Geleneğin kuşaklara aktarımı bağlamında bir çatalzeytin düğün türküsü: “dünür ağa”

Gelenek, ana hatlarıyla, kuşaktan kuşağa geçen bilgiler, töreler ve davranışlardır. Kültürel mi- rasın, tecrübeye dayalı bilginin, törelerin ve davranışların sözlü kültür ürünlerinde arşivlendiği bilinen bir gerçektir. Söz konusu bilginin aktarımının vazgeçilemez unsurları ise ritüeller, göstergeler ve gös- tergelerin muhtevası olarak kodlardan teşekkül eden iletişimdir. Türkü metninin ihtiva ettiği geleneğe dair bilgi, ritüeller, göstergeler ve sembollerin bir ezgi eşliğinde tekrarlanmasıyla, geleneğin aktarımı gerçekleşmektedir. Türküler, müzikal bir arşiv özelliğinde olup, türkü metinlerinden hareketle halk- bilim çalışma kadrolarına dair verilere ulaşmak mümkündür. Dünür Ağa türküsü de bu açıdan ele alındığında Kastamonu Çatalzeytin evlilik geçiş dönemine eşlik eden düğün geleneklerine ve ritüelle- rine ışık tutan bir kılavuz metin olarak değerlendirilmelidir. Bu çalışmada, Dünür Ağa türküsünün, Kastamonu Çatalzeytin düğün geleneğine dair muhtevasının yanı sıra türkünün metni ve icrası aracı- lığıyla geleneğe dair bilginin göstergeler, simge ve semboller içeriğiyle geleneğin aktarımı işlevinin kar- şılanmasına katkısı değerlendirilecektir. Türkünün ilk oluşumunun sözlü tarihi bilinmemekle birlikte kaynak kişilerle yapılan görüşmeler neticesinde, Kastamonu Çatalzeytin’de evliliğin maddi ve manevi çok çeşitli zorlukları kapsaması, kız alıp vermenin ya da geleneğin adlandırmasıyla “oğlan evermenin” güçlüğünün meydana getirdiği sıkıntılardan kaynaklanan iletişim ihtiyacının türkünün oluşumunda etkili olduğu düşünülmektedir.

Dünür ağa: a traditional wedding song in context of transfering of traditions from generation to generation

Tradition, in its broadest sense, is the total of the knowledge, customs and the behaviors passed down from generation to generation. It is widely known that the cultural heritage, the knowledge based on experience, the customs and the behaviors are archived in oral tradition. This knowledge is passed down through rituals, signs and communication which are comprised of codes. The transmission of the customs, knowledge, rituals, signs and symbols in Turkish folksongs are realized through the repetition of the text along with a melody. Turkish folksongs have the characteristics of a musical archive and it is possible to achieve data on the areas of folklore thanks to this archive. The text of the folksong Dünür Ağa can be considered as a guide to the wedding customs and rituals of Çatalzeytin district of Kastamonu province. In this study, the content of Dünür Ağa folksong will be analyzed through its text and performance and its contribution to the cultural transmission function [education] with its content through signs, representations and symbols will be evaluated. Although the origins of the folksong is unknown, it is thought that both financial and emotional difficulties of the marriage in Kastamonu at Çatalzeytin and the need for a communication resulting from the difficulties of “giving sons in marria- ge” are effective in the creation of the folksong.

PDF

___

Assmann, Jan. Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı Hatırlama ve Politik Kim- lik, Çev. Ayşe Tekin, Ayrıntı Yay: İstanbul, 2001. Bahşişoğlu, Ayşegül. “Türk Kültüründe Çeyiz Geleneği ve Kastamonu Örneği”. Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacet- tepe Üniversitesi, 1998.
Bardak, Filiz. “Türkiye’de Çeyiz ve Çeyiz Serme”. Yayımlanmamış Lisans Tezi. Ankara: Ha- cettepe Üniversitesi, 1993. Bascom, William R. “Four Functions of Folklore”, The Journal of American Folklore, Vol. 67, No. 266, pp. 333- 349, 1954.
Başgöz, İlhan. “Protesto: Folklorun Beşinci İşlevi (Fonksiyonu)”, Folkloristik, Umay Günay Ar- mağanı, [Haz: Ö. Çobanoğlu-M. Özarslan]. Ankara: Feryal Matbaası, s. 1- 5, 1996.
Öğüt- Eker, Gülin. “Küççe Düğünü”nün Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Açısından Değerlendiril- mesi”, Millî Folklor, S. 42, s. 62- 66, 1999.
Eker, Öğüt Gülin. “Türk Düğün Geleneği İçinde Karakeçili Türk Düğününün Ritüel Açıdan Değerlendirilmesi”, Millî Folklor, S. 46, s. 92- 100, 2000.
Öğüt- Eker, Öğüt Gülin. “Türk Düğün Geleneği İçinde Karakeçili Türk Düğünü”. Yayınlan- mamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi,1998. Elçi-Coşkun, Armağan. Âşık Şeref Taşlıova’nın Ezgi Repertuarı, Ankara: Gazi Kitabevi, 2011. Emiroğlu, Kudret ve Suavi Aydın. Antropoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
Erdentuğ, Nermin. “Türkiye’nin Karadeniz Böl- gesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri II”, AÜDTCF Antropoloji Dergisi, S. 5, s. 231- 2 66, 1970.
Erdentuğ, Nermin. “Türkiye’nin Karadeniz Böl- gesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri III”, AÜDTCF Antropoloji Dergisi, S. 6, s. 1- 27, 1973.
Ferris, R. Williams. “Folk Song and Culture: Charles Seeger and Alan Lomax”, New York Folklore Quarterly, Vol. 29, No.3, pp. 206- 217, 1973.
Fiske, John. İletişim Çalışmalarına Giriş [Çev. Süleyman İrvan]. Ankara: Ark Yayınevi, 1996.
Hınçer, İhsan. “Türklerde Başlık ve Mehir”, Türk Folklor Araştırmaları, C. XV, s. 6898- 6901, 1974.
Karaman, Kasım. “Ritüellerin Toplumsal Etkile- ri”, SDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, S.21, s.227- 236, 2010
Karataş, Aynur. “Kazak Türkleri’nin Düğün Türküsü Betaşar”, Millî Folklor, C. 3, S. 21, s. 76- 78, 1994.
Korkmaz, M. Kürşat. “Elli Yıl Önceki Gaziantep’te Gelin ve Damat”, Millî Folklor, S. 42, s. 92- 96, 1999.
Köse, Mürsel. “Evlenme Sırasında ‹Başlık/Ağır- lık› Âdeti”, Türk Folklor Araştırmaları, C. 10, S. 200, s. 4023- 4025, 1966.
Marshall, A. Douglas. “Behavior, Belonging and Belief: A Theory of Ritual Practice”, Socio- logical Theory, Vol. 20, No. 3, pp.360- 380, 2002.
Merriam, P. Alan, The Anthropology of Music, Il- lionis: Northwestern University Press, 1964.
Oring, Elliott, “Three Functions of Folklore: Tra- ditional Functionalism as Explanation in Folkloristics”, The Journal of American Folk- lore, Vol. 89, No. 351, pp.67-80, 1976.
Ögel, B., Dünden Bugüne Türk Kültürünün Ge- lişim Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay, 1988.
Örnek, S. Veyis. Etnoloji Sözlüğü, Ankara: AÜDTCF Yay., 1971.
Özbudun, Sibel. Ayinden Törene, İstanbul: Anah- tar Yayınları, 1997.
Özdoğru, Cevdet, “Sinop Köylerinde Düğün”, Türk Folklor Araştırmaları, C. 13, S. 267, s. 6109-12, 1971
Seeger, Charles. “Oral Tradition In music”, Stan- dart Dictionary of Folklore Mythology and Legend, Vol. 2, New York: Funk and Wag- nalls Co., pp. 825-829, 1950.
Tezcan, Mahmut. Türk Kültüründe Başlık Para- sı Geleneği, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1998.
Türkdoğan, Orhan. “Türk Ailesinin Genel Yapı- sı”, Sosyo- Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, s. 29- 66, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, 1992.
Ülker, Çiğdem. “Gostivar’da Düğün Adetleri ve Bir Düğün Türküsü”, Millî Folklor, C. 3, S. 18, s: 39- 43, 1993.
Ülkütaşır, M. Şakir. “Sinop ve Çevresindeki Köy Düğünleri”, Türk Folklor Araştırmaları, C. 8, S. 265, s. 3043- 3046, 1963.
Yakıcı, Ali. “Düğün Kelimesi ve Kültürümüzdeki Yeri”, Millî Folklor, S. 11, s. 33- 36, 1991.
Yakıcı, Ali. “Anadolu Düğün Geleneğinin Sosyal Hayata, Sanata ve Edebiyata Etkisine Dair”, Millî Folklor, S. 13, s. 28- 32, 1992.
Yıldırım, Dursun. “Sözlü Gelenek Kültürü”, Gazi Üniversitesi Millî Gençlik Sempozyumu, 336- 338, 1985.
Yıldırım, Dursun. “Sözlü Gelenek Kültürü”, Millî Folklor, C. 1, S. 1, s. 6- 7, 1989.
Yıldırım, Dursun. “Sözlü Gelenek Kültürü”, Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yay., s. 81- 83, 1998.