Mardin'in geleneksel eğlencesi: Leyli gecesi

Çok kültürlü geleneğe sahip yörelerde geleneğin aktarımı, bireyleri bir arada tutan kültürel kod- ları taşımalarını sağlamaktadır. Mardin yöresi, farklı dine ve dile sahip insanların bir arada yaşadığı ve ortak bir kültür oluşturabildikleri bir şehirdir. Mardinde insanları bir araya getiren kültürel mi- rasın izleri, eğlence ritüellerinde de görülmektedir. Böylece yörenin geleneksel eğlencesi olan Mar- din Leyli Gecelerinin işlevsel yönü ortaya çıkmaktadır. Geçmişten günümüze kültürün taşınmasını sağlayan eğlenceler, modern ile gelenek arasında yaşatılmaktadır. Geleneksel eğlenceler, bu yönüyle köprü vazifesi görmektedir. Mardin yöresinin kültür hayatını ve eğlence hayatını günümüze taşıyan Leyli Geceleri, kültürel zenginliğini, yöreye ait eğlence biçimlerine yansıtmaktadır. Mardin Leyli Ge- celerinin bir diğer özelliği ise, geçiş dönemi eğlenceleri içinde yer almasıdır. Yörenin kültür ve eğlence pratiklerinin temel öğelerini barındıran kına, düğün, sünnet gibi geçiş dönemi eğlenceleri içerisinde geçmişte önemli yere sahip olan gece, günümüzde mekânsal olarak uğradığı değişimin sonucunda iş- levsel ve yapısal değişime uğramıştır. Mardin Leyli Geceleri, müzik aracılığıyla iletişimin yaşandığı mekânlardır. Çok dilli ve kültürlü yapıya sahip olan yörenin, müziğine ve eğlencesine, bu çeşitlilik yansımıştır. Günümüzde gecenin bağlamından ve yerel dokusundan uzaklaşarak kazandığı yeni görü- nüm, gece ve ritüelleri açısından çalışmada tartışılaşacaktır. Mardin Leyli Gecelerinin turistik formda geçirdiği değişim ve dönüşümler, gelenek içinde yaşatılmaya çalışılan eğlence ile birlikte kültür akta- rımı, çalışmada tartışılacaktır. Leyli Geceleri ise geleneksel bağlamında yaşadığı bu değişim ile öne çıkmaktadır. Mardin eğlence kültüründe önemli bir yere sahip olan Leyli Gecesi eğlenceleri, ritüelle- ri, icrası ve toplu çalma-söyleme geleneklerinin tanıtılması bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çok kültürlü geleneğe sahip yörelerde geleneğin aktarımı, bireyleri bir arada tutan kültürel kodları taşımalarını sağlamaktadır. Geçmişten günümüze kültürün taşınmasını sağlayan eğlenceler, modern ile gelenek arasında yaşamaya çalışmaktadır. Geleneğin yaşatıldığı ortamlar olan geleneksel eğlenceler, bu yönüyle köprü vazifesi görmektedir. Mardin yöresinin kültür hayatını ve eğlence hayatını günümüze taşıyan Leyli Geceleri, bu kültürel zenginlikleri, yöreye ait eğlence biçimlerine yansıtmaktadır.

Tradational Mardins entertainment: Leyli nights

Transmission of tradition provides bondage between generations in multi cultural societies by means of the transmission of cultural codes between generations. Cultural heritage of Mardin which bonds people from different lingual and religious backgrounds can be traced back in entertainment practices. These practices convey past to present with its traditional character. The traditional enter- tainment ritual in Mardin is called Leyli Nights. They provide the basic elements of Mardins culture and entertainment practices. Leyli Nights are also significant for being a part of transition rituals such as bridal and circumcision ceremonies. Nevertheless as these ceremonies take place in different locations due to the change in life styles; Leyli nights character also changed especially in places where it became a tourist attraction. This shift in its context and authenticity will be discussed. Our study is a folkloric one which takes music in Leyli Nights as means of communication. In addition, the multi lingual and multi religious structure of the region is reflected in these entertainments. Rituals and practices of Leyli Night entertainments, (both traditional and touristic) which is an important pheno- menon in Mardins entertainment culture, and introduction of collective singing practices are subject of this study.

PDF

___

Cihaner, Ekrem. 1954 doğumlu, İnşaat Mühendisi ile 8.10.2011 tarihinde yapılan görüşmenin ses kaydı H. K.U şahsi arşivindedir.

Çuha, Hasan. 1966 doğumlu Mardin Musiki Cemiyeti üyesi, Lise mezunu ile 10.10.2011- 14.02.2013. tarihleri arasında yapılan görüşmelerin ses kaydı H. K.U şahsi arşivindedir.

Çuha, Abdülkerim. 1963 Mardin Musiki Cemiyeti üyesi. Lise mezunu ile 10.10.2011- 14.02.2013. tarihleri arasında yapılan görüşmelerin ses kaydı H. K.U şahsi arşivindedir.

Fidan, Mehmet. 1956 doğumlu Mardin Artuklu Üniversitesi Reyhanî Ekibi üyesi ve Mardin Artuklu Üniversitesinde çalışmaktadır. 8.10.2011- 12.02.2013 tarihleri arasında yapılan görüşmelerin ses kaydı H. K.U şahsi arşivindedir.

Kırılmaz, Deniz. 1954 Mihail Kırılmazın gelini, Emekli öğretmen 10.02.2013-14.02.2013. tarihleri arasında yapılan görüşmelerin ses kaydı H. K.U şahsi arşivindedir.

KAYNAKLAR

Alkan, Hulusi. Popüler Kültür ve Eğlence Hayatı, Ankaranın Eğlence Hayatı Üzerine Sosyo- Kültürel Bir İnceleme, Ankara: Yüksek Lisans Tezi (Danışman Nazife Güngör), Gazi Üniversitesi Gazetecilik Anabilim Dalı Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.

Çakır, Vedat. Konyanın Geleneksel Eğlence Kültürü Türkiyat Araştırmalar Dergisi, S: 17, s: 355-382, 2008.

Çınarbaş, Ahmet. Geçmişten Günümüze Mardin Müzisyenleri, Soylu Matbaa, Mardin. 2012.

Çuha, Abdülkerim. Mardin Halk Müziği, Mardin. 2006.

Develioğlu, Ferit. Osmanlıca- Türkçe Ansiklope- dik Lûgat, Aydın Kitap, Ankara, 2005.

Ekici, Savaş. Elazığ- Harput Müzik Kültürü, Milli Folklor, Yıl:16, S: 64,s: 147-155. 2004.

Ersoy, Ruhi. Performans Teori Bağlamında Söz- lü Kültür Ürünlerinin Müzelenmesi Sorunu Üzerine Bazı Düşünceler, Sözlü Kültür Or- tamı Kaynaklarının Medya Kullanılması Bağlamında İlgili Bir İnancın TRT Arşivine Kazandırılması Serüveni, Halk Kültürünün Medya Açısından Değerlendirilmesi Ulusla- rarası Sempozyumu, Sakarya (12-13-14 Ara- lık 2002), Basılmamış Sempozyum Bildirisi. 2002.

Güler, Abdülkadir. Mardin Folkloru Gelenekler- Görenekler, Marev, 1998.

Günal, Veysi. Mardin İlinde Kültürel Turizm Potansiyeli Marmara Coğrafya Dergisi, S:11 s:93-124. 2005.

Mirzaoğlu, F.Gülay. Türkülerin İşlevleri ve Zeybek Türküleri, Türkbilig, S:2, s:76-91. 2001.

Mirzaoğlu, F.Gülay. Gelenekselden Küreselleşmeye Doğru Halk Müziği Gösterimlerinin Yapısı, (2001). VI. Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri (18-22 Haziran 2001, Mersin), s:229-236, Ankara, 2002.

Mirzaoğlu, F.Gülay. Yapısal ve İşlevsel Açıdan Atma Türkü İcrâ Geleneği, Uluslar arası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, 3-5 Mayıs 2001. C.2, 103-120., Trabzon, 2002.

Mirzaoğlu, F.Gülay. Müzikal Ses ve Hareketin Gücü: Zeybek Danslarının İşlevleri, Folklor/Edebiyat, S:24, s:255-266. 2000.

Modleski, Tania. Eğlence İncelemeleri, Kitle Kültürüne Eleştirel Yaklaşımlar, Metis Yayınları, İstanbul. 1998.

Murathan Mungan. Paranın Cinleri, İstanbul: Metis Yayınları, s: 8, 2006.

Sümbül, Muzaffer. Kültürel değişim Bağlamında Halk Oyunları Geleneği ve Bir Örnek Uygulama Olarak Adana-Osmaniye Halk Oyunları,17-19 Aralık 2004 Halk Kültüründe Değişim Uluslararası Sempozyum Bildi- rileri, Pınarbaş Matbaacılık, İstanbul. 2005.

Şahin, Halil İbrahim. Dalyan ve Köyceğiz Çevresinde Gelenek, Turizim ve Folklorizim, Milli Folklor, yıl 21, S: 82, s: 50. 2009.

Öcal, Mehmet. Türk Halk Müziğinde Toplu Çalma Söyleme Geleneği www.turkishmusicportal.org/article.php?id=20... Erişim Tarihi:15.05.2012

Özcoşar, İbrahim. Merkezileşme Sürecinde Bir Taşra Kenti Mardin (1800- 1900), Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları. 2009.

Özdemir, Nebi. Eğlence Müze İlişkisi ve Türk Eğlence Geleneği Araştırma Uygulama Merkezi, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyumu Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları, (12-13 Aralık 2002), Ankara. 2003.

Özdemir, Nebi. Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, Akçay Yay. Ankara 2005.

Özdemir, Nebi. Osmanlı Tüketim Kültürü, Eğlence ve Yazılı Medya İlişkisi, Milli Folklor, Yıl:19, Sayı: 73, s: 22. 2007.

Özmen, Abdurrahim. Tur Abdin Süryanileri Örneğinde Etno- Kültürel Sınırlar, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkbilim Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara. 2006.

Uslu, A.; Kiper, T. Turizmin Kültürel Miras Üzerine Etkileri: Beypazarı/Ankara Örneğinde Yerel Halkın Farkındalığı, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 2006.

Yakıcı, Ali. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Somut Mekânı: Konya Barana Odaları, Millî Folklor, Yıl 22, Sayı 87. 2010.

Yılar, Ömer. Erzurumda Erkeklerin Bekârlığa Veda Partisi Kısır Gecesi, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 45, Erzurum, 137-158. 2011.

Yılmaz, İbrahim. Kültürel Zenginlik Bakımından Mardin, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergsi, IX, Sayı: I 2009.