Sözsel ve müzikal varyantlaşma: manilerin türkü içindeki dönüşümleri

Sözlü kültür, tek ve sabit bir metin arayışının anlamsız olacağı düşüncesinden hareket eden performans ve sözlü formül kuramcıları tarafından ileri sürülmüş ve bu görüş çeşitli çalışmalarla desteklenmiştir. Von Sydow ekotip kavramıyla anlatıların bölgesel özelliklere göre yerelleşeceğini vurgulamıştır. Böylelikle anlatıların bir coğrafyaya yerleşirken o coğrafyanın özelliklerine göre bir bakıma yeniden şekillendiğini ileri sürmüştür. Sözlü kültür içerisinde daha çok metne dayalı yapılan çalışmalar anlatılardaki değişmeleri sözsel düzeyde ortaya koymaktadır. Ancak anlatılara eşlik eden müzikal yapılardaki çeşitlenmelere yönelik çalışmalar, sözler üzerine yapılan çalışmalar kadar zengin değildir. Bu makalede, öncelikle sözlü gelenek içerisinde genellikle enstrümansız söylenen manilerdeki sözsel değişmelere değinilmiş, daha sonra bu manilerin türküler içerisinde yer aldıklarında müzikal olarak nasıl farklılaştıkları konusu tartışılmıştır.

Oral and musical variation: the transformations of mani in türkü

Performance and oral formulaic theorists put forward to meaningless of searching for the "unique" and "fixed" texts in oral culture and they support it through different works. With oicotype concept, Von Sydow highlights the localization of narrations according to regional features. In this way, he brings forward that every narration reshape when they settle into a place. Text-based studies reveal the word changes in the narrations; however studies about differences and changes in music accompanying narrations are not sufficient. In this article, firstly word changes in mani which generally told without instrument in oral tradition will be evaluated. Then musical changes and differences in türküs which contain mani will be discussed.

PDF

___

Aça, M. "Mani." Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Yay. Haz. M. Öcal Oğuz-Metin Ekici. Ankara: Grafiker Yayınları, 2007: 189.
Başgöz, İ. "Hikâye Anlatan Âşık ve Dinleyicisi Değişik Dinleyici Kitlelerinin Hikâye Anlatımına Etkisini İnceleyen Bir Deneme," Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yayınlan, 1986: 49-65.
Birdoğan, Nejat. Notalarıyla Türkülerimiz, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım, 1988.
Dundes, A. "Doku, Metin, Konteks," Çev. Metin Ekici, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (Yay. Haz. M. Öcal Oğuz, Metin Ekici vd.), Ankara: Geleneksel Yay. 2006: 58-78.
Güray C., "Tarihsel Süreç İçinde Makam Kavramı", Pan Yayıncılık, İstanbul, 2011.
Jeffrey P., "Re-envisioning Past Musical Cultures-Ethnomusicology in the Study of Georgian Chant", Chicago Studies in Ethnomusicology, Chigago, 1992.
Karabaş, Seyfi. Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 1999.
Lord, A. B. 'Yugoslav Epik Halk Şiiri," Çev. Figen Karaboğa, Millî Folklor Dergisi, S. 67: 169-171.
Oral, M. "Türk Müziğinde Çatal (Varyant) Türküler" Basılmamış Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 2000.
TRT Türk Halk Müziği Repertuarı