Somut olmayan kültürel mirasın somut mekanı: Konya barana odaları

Türkiye’de yaşamakta olan somut olmayan kültürel mirasın unsurlarından biri de “barana” dır. Genellikle gençler ve yetişkinler arasında sosyal dayanışmayı sağlayan ve temelde eğlenceye dayalı bir geleneksel kültür unsuru olan barana, Türkiye’nin farklı bölgelerinde, ad olarak aynı olmakla birlikte, icra töreleri, sosyokültürel ortamı ve icra mekânları bakımından farklılık göstermektedir. Türkiye’nin batısında yer alan Balıkesir’deki barana kültüründe genellikle halka kapalı olmayan açık mekânlar tercih edilmekte, halka açık bir icra gerçekleştirilmektedir. Hatta günümüzde barana, özellikle Balıkesir’in Dursunbey ilçesinde Çankırı’nın “yâren”i gibi her yıl düzenli olarak kutlanan bir festivale dönüştürülmüş bulunmaktadır. Buna karşılık, Türkiye’nin güneyinde yer alan Konya’da barana, dün olduğu gibi bugün de halka kapalı olarak icra töresini uygulamakta, icrasını gerçekleştirirken de kendine özgü bir biçimde oluşturduğu kültürel ortam ve kapalı mekânları tercih etmektedir. Yetişkinliğe adım atan gençlerin oluşturduğu her yeni barana, kendine ait bir barana odası belirlemekte, yoksa yeni bir oda inşa ettirmektedir. Bireylerindeki yaşlanma, ölüm ya da göç sonucu dağılan baranaların odaları ise zamanla yıkılmaya terk edilmektedir. Özellikle Konya’nın ova köylerinde geleneksel barana kültürünün oluşumunda, gelişmesinde, somut olmayan kültürel miras içindeki yerinin belirginleşmesi ve korumasında, varlığını sürdürmekte olan “barana odaları” nın önemli etkisi bulunmaktadır.

The concrete place of the intagible cultural heritage: The barana chambers of Konya

One of the elements of the cultural heritage which is not concrete is “barana,” living in Turkey. Barana which is a kind of traditional element, fundamentally based on entertainment, provides the young and the old with social solidarity. Although barana is called the same in the different districts of Turkey, it differs in terms of the performance manners, sociocultural atmosphere and its performance places. In Balıkesir, situated at the West of Turkey, in the barana culture, generally, the places which are open to the audience are preferred for the performances. Even today, especially, in Balıkesir’s county, Dursunbey, barana has turned to a kind of festival celebrated regularly every year like Çankırı’s “yaren.” On the contrary, today, in Konya, situated at the South of Turkey, barana performances are not open to the public as it has been for years, and it prefers the cultural atmosphere which is peculiar to it, and the closed places while performing. Every new barana which is composed of the young determines a location of one’s own, if it does not exist, it builds a new location. However, the locations of the barana which do not perform any longer due to ageing, death and immigration of its members are doomed to be destroyed. “Barana locations” have a profound effect, especially, in Konya’s lowland villages, for creating the traditional barana culture, and contributing to its development, and protecting its place in the cultural heritage which is not concrete.

___

  • Çınar, Kerim, “Konya Ovası Köylerinde Misafirhaneler”, Türk Halk Mimarisi Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 1991, 57-69, Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Erkek, Halil, “Barana”, Dursunbey Folklor Araştırma Eğitim ve Turizm Derneği Bülteni, 2009, Balıkesir.
  • Küçükbezirci, Seyit, Konya Merkez Türküleri, Konya, 2006, T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
  • Odabaşı, A. Sefa, Dünden Bugüne Konya Türküleri, Yayına Hazırlayan: Ali Osman Öztürk, Konya, 1999, T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
  • Oğuz, M. Öcal, Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara, 2009, Geleneksel Yayıncılık.
  • Özdemir, Nebi, Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, Ankara 2005, Akçağ Yayınları.
  • Öztürk, Ali Osman, 3. Folklor ve Halk Edebiyatı Kongresi/25-26-27 Ekim 2001 Bildiri Metni, Konya, 2001.
  • Sakaoğlu, Saim, “Delikanlı Teşkilâtı”, Görgü Ansiklopedisi/Geleneklerimiz-Göreneklerimiz, İstanbul, Tercüman Yayınları.
  • Sakman, M. Tahir, Dünden Bugüne Konya Oturakları, İstanbul, 2001.