Merkezi kültürün şekillenmesini ve renklenmesini sağlayan önemli etkenlerin başında alt kültür olguları gelmektedir. Alt kültürü oluşturan olgular ise büyük ölçüde yöresel dinamiklerin etkisiyle ortaya çıkmakta ve hayatiyet bulduğu bölgenin renklerini, yaşam koşullarını, duygu-düşüncelerini, adet, gelenek ve göreneklerini üzerinde taşımaktadır. Bu sebepledir ki merkezi kültürün varlığını sürdürme gücü ve ilerleyen zaman içerisinde zenginleşme miktarı, büyük ölçüde alt kültürden bünyesine kattığı olguların yoğunluğuyla paralellik göstermektedir. Kültürün her alanında olduğu gibi müzik kültürünün gelişimi ve zenginleşmesi de bölgesel müzik kültürlerinin merkezi kültüre yaptığı katkıdan büyük ölçüde etkilenmektedir. Bölgesel yaşam ve düşünce biçimleri bölgesel müzik kültüründe üretilen eserlerde tecessüm etmekte, bu biçimler merkezi kültür içerisine bölgesel müzik kültürü sayesinde taşınmaktadır. Bu araştırmada, merkezi müzik kültürünün besleyici kaynaklarından birisi olan ve yoğun olarak Doğu Anadolu-Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde varlığını sürdüren gazel ve gazelhanlık olguları Erzurum ili özelinde ele alınmaya çalışılmıştır. Araştırma sürecinde geleneğin yöredeki önemli temsilcileri, katılımcı gözlem yöntemiyle incelenmiş ve bu kişiler, temsil ettikleri gelenek ve geleneğin ortaya çıkardığı müzikal yapı, bulundukları doğal ortamları içerisindeki durumları ile anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Elde edilen veriler esas alınarak bölge insanı açısından bu kültürün ne ifade ettiği, merkezi müzik kültürüne ne katkılar sağladığı, bu kültürün taşıyıcısı olan kişiler açısından taşıdığı anlam aydınlığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Erzurum ve çevresinde yaygın olan gazelhanlık geleneği, başta bölgesel ve ulusal müzik kültürüne büyük ölçüde katkı sağlamakta, genellikle dini öğretileri konu edinen bu eserler, yaygınlık kazanarak ulusal müzik repertuvarına eklenmektedir. Melodi ve usul yapısı açısından farklı biçimlerde, irticalen bestelenen eserler öncelikli olarak var olduğu çevrenin ezgi belleğini yansıtmakta ve genellikle halk müziği özellikleri taşımaktadır. Güfteler bölgenin önemli mütefekkirlerine ait divanlardan seçilmekte ve ismi bölgeyle özdeşleşmiş bu mütefekkirlere ait güfteler, müzik aracılığıyla daha geniş kitlelere ulaşmaktadır. Gazelhanlık geleneği ve gelenek içerisinde üretilen eserler aracılığıyla bölgede hâkim olan dini öğretiler canlı tutulmakta ve bu dini öğretilerle bağlantılı olan yaşam biçimi gazelhanlar sayesinde müzik sanatı içerisinde taşınmaktadır. Gazelhanlar toplum içerisinde bu dini öğretilere uygun bir yaşam biçimi sergilemekte, bu nedenle sevgi ve saygıya haiz görülmektedir. Gazelhanlık ve gazel söyleme geleneği her canlı gelenek gibi ilerleyen sürece paralel bir şekilde değişim yaşamakta ve özünü korumak şartıyla zaman içerisinde farklı uygulamaları da bünyesine dahil etmektedir. Değişim süreci içerisinde gelenek içerisinde var olan çalgı, mekân, icra ve icracı gibi bazı olgular ve geleneğin kendisi, değişen koşullara kısmi olarak uyum sağlamaktadır. Durağan olmayan yapı sayesinde, gazelhanlık geleneği müzik aracılığıyla topluma daha fazla nüfuz etmekte ve bu değişim sayesinde her dönem canlılığını sürdürmektedir.

Subculture is one of the most important factors that shape and color the central culture. The phenomena that make up the subculture, on the other hand, emerge largely with the effect of local dynamics and carry the colors, living conditions, feelings-thoughts, customs, traditions and customs of the region where it comes to life. For this reason, the power of the central culture to survive and the amount of enrichment in the course of time are largely parallel to the intensity of the phenomena it has incorporated from the subculture. As in every field of culture, the development and enrichment of music culture is greatly influenced by the contribution of regional music cultures to the central culture. Regional lifestyles and ways of thinking are embodied in the works produced in the regional music culture, and these forms are carried into the central culture thanks to the regional music culture. In this research, the phenomena of “Gazel” and “Gazelhan”, which are one of the nourishing sources of the central music culture and continue to exist intensively in the Eastern Anatolia- Southeastern Anatolia regions, have been examined in Erzurum province. During the research process, the important representatives of this culture in the region were examined through participatory observation method and these people were tried to be given meaning in their natural environment, the tradition they represent and the musical structure created by this tradition. Based on the data obtained, the paper tries to clarify what this culture means for the people of the region, what it contributes to the central music culture, and its meaning for the people who are the carriers of this culture. The tradition of Gazel and Gazelhan, which is widespread in Erzurum and its surroundings, contributes to the national music culture, especially the regional, and the works produced in the form of religious music have become widespread and added to the national music repertoire. The musical works that are composed in different forms and genres in terms of musical structure reflect primarily the melodic memory of the environment in which they exist, and these works are generally shaped in a way close to the genre of folk music. The lyrics are chosen from the poem corpus belonging to the important thinkers of the region, and thus the poems of these thinkers, whose names are identified with the region, reach a wider audience through music. In parallel with this, the religious teachings prevailing in the region are disseminated by means of works produced within the gazel tradition and a life style associated with these religious teachings is concretized thanks to this tradition. Those who represent this tradition display a life in accordance with these religious teachings in the society and are seen as having love and respect within this framework. Gazelhane and the gazel playing tradition, like every living tradition, goes through a change in parallel with the developments all around the world and includes different practices in time, provided that the essence is preserved. During the aforementioned process of change, some phenomena such as instrument, place, performer in this tradition and the tradition itself partially adapt to the changing conditions. Thanks to this non-static structure, it penetrates more into the society through music and continues to be alive in every period thanks to this change.