Bayburt yöresinde geleneksel ehram dokumacılığı üretim teknikleri, motif ve kompozsiyon özellikleri

Sert doğa koşulları ve örtünme ihtiyacından ortaya çıkan giysi kültürü, insanoğlunun gelişim süreci paralelinde çeşitlenmiş, şekillenmiş ve toplum içerisinde sosyal ve ekonomik statüyü belirleyici durumuna gel- miştir. Bölgesel gelenek ve yaşayışları yansıtan bu örnekler, gelişen teknoloji ve hayat tarzları sonucu kendi biçimlerini de değiştirmiş, her yerde rastlanabilen alışılmış çizgilere bürünmüştür. Ancak toplumları ve bi- reylerini çeşitli yönleriyle tanımada ele alınması gereken en önemli unsur, sahip oldukları giysi kültürleridir. Anadolunun zengin kültürel değerlerini sergilediği alanlardan biri de çeşitli inanç, töre, iklim, yaşam biçimi vb. etkilere göre şekillenen geleneksel giysileridir. Giysilere bu farklı etkileri kazandıran öğeler kullanım biçimleri, süsleme materyalleri ve renklerin dışında, ana yapıyı oluşturan ve çoğunlukla yurdumuzda yöresel olarak bu amaçlarla dokunan kumaşlardır. Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Bayburt, Artvin, Şanlıurfa vb. gibi genellikle yurdumuzun doğusunda yer alan yörelerde ehram dokumacılığı bilinen en köklü el sanatları- mızdan biridir. Günümüzde kullanımı azalma göstermekle birlikte bu bölgelerde giyim özelliklerini şekillen- dirmesi ile tanınan ehram yöre kadınlarının ev dışında giydikleri üst giysisidir. Bölgenin coğrafi genişliği ve ehram dokumacılığında uygulanan çalışmaların çeşitliliği bakımından bu çalışmada; Bayburt yöresinde geleneksel giysi kültürünü oluşturan aynı zamanda bir el sanatı olarak değer bulan Ehram Dokumacılığı konu alınmış, ehramlık kumaşların üretim teknikleri ayrıntılı olarak açıklanarak, renk, motif ve kompozisyon özellikleri orijinal çizim ve fotoğraflarla tanıtılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, günümüzde ehram dokuma- cılığı ile uğraşan - bu işi meslek veya hobi olarak sürdüren - dokuyucularla görüşmeler yapılmış, gelenek- sel üretim teknikleri incelenmiş, ehram dokumalarında kullanılan araç ve gereçlerin özellikleri belirlenmiş, üretilen ehramların kompozisyon özellikleri incelenmiştir. Elde edilen bilgiler ilgili konu başlıkları altında ayrıntılı olarak ele alınmış, üretilen dokumaların geleneksel motif ve kompozisyonları bilgisayar ortamında çizimi yapılarak orijinal örnekleri ile birlikte sunulmuştur. Çalışma, konu ile ilgilenenlere ışık tuttuğu sürece amacına ulaşmış olacaktır.

Traditional ehram weaving in bayburt production techniques, motif and composition features

During the cultural process of human being, variety in clothing has turned into cultural elements which have been growing constantly although they are in different styles. However, culture of clothing is the most important element which should be concerned to understand the various qualifications of communities as well as individuals. One of the areas, in which the rich cultural values of Anatolia have been exhibited, is traditional clothing, which has been formed according to different beliefs, customs, climate and life styles. Clothes are various because of their color, style, beautification of the material. And those fabrics are weaved for these purposes locally in our country. Ehram weaving is one of the most radical handcrafts mostly in the eastern regions as Erzurum, Erzincan, Gümüşhane, Bayburt, Artvin and Şanlıurfa, etc. Known to be forming the clothing features in those regions, «ehram» is a top cloth for the women to wear at the outdoors, though its use has decreased recently. On account of regions geographical width and variety of the studies applied on ehram weaving; in this paper, «Ehram Weaving», which forms the clothing culture in eastern region Bayburt, worth as a handcraft as well, is taken into consideration; the production techniques explained in detail, colors, patterns and compositional features of ehram fabrics are introduced with original drawings and photographs. Considering these matters, interviews are made with the people carrying on this business as an occupation or hobby- laboring in ehram weaving in the study, techniques of traditional production are examined, the features of materials and instruments used in ehram weavings are determined, composition features of the produced ehram are examined. Gained informations are handled with details under the related title, tradi- tional patterns and compositions of weaving products are illustrated in computer environment and presented with the original samples. The study succeeded as long as it lightens anyone to take interest in the subject.

PDF

___

Altıntaş, Yaşar. (2009). Fotoğraf sanatçısı. http://www.fotokritik.com/1179469 (Erişim: 05.02.2009; 20.08)
Akpınarlı, F.; Tozun, H. Bayburt Ehram (İhram) Dokumalarının Teknik ve Motif Özellikleri. I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kong- resi. Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı. 2007: 18- 21.
Başaran, Fatma Nur. Çanakkale İli Biga İlçe- si Pomak El Dokumaları. Erdem Dergisi, Halı Özel Sayısı I; Cilt 10, Sayı 28. 1999: 49- 52,185-187.
Başaran, F. Nur; GÜRCÜM, T. Banu. A Reflec- tion on Pomak Culture in Modern-day Tur- key: Traditional Female Clothing and the Brides Wedding Outfit. Folklore Journal, Volume 118 Issue 2, 2007 August: 217-228.
Çelik, Adem. Erzurumda Kadın Giyiminin Ta- rihi Süreci İçinde Ehram ve Dokumacılığı, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Ensti- tüsü Yay., S. III, 1996: 1-26.
Çelik, Adem. Erzurumda Ehram. Yayımlanma- mış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
Emir, Dursun Ali. Ehram. Bayburt Valiliği İl Özel İdaresi, AİPP Yeni Fırsatlar Programı. İstanbul: Aksiseda Matbaacılık, 2005.
Erden, Attila. Anadolu Giysi Kültürü. Ankara: Dumat Ofset, 1998.
Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.
Kahveci, Mücella. Erzurum, Erzincan ve Bay- burt İllerinde Üretilen Ehram Dokumaların- da Kullanılan Hammadde ile Üretilebilecek Yeni Ürün Tasarımları. (Desings for new produced that would be produce by the raw material, used for weaving of ehram in the provinces of Erzurum, Erzincan and Bay- burt). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
Oğuz, Burhan. Türk Halkının Kültür Kökenleri, Dokuma ve Giyim Teknikleri. Anadolu Ay- dınlanma Vakfı Yayınları 17. İstanbul: Kur- tiş Matbaacılık, 2004.
Öztekin, Yılmaz. (2014). Kınayı Getir Aney. Ya- lova Çizgi, Akkent Gazetesi. http://yalovaciz- gi.com/tr-TR/kose-yazilari/955/kinayi-getir- aney (Erişim: 16.03.2014: 13.15)
Sam, Sevval. (2008). Sanatçı. http://sand-woman. blogspot.com/2008/09/fotograflarla-karade- niz-turu-2.html; (Erişim: 05.02.2009; 20.08) Yağan, Şahin Yüksel. Türk El Dokumacılığı.
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İstan- bul: Apa Ofset Basımevi. 1978, 177-288.
http://www.pbase.com/dosseman/ima - ge/63220344 21.02.2009 (Erişim: 21.02.2009, 23.05)
http://www.baksi.org/baksi-hakkinda/nasil-mu- ze2290.html?lvl1=1 (Erişim: 14.03.2014: 16.35)
KAYNAK KİŞİLER
Sevim ATANER. (2006). Ehram dokuma ustası. 48 yaş. Bayburt.
Sevgi KÖSE. (2014). Ehram dokuma ustası. 42 yaş. Bayburt.
Kübra KÖSE. (2014). Ehram dokuma ustası. 22 yaş. Bayburt.
Selma DEMİRCİ. (2014). Ehram dokuma ustası. 32 yaş. Bayburt.