Halk anlatılarında kuyunun işlevselliği üzerine bir okuma

Anlatılar bağlamları ve amaçlarıyla birer iç dinamik yapı şeklinde oluşturulur ve bu durumlarıy- la kendisini oluşturan topluma yönelik otonom fırsatı verirler. Düzenleyicilik ve sürdürücülük kaygısı ile oluşturulan halk anlatılarında her türlü kabul ve öteleme, sarmal olaylar dizgesinin asli unsuru- dur. Dinleyiciye fark ettirmeden ülkü değerler ve karşı değerler mücadelesi sunulur. Bu mücadelenin temsiliyeti de kimi kahramanların üzerinden bilinçli olarak dinleyiciye verilir ve dinleyiciden bu mü- cadelede alması gereken/almak zorunda olduğu kabullü tavır beklenir. Böylece her türlü kültürel kod, sosyal norm, gelenek vs. anlatılarla toplum tarafından yeni nesillere aktarılır. Bu nedenle anlatılar kurgulanırken maksimum dikkat gerekir. Seçilen her türlü detay bu sosyal misyonu yerine getirmede etkin rol alabilmelidir. Kahramanın kişiliği veya kişiliğini oluşturan bağlamlar, eşya ve aletler, zaman parçaları, tarihsel veya kronolojik süreç, mekân ve mücadeleler yerinde olmalıdır. Bu unsurlardan en özenle kullanılanlarından biri mekân/yerlerdir. Çünkü olay veya olayı gerçekleştiren kişi yerden uzak düşünülemez hatta o yerin çağrışımsal değerlerinden azami ölçüde yararlanılır. Bu nedenle anlatı- larda kullanılan yerleri aslında somut/maddi bir yer olarak okumak yerine bütün arkaik çağrışımları ile madde ötesinde soyut gerçeklikte var olan yerler olarak kabul etmek gerekir. Mit, hikâye, destan, masal hatta din referanslı kıssalarda sıklıkla karşılaşılan yerlerden biri olan kuyular da işte bu türden çağrışımları olan soyut ancak anlatının rasyonalitesine zarar vermeyecek kadar da reel mekânlardır. Kuyular bir cezalandırma unsuru olduğu kadar birer erginlenme ve yeniden kurulma mekânları olarak da kullanılır. Hatta anlatı ve anlatıcıya, olay örgüsüne kişi kazandırma, iktidar değiştirme, zaman bütünlüğüne müdahale etme gibi değişik fırsatlar da sunarlar. Bu çalışmada halk anlatılarında ısrarla kullanılan kuyuların işlevsellikleri üzerine bir okuma denemesi yapılacaktır. Metinde anlatı kavramı genel anlamda halk anlatısı kavramını karşılayacak şekilde kullanılmıştır.

A public reading about the functionality of well in folk narratives

The narratives constructs contexts and purposes give the autonomous opportunity to the com- munity and formed with its inner dynamic structures. And all accept translation or regulating and essential elements of the accounts produced by the spiral string of events. Ideal values and the opposite values struggle presenting to the listener without notice. Representation of this struggle is transmitted conscious to the listener as a hero and is having expecting treatment admission having to do this fight (also have to accept) from the listener. Thus, all kinds of cultural codes, social norms, traditions and so on passed on to future new generations by the societys narratives. For this reason, you need to pay attention to the maximum when creating narratives. Selected every detail may play a significant role in order to fulfill this public mission. Contexts that make up the characters personality or identity, objects and instruments, timepieces, historical or chronological time, space and struggles should be in place. One of the most carefully elements is location with is used. Because the event or incident cannot be considered out of place, even he realizes the man of the place; even the maximum extent associative values are  used. For this reason, narrative actually used in concrete / tangible as a place to read the abstract reality that exists outside of all the places with archaic associative should be considered. Myth, story, legend, fairy tales, stories and even religion often encountered in one of the places in the wells referenced in this kind of abstract, but an explanation of associative rationality will not hurt as much in real places. Wells is an element of punishment and re-establishing an initiation is used as venues. In fact, the narrative and the narrator, events mesh people to gain, power modifications, such as to interfere with the integrity of the various opportunities they present. In this case, the functionality of a reading test wells narrative used consistently.

PDF

___

Abdullah, Kemal. Gizli Dede Korkut. (Yay. Haz. Ali Duymaz). İstanbul: Ötüken Yayınları, 1997
Alay, Okan. Bingöl Masalları (İnceleme-Metin). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2005.
Alptekin, A. Berat. Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
Alptekin, A. Berat. Halk Hikâyelerinin Motif Yapı- sı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
Altınkaynak, E. (2003), Yer Altı Diyarının Kar- talı, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 26 (2003):135- 163.
Arslan, A. Ali. Kuzey Doğu Anadolu (Kars) Türk ve Kuzey Britanya Halk Edebiyatlarında Masallar II, Ankara: Atatürk Kültür Merke- zi Başkanlığı Yayınları, 2000.
Bachelard, Gaston. Uzamın Poetikası. (çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları, 2008.
Bachelard, Gaston.Sürenin Diyalektiği. (çev. Emine Sarıkaya) İstanbul: İthaki Yayınları, 2010.
Bayat, Fuzuli. Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
Bayat, Fuzuli. Köroğlu Şamandan Âşıka, Alpten Erene. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
Cihan, Mustafa. José Ortega Y Gassetde İnsan ve Tarih Felsefesi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2010.
Çobanoğlu, Özkul. Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
Çoruhlu, Yaşar. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006.
Daşdemir, Özkan. Halk Hikayesi Olarak Yusuf İle Züleyha. İstanbul: Fenomen Yayınları, 2012.
Doğan, Abdullah. Adıyaman Yöresi Masalları Üzerine Bir İnceleme. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ba- sılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2006
Eliade, Mircea. Şamanizm İlkel Esrime Teknik- leri (çev. İsmet Birkan). Ankara: İmge Ya- yınları, 2006.
Ergin Muharrem. Dede Korkut Kitabı I (Giriş- Metn-Faksimile). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
Foucault, Michel. Özne ve İktidar (çev. Işık Er- güden-Osman Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
Güneş, Serkan. Yeraltı Mekânının ve Kavra- mının Toplum ve İmgelem Üzerine Etki- si. Journal of Faculty of Architecture 27 (2010):125-139.
Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman (çev. Kaan H. Ötken). İstanbul: Agora Kitaplığı, 2011.
İnan, Abdulkadir. Manas Destanı. Ankara: Kül- tür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1972.
İnce, Adnan. Kuyu Cadısı ve Düşündürdükleri. Türklük Bilimi Araştırmaları 21 (2007): 109- 122.
Jacobi, Jolande ve C. G. Jung Psikolojisi (çev. Mehmet Arap). İstanbul: İlhan Yayınları, 2002.
Jung, C. Gustav. Dört Arketip (çev. Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
Kara, Öznur. Tarsus Masalları. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ba- sılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2007.
Kaya, Doğan. Alpamış Destanı, Kırıkkale: 1995 Dünya Hosgörü-Manas-Abay Yılı, VII. Ulus- lararası Türk Halk Edebiyatı Semineri ve Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildirileri, (1995): 87-93.
Korkmaz, Ramazan. Romanda Mekânın Poeti- ği, Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsene Armağan, (Ed. Ayşenur Külahlıoğlı İslam, Süer Eker). Ankara: Grafiker Yayınları, 2007.
Kumartaşlıoğlu, Satı. Balıkesir Masallarında Motif ve Tip Araştırması. Balıkesir: Balıke- sir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2006.
Onur, Naci (Yay. Haz.). Hamdi Yusuf u Züleyhâ. Ankara: Akçağ Yayınları, 1991.
Sakaoğlu, Saim. Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları. 1999.
Spies, Otto. Türk Halk Kitapları. (çev. Behçet Gönül). İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası, 1941.
Tunç, Talha. Manisa Masalları Üzerine Bir İn- celeme. Isparta: Süleyman Demirel Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2008.
Yıldız, Naciye. Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü ile İlgili Tespit ve Tahliller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995.