Evliya Çelebi Seyahatname'sinde İstanbul'un tılsımlarının hikâye edilişi

Evliya Çelebi, Seyahatname’nin birinci cildinde İstanbul’u anlatır. İstanbul’un kuruluşundan Evliya Çelebi’nin yaşadığı zamana kadar olan dönem; tasvirler ve hikâyelerle anlatılmaktadır. Usta bir hikâye anlatıcısı olan Evliya Çelebi, İstanbul’da bulunan “tılsımları” da “Kal’a-i Konstantin’in Enderûn [u] bîrûnında olan mutalsamât-ı gârîbe ve ‘acîbler beyânındadır” başlığı altında gerçekle hayalin iç içe geçtiği çok seslilik ve çok renklilikle sunar. Bu yazıda, Evliya Çelebi’nin İstanbul’daki on yedi tılsıma dayalı efsaneyi nasıl bir mantık ve üslupla anlattığı ve bu anlatıların Evliya’nın kurguladığı İstanbul’un kuruluş epiği ile ilişkisi değerlendirilecektir.

The narration of İstanbul's talismans in Evliya Çelebi's Seyahatname

Evliya Çelebi devoted the first “Book” of Seyahatname (Book of Travels) to İstanbul. The period from the founding of İstanbul till the 17th century is narrated through visual images and tales. In the sixth chapter of Book 1, Evliya Çelebi as a skilled story teller presents the talismans of İstanbul with a polyphonic and multicolored text where imagination and reality mingle closely. In this paper, how Evliya Çelebi narrates the legends of 17 talismans and its close relation with İstanbul’s foundation epic fictionalized by Evliya will be analyzed.

PDF

___

Boratav, P.N.100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1984.
Boratav, P.N.100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1988.
Bayladı, Derman. İstanbul’un Yüreğinde Tarihe Yolculuk: Anıtlar, Olaylar, Efsaneler. İstanbul: Say Yayınları, 1997.
Dégh, Linda. “Gyula Ortutay ve Budapeşte Okulu Anlatının Çağdaş Öğrencilerine Neler Sunabilir?” çev. Ç. Kara. Folklor Edebiyat, C. VI. Sayı 24. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1984. 111-128
Dikkaya, Fahri. “Doğuda Kadimselliğin Varlığı ya da Yokluğu: Evliya Çelebi Örneği”. Evliya Çelebi ve Seyahatname. Yay. Haz. Nuran Tezcan ve Kadir Atlansoy. Mersin: Doğu Akdeniz Yayınları, 2002.119-125
Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Evliya Çelebi bin Derviş Mehemmed Zılli. Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini. Haz. Orhan Şaik Gökyay ve diğer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996.
Freely, John. Evliya Çelebi’nin İstanbul’u. Çev. Müfit Günay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul. Yay. Haz. Seyit Ali Kahrman ve Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 2003.
Karadağ, Metin. Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara: Karşı Yayınlar, 1995.
Yerasimos, Stefanos. Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 1993.