Karagöz sahnesinin İstanbul’un tipik mahallelerinin mizahi ve ironik tablosunu resmettiği düşüncesini temel alan çalışmamız, ironinin ayrıcalıklı söz sanatlarından biri olan sıralamanın incelenmesidir. Özellikle Karagöz ve karısı arasındaki aile içi karşılıklı konuşmalarda sıklıkla karşılaşılan sıralama söz sanatı, Bergson (1989) ve Hamon’un (1996) mizah ve ironi kuramları ışığı altında çözümlenmeye çalışılmıştır. Çeşme, Hekimlik ve Tahmis adlı oyunlarda, gerek Karagöz gerekse karısının söyleminde karşımıza çıkan sıralama söz sanatı, özellikle yan anlam boyutunda büyük bir anlam evreninin kapılarını aralar. Düz ve yan anlam boyutu arasındaki karşıtlığın yarattığı uyumsuzluk ironinin köşe taşıdır; okur ve seyircide farkındalık yaratılarak, amaçlanan hedef konusunda bilinçlenmesi sağlanır. Karagöz üzerinde yoğunlaşan ironi, bireyden topluma genişleyen bir yelpazede, hedefine ulaşır. Gerçekten de, oyunun kahramanları sıralama söz sanatını kullanarak “olana değil olması gerekene” vurgu yapar, kapalı ironi boyutunda ailenin ekonomik durumuna göndermede bulunurlar. Böylece, Karagöz oyunlarında sıralama söz sanatı, “olana değil”, “olması gerekene” vurgu yaparak, toplumsal düzeyde, eleştirel ve kınayıcı bir boyut kazanır.

En nous basant sur l’idée que la scène de Karagöz est la peinture humoristique et ironique des quartiers populaires d’Istanbul, notre étude se porte sur l’analyse de l’énumération qui est une des figures de style privilégiée de l’ironie. L’énumération dans les dialogues familiaux et particulièrement entre Karagöz et sa femme a été analysée sous la lumière des théories de Bergson (1989) et Hamon (1996). L’énumération dans les discours de Karagöz ainsi que dans celui de sa femme, dans les pièces Çeşme, Hekimlik et Tahmis, entrouvre les portes de l’univers de la connotation. La divergence entre les sens dénotatifs et connotatifs est la pierre angulaire du procédé de l’ironie. Par le biais du procédé en question, le narrateur crée une prise de conscience chez les lecteurs/les spectateurs. L’ironie qui s’y focalise atteint son but en s’élargissant de l’individu à la société. Effectivement, en utilisant l’énumération comme figure de style, les protagonistes soulignent sous un aspect ironique leur situation économique défavorable. Dans les énumérations, on attaque, agresse, dénonce et attire l’attention du lecteur sur une cible visée. Ce qui est essentiel, c’est de faire référence non à « ce qui est » mais à « ce qui devrait être ».