Çağdaş kentte bir yeniden canlandırma örneği: Çiğdem günü

nlerle kentsel alana taşınamayan ve sadece yaşlıların hafızalarında yaşayan kültürel mirasın kuşaktan kuşağa aktarılamamasının doğurduğu kültür kaybının telafisinin bir yolu olarak sürdürülebilir kalkınmaya aykırı düşmeyecek şekilde yeniden canlandırmayı önermektedir. Yapılan alan araştırmalarına ve yayımlanan makalelere göre yaklaşık 40-50 yıl önce Orta Anadolu’da yoğunluk kazanmak üzere kırsal alanda bir Nevruz pratiği olarak ergenlik çağına girmeyen çocuklar arasında yaşatılan Çiğdem Günü bu açıdan ele alınabilir. Çiğdem Günü kutlamaları, sürdürülebilir kalkınma ve somut olmayan kültürel miras ilişkisini açıklamak için iyi bir örnek olarak düşünülebilir. Gerek kırsal gerekse kentsel alanda çocuklar tarafından artık unutulan ancak çocukluk çağlarında bu uygulamaya katılan orta ve üstü yaş grupları tarafından hatırlanan geleneğin yeniden canlandırılmasına yönelik olarak günümüzde kimi etkinlikler yapılmaktadır. Bazı üniversite ve bele- diyelerin çabalarıyla özellikle Nevruzun yedi ülkenin kararıyla çok uluslu bir dosya olarak İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesine 2009 yılında girmesinden sonra kentsel alanda yeniden canlandır- ma çalışmaları hız kazanmıştır. Makale bu tür yeniden canlandırma denemelerinin özelde Çiğdem Gününün genelde Somut Olmayan Kültürel Mirasın korunmasına ve sürdürülebilir kalkınma ilkelerine uygun bir şe- kilde kuşaktan kuşağa aktarımına katkısını sorgulamaktadır. Çiğdem Gününün yeniden canlandırılmasına yönelik uygulamalar, geleneği yaşatıldığı dönemdeki yapı ve işlevinden uzaklaştırmakta, ritüel özelliklerini kaybettirmekte ve hepsi aynı formatta kentsel alanda gerçekleştirilen festivallere dönüştürmektedir. Yeniden canlandırmanın görülen bu olumsuz yönlerine karşın, Çiğdem Günü ile ilgili kutlamaların yarattığı farkında- lığın kültürel mirasın hatırlanmasına ve topluluk kimliğinin güçlenmesine katkı sağlayacağı, gençlere çevre ve doğa bilinci aşılayacağı, kültürel ve sanatsal yaratıcılığa esin kaynağı olacağı öngörülebilir. Çiğdem Günü ile ilgili bu ve benzeri öngörüler ışığında yeniden canlandırmanın yaşlıdan gence, kırsaldan kentsele kültürel miras aktarımı bakımından denenebilir olduğunu göstermektedir.

A case study for revitalization in contemporary city: crocus day

banization, migration and modernization and is living with the memories of the old people. As a way of compensation for cultural loss which stems from the obstacles of transmitting cultural heritage from one generation to the next, UNESCO Convention for the Safeguarding Intangible Cultural Heritage has offered revitalization, providing not being contrary to sustainable development. According to the fieldworks and pub- lished articles, Crocus Day, which was maintained in rural areas of central Anatolia about 40 to 50 years ago by children and considered a Nevruz practice, can be addressed as a case for revitalization. Crocus Day Celebrations are good examples to indicate the relationship between intangible cultural heritage and sustai- nable development. Nowadays, several series of activities to revitalize Crocus Day, forgotten as a traditional activity for children, is being performed with the participation of the middle aged and old people who cherish the memory of and had attended in their childhood. By the efforts of several universities and municipalities, in particular after the contribution and joint decision of the seven countries on registering Nevruz multinational file in The Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity in 2009 resulted in the studies on revitalization of Crocus Day in urban cities to speed up. This article discusses on the contribution of such revitalization efforts towards safeguarding Crocus Day in particular and intangible cultural heritage in gene- ral and on generation to generation transmission in accordance with the sustainable development principles. Practices devoted to revitalize Crocus Day have taken the tradition away from its original form and the functi- onality once the era the tradition was maintained, ritualistic features got lost, standardized and transformed the tradition to the other festivals celebrated in urban areas. Despite the negative sides of revitalization, seve- ral benefits from the awareness of the Crocus Day celebrations can be prospected as follows; contribution to the cultural heritage in order to be remembered, strengthening the sense of belonging to the community, raising awareness of youth towards the environment and nature, becoming the source of inspiration of cultural and artistic creativeness. Considering these prospects revitalization of Crocus Day is applicable for transmission of cultural heritage from older to younger and from rural to urban.

PDF

___

Alangu, Tahir, “Yozgat’ta Çiğdem Pilavı” Ülkü, 1.Cilt, Sayı: 6, 1947.
Artun, Erman, Tekirdağ Folklorundan Örnekler, Tekirdağ 1983. Asia-Pacific Cultural Centre for UNESCO, 2nd Workshop for Better Practices in Communi- ties’ ICH Revitalization, 13-15 Kasım 2009.
Başgöz, İlhan, “Bahar Bayramı Nevruz”, Komşu Kültürler ve Diyalog Balkanlar, Bulgaristan ve Türkiye. 2012: 165-176. “Bu Yıl Çiğdemler Cumhuriyet Alanında Çık- tı”, http://www.yozgatgazetesi.com/haber. asp?haber=4555, Erişim Tarihi, 12.01. 2014. “Çankırı’da Çiğdem Günü Kutlandı”, http://www. dailymotion.com/video/xq8d1w_cankiri-da- cigdem-gunu-kutlandi_news, Erişim Tarihi, 9.01.2014. “4. Çiğdem Festivali Muhteşem Geçti”, Malatya Flaş Haber, 03 Haziran 2013. http://www. flashabermalatya.com/inx/haber-32749- 4Cigdem_festivali_Muhtesem_Gecti.html, Erişim Tarihi: 14.01. 2014. “Expert meeting on Intangible Cultural Heritage - Establishment of a Glossary”, 10-12 Hazi- ran 2002. http://www.unesco.org/culture/ich/ index.php?pg=00015&categ=2005-2000, Eri- şim Tarihi 16.01.2014. “İkinci Çiğdem Şenliğinden Renkli Görüntü- ler”, http://www.yozgatgazetesi.com/haber. asp?haber=6885, Erişim Tarihi, 12.01.2014. “Koca Meşe’de Çiğdem Günü”, http://www.da- ilymotion.com/video/xcrguz_koca-mese-de- cigdem-gunu_news, Erişim Tarihi 9.01.2014. “Lists and Register”, http://www.unesco.org/cul- ture/ich/index.php?lg=fr&pg=00559, Erişim Tarihi 9.01.2014.
Oğuz, M. Öcal-Seval Kasımoğlu, Türkiye’de 2005 Yılında Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, An- kara: Gazi THBMER Yayını, 2005.
Oğuz, M. Öcal-Tuğçe Işıkhan, 2006 Yılında Çorum’da Yaşayan Geleneksel Kutlamalar, Ankara: Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fa- kültesi Türk Halkbilimi Topluluğu Yayını, 2006.
Oğuz, M. Öcal, “Çiğdem Günü”, Yozgat Gazetesi, 28 Mart 2006, Erişim Tarihi 14.01. 2014.
Oğuz, M. Öcal, “Çiğdem Zamanı”, Yozgat Gazete- si, 14 Mart 2010, Erişim Tarihi 14.01.2014.
Oğuz, M. Öcal, “Çiğdem Gezmesi Dünya Mirası Olarak UNESCO’da”, Yozgat Gazetesi, 19 Mart 2010, Erişim Tarihi 14.01. 2014.
Oğuz, M. Öcal, “Yozgat’tan Paris’e Uzanan Yolda Çiğdem Gezmesi”, Yozgat Gazetesi, 11 Nisan 2011, Erişim Tarihi 14.01.2014.
Oğuz, M. Öcal, Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayını, 2013.
Ökse, Tuba, “Eski Önasya’dan Günümüze Yeni Yıl Bayramları, Bereket ve Yağmur Yağdır- ma Törenleri.” Bilig, 2006, Sayı 36: 47-68.
Proschan, Frank. “Basic Challenges of Sustai- ning Intangible Cultural Heritage.” http:// www.unesco.org/culture/ich/doc/src/INV%20 8.6%20Presentation.pptx, Erişim Tarihi 17.01.2014.
Toygar, Kamil, “Şabanözü’de Çiğdem Gezmesi”, Türk Folkloru, Sayı: 69, 1985. Tuluk, Hasan, “21. Yüzyılda Çiğdem Gezmesi ve Çiğdem Aşı.” Geçmişten Geleceğe Yerel Kim- lik. Sayı 31, 2012: 54-57.
Türkmen, Fikret, “Boğazlıyan’da Çiğdem Pilâvı”, Türk Folklor Araştırmaları, 12. Cilt, Sayı: 242, 1969. “What is Sustainable Development? Envi- ronmental, economic and social well- being for today and tomorrow”; Erişim tarihi 15.03ç2014; _____http://www.iisd.org/ sd/#one> “Yozgat Belediyesinden Çiğdem Şenliği”, http:// webtv.merhabayozgat.com/izle-352-Yozgat- belediyesinden-cigdem-senligi.html, Erişim Tarihi, 12 Ocak 2014. “Yozgat’ta 3. Çiğdem Şenliği”, http://www.haber- ler.com/yozgat-ta-3-cigdem-senligi-4457168- haberi, Erişim Tarihi 12. 01. 2014.