DEDE KORKUT KİTABI'NDA DİNSEL BÜYÜSEL VE TABUSAL UYGULAMALAR ÜZERİNE BİR İNCELEME

ÖZ Temelinde inanç unsurunu barındıran din, büyü ve tabu kavramları insan hayatı içerisinde kendine özel alan yaratmış ve hayatı yönlendirmede etkili olmuş kavramlardır. Dede Korkut Kitabı içerisinde anlatılan Oğuz Türklerinin de hayatları belli başlı sınırlarla çevrelenmiştir. Bu sınırları oluşturanlar içerisinde din, büyü ve tabu olguları da yer almaktadır. Bu makalede Dede Korkut Kitabı içerisinde yer alan dinsel, büyüsel ve tabusal uygulamalar üzerinde durulmuştur. Eser içerisindeki bu uygulamalar bize dönem halkının dünya görüşünü yansıtmakta ve ayrıca yine bu dönemin Türkleriyle ilgili detay bilgilere ulaşmamızı sağlamaktadır. Makalede öncelikle din, büyü ve tabu terimleriyle ilgili bilgi verilmiş, sonrasında da söz konusu eser içerisinde yer alan bu terimlere örnek olan uygulamalar incelenmiştir. Yapılan incelemeyle dinsel, büyüsel ve tabusal uygulamaların Oğuz Türklerinin sosyal yaşantılarının içerisinde ne derece varlığını sürdürmekte olduğu sorusuna cevap aranmıştır. Eser içe- risinde tespit edilen uygulamalar dinsel, dinsel-büyüsel, büyüsel ve tabusal olmak üzere dört gruba ayırılmış ve metin içerisinden alınan olay örnekleriyle makaleyi hazırlamamıza neden olan “Dede Kor- kut Kitabı içerisinde dinsel, büyüsel ve tabusal uygulamalar var mıdır, var ise bu uygulamalar sosyal hayatı ne kadar etkilemektedir?” sorusu cevaplanmıştır. Bununla birlikte Oğuz Türklerinin hangi du- rumlarda bu uygulamalara başvurdukları ortaya konulmuştur. Dede Korkut Kitabı içerisindeki dinsel, büyüsel ve tabusal uygulamaların hangi dünya görüşüne dayandırıldığı, hangi temelden beslendiği de yapılan inceleme sırasında verilmiştir. Çalışma sayesinde dönem Türklerinin sosyal yaşamlarını hangi değerleri baz alarak sürdürdükleri ve eski-yeni inançlarını birbirleriyle hangi oranda bağdaştırabildi- ği soruları da cevaplanmıştır. Yapılan incelemenin sonunda, Dede Korkut Kitabı içerisinde anlatılan Oğuz Türklerinin dinsel, büyüsel ve tabusal uygulamaları hayatları içerisinde barındırdıkları ve bu uygulamalar doğrultusunda hayatlarını şekillendirdikleri görülmüştür.

An Examination on Religious Magical and Taboo Practices in the Book of Dede Korkut

Religion, magic and taboo being concepts with belief factor at their core have created their private spaces within human life and have been effective in leading life. The life of the Oghuz Turks which is told in the Book of Dede Korkut was framed by certain boundaries as well. The concepts of religion, magic and taboo are also among the elements creating these boundaries. In this article, the religious, magical and taboo practices in the Book of Dede Korkut are handled. The practices in the book reflect the world-view of the peoples of the era and provides us with some detailed information of the Turks who lived during that era. Firstly, information on religion, magic and taboo is given in the article, then some examples in the book for these practices are analysed. The answer to the question “To what extent the religious, magi- cal and taboo practices existed in the lives of the Oghuz Turks?” was sought through this analysis. The practices determined in the book were classified under four titles as religious, religious-magical, magical and taboo. The questions “Are there any religious, magical or taboo practices in the Book of Dede Korkut, if so how much do they affect the social life?” which caused us to prepare this article in the first place were answered via the examples from the text as well. In addition to this, under what circumstances Oghuz Turks applied these practices was revealed. The world-view that the religious, magical and taboo practices were based on and took nourishment from in the Book of Dede Korkut was also given during the analysis. Also the questions “On which values did the Turks of the era led their social lives and to what extent did they harmonised their old and new beliefs?” were answered. As a result of the analysis, it was seen that the Oghuz Turks told in the Book of Dede Korkut had religious, magical and taboo practices in their lives and they shaped their lives in accordance with these practices. Key Words

___

  • Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1981.
  • Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. Ankara: TDK Yayınları, 2008.
  • Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.
  • Malinowski, Bronislaw. Büyü, Bilim ve Din.tanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
  • Mauss, Marcel. Sosyoloji ve Antropoloji. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2006.
  • Öngel, Gülnur. "Denizli Halk Hekimliğinde Ocaklar". Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, 1997.
  • Örnek, Sedat Veyis. İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1971.
  • Rayman, Hayrettin. "Nevrûz ve Türk Kültüründe Renkler". Millî Folklor 53 (Bahar 2002): 10-15.
  • Sipahi, Abdülkadir. "Türk Halk İnançlarında Büyü ve Büyü İle İlgili Uygulamalar". Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Tanyu, Hikmet. "Totem, Totemizm ve Tabu Üzerine Yeni Araştırmalar". A.Ü.İ.F. Dergisi,XXVI, Ankara, Yıl: 1982, s.s. 155-172. İs- C.