Köroğlu’nun Ortaya Çıkışı, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi.
Ocak, Ahmet Yaşar (1983), Bektaşi Menakıbnamelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Özçelik, Mehmet (2004), Afyonkarahisar Masalları/ Araştırma-İnceleme-Metin, Isparta: Fakülte Kitabevi.
Özkan, İsa (1989), Yusuf Bey-Ahmet Bey (Bozoğlan) Destanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sakaoğlu, Saim (Ekim 1972), “Asuman ile Zeycan Hikâyesi”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, (5).
Seydioğlu, Bilge (1979), Erzurum Masalları, İstanbul.
Şimşek, Esma (2001), Yukarı Çukurova Masalları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Tehmasib, M. H. (1975), Koroğlu, Bakı.
Togan, Zeki Velidi (1972), Oğuz Destanı, İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.
Türkmen, Fikret (1995), Âşık Garip Hikâyesi, Ankara.
Yardımcı, Mehmet (1996), Yaşayan Malatya Masalları, Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları.