194113

Kurt motifin Türk menşe efsanelerindeki anlamı üzerine

Başlığın sınırladığı alan içinde kalmak düşüncesiyle Thompson’un motif kavramı bağlamında söylediklerinin ana hatlarıyla ifade edildiği makalede, Türk kök efsaneleri ve destanlarında kurt motifinin tezahürü üzerine yapılan değerlendirmelere yer verilmiştir. Kurdun, “totem” olmadığı iddia edilen yazıda, iddia bağlamındaki deliller ve izahlar yer almıştır. “Ongon” ve “töz” kavramlarının Türk ölüm kültüyle ilişkisine işaret edilmiş, ongonların türeme bağlamında “ecdat hayvanlar” olmadıkları görüşüne yer verilmiştir. Makalenin temel tezi olarak, Bozkurt’un Türk menşe efsanelerinde ve destanlarında “Tanrı’nın suretine girdiği varlık” olduğu sebebiyle kutsallık arz ettiği iddiası, ispata çalışılmıştır. Bu halin Eski Türklerde bir “hulûl” inancı olmaktan çok, İslam tasavvufundaki “vahdet-i vücut” felsefesiyle örtüştürülebileceğine işaret edilmiştir. Türk menşe efsanelerinin temel kabulünün, Tanrı’nın Türk milletinin hayat ve istikbali ile ilgilenen ulu varlık merkezinde olduğunun vurgulandığı makalede, bu ilgilenmenin muhtelif devirlerde, Türkler tarafından ilahi nizamın gerekliliği olarak yorumlandığına işaret edilmiştir. Atilla’nın “Tanrının kırbacı” olarak adlandırılması, Bilge Kağan’ın kendisini “kişioğlunu yönetmekle” vazifeli bilmesi ve Osmanlı padişahlarının kendilerini “Tanrı’nın yeryüzündeki gölgesi” olarak sıfatlandırmalarının aynı kaynaktan beslenen düşünceler olabileceğine dikkat çekilmiştir.

About the meaning of the motif term and the wolf motif in Turkish origin myths

In the line with the limitation of title, in the paper where Thomson’s description about the term of motif is substantially investigated, the evaluations about the creation of wolf motif in Turkish belief and epics are examined. It is asserted in this paper that the wolf is not a tös, ongon or totem together with the explanations. It is claimed that the terms of “Ongon” and “tös” are related to Turkish death cult, moreover in the context of reproduction in ongons, the idea that ongons are not ancestor animals is subjected. As the main hypothesis of the paper, the assertion that Grey wolf is holy because of being a creature in the manner of God in the Turkish myths and epics, is tried to be proved. It is pointed that this case is related to the philosophy of oneness of existence in Islamic mysticism more than being a belief of penetration in ancient Turks. In the paper which focuses on God as the holy presence taking care of Turkish life and future, the basic acceptance of Turkish myths is pointed as the necessity of divine order in different eras. It is emphasized that the ideas of calling Atilla as God’s whip, Bilge Kağan with the belief of managing the human beings and Ottoman sultans characterizing themselves as God’s silhouette in the world are arisen from the same origin.

PDF

___

Aslan, Namık. “Halk Anlatılarında Motif ve Tip kavramı”. Erciyes Dergisi. Sayı 347, (Kasım 2006):9-11.
Aslan, Namık. “Yozgat’tan Derlenen Masallar Üzerine Bir Değerlendirme”. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu(basılmamış bildiri). Yozgat: 13–14 Mayıs 2006.
Aslan Namık. “Şekil Değiştirme Motifinin Anlatılarımızdaki Bazı Yansımaları Üzerine”. Millî Folklor 64 (Kış 2006):37-44.
Atalay, Besim. Divanü lügat-it-Türk Tercümesi I.c, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1989.
Banarlı, N.Sami. Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1971.
Çobanoğlu, Özkul. “Kılavuz Kurt Motifinin Tarihsel Bağlamlarda ve Günümüz Alevî-Bektaşî Tarikatlarındaki Yapısal ve İşlevsel Sürekliliği Üzerine Tespitler”. Kadri Eroğan: Hacı Bektaş Veli Armağanı. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını, 1997. s.165-173.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. 2.Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1989.
Gökyay, O.Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.
Gülensoy, Tuncer. “Türk Kültür Tarihinde Damgalar ve Taşçı İşaretleri”. Selçuklular Devrinde Kültür ve Medeniyet. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Tıp tarihi Enstitüsü Yayınları,1991, s.137-185.
Günay, Ünver-Güngör Harun. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dinî Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları, 1997.
Güzel, Abdurrahman. Dini Tasavvufî Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizim Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1985.
İnan, Abdülkadir. “Börü=Kurt ve Yok=Hayır Üzerine”. Makaleler ve İncelemeler I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1987.
İnan, Abdülkadir. “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları”. Makaleler ve İncelemeler I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1987.
İpekten, Haluk. Şeyh Galip. Ankara: Akçağ Yayınları, 1996. Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Ötüken Yayınları, 1981.
Oğuz, Öcal. “Kul Himmet ve Sözlü Gelenek Tanıklığında Kozmogonik Mitin Eskatolojik Serüveni”. Millî Folklor 84(Kış 2009):51-56.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1993.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995.
Özönder Barutcu, Sema. “Türkler Ne Zaman Bir Millet İdi?” Kök Araştırmaları, I/2, Güz 1999, Ankara, 65-92.
Roux, Jean-Paul. Türklerin Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: İşaret Yayınları. 1994.
Thompson, Stith. The Folktale. New York:1951.