İlköğretim ve ortaöğretim ders kitaplarında atom kavramı ve konularının incelenmesi

Bu çalışmada “atom kavramı ve konularının” fen eğitim-öğretimi sürecindeki önemi ve bu konuda yapılan çalışmalara bazı örnekler gösterilmiştir. Kavram yanılgılarının pek çok sebebi olmakla beraber ders kitaplarından gelebilecek olan nedenler de oldukça önemli olmaktadır. Öğrencilerin İlköğretim ve Orta öğretim yaşantıları boyunca kullandıkları başlıca kaynak olan ders kitapları bu çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, yeni müfredata göre düzenlenmiş; 2008-2009 eğitim–öğretim yılında İlköğretim 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıflarda okutulan “Fen ve Teknoloji” ders kitapları ile Orta öğretim 9., 10., 11. ve 12. sınıflarda okutulan “Kimya” ve “Fizik” ders kitapları incelenmiştir. Bu ders kitapları “atom, element, bileşik ve kimyasal bağlanma kavram ve konuları” nın içeriği, sınıflara göre dağılımları, bu dağılımın sistematiği ve kavramların doğruluğu açısından değerlendirilmeye alınmıştır. Bazı kavramlarda eksiklik ve yanlışlıklar tespit edilmiş ve düzeltilmesi doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur.

Investigation of atom concept and issues at the primary and secondary school text books

In this study, "The Atom concept and issues” have been indicated using by some examples of the work in this area and at the science education process. The performed studies showed that there must be a lot of misconceptions on atom subject at the students learning process and the main source of these misconceptions is the text books. In this study, at the 2008-2009 academic year, Primary school 4, 5, 6, 7 and 8 classes "Science and Technology" textbooks and secondary school’s 9th, 10th, 11th and 12th classes "Chemistry" and “Physics” textbooks were examined on “atom, elements, compounds and chemical bonds” concepts and topics and their distributions according to the years. Some deficiencies and misconceptions have been detected in these subjects and suggestions are in line to be corrected.

PDF

___

Airasian, P. W. ve Walsh, M. E. (1997). Constructivist cautions. Phi Delta Kappan, 78(6), 444-449.
Akpınar, E.,& Ergin, Ö. (2005). Yapılandırmacı Kuramda Fen Öğretmeninin Rolü. İlköğretim Online, 4(2), 55-64
Atmaca, A. E. (2006), İlköğretim Ders Kitaplarında Görsel Tasarım ve Resimleme. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 171.
Atasoy, B; Kadayıfçı H. & Akkuş, H. (2003) Lise 3. sınıftaki öğrencilerin kimyasal bağlar konusundaki yanlış kavramaları ve bunların giderilmesi üzerine yapılandırmacı yaklaşımın etkisi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1, 61-79.
Bağlı-Kılıç, G. (2001) Oluşturmacı Fen Öğretimi, Kuram Ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 1, 1-18.
Barker, V. (2000). Students’ reasoning about basic chemical thermodynamics and chemical bonding: What changes ocur during a context-based post-16 chemistry course? International Journal of Science Education, 22, 1171–1200.
Başar, V. (1992). Ortaokullar İçin Uygulamalı (Projeli) Fizik (Fen) Öğretimi-Ödevleri-Sergi ve Yarışmaları. MEB Yayınları, İstanbul.
Ben-Zvi, R., Eylon, B. ,& Silberstain, J. (1986). Is an atom of cupper malleable? Journal of Chemical Education, 63(1), 64-66.
Berkem, A. R. (2008). Kimya tarihine toplu bir bakış. Akademi Basın & Yayın, İstanbul.
Birk, J. P., and Kurtz, M. J. (1999). Effect of experience on retention and elimination of misconceptions about molecular structure and bonding. Journal of Chemical Education, 76, 124–128.
Boo, H. K. (1998). Students’ understanding of chemical bonds and the energetic of chemical reactions. Journal of Research in Science Teaching, 35, 569–581.
Brooks, M. G., & Brooks, J. G. (1999). The courage to be constructivist. Educational Leadership, November, 18-24.
Brook, A., Briggs, H., & Bell, B. (1983). Secondary students’ ideas about particles. Published by University of Leeds, U.K.
Buluş-Kırıkkaya, & E., Güllü, D. (2008), İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Isı - Sıcaklık ve Buharlaşma - Kaynama Konularındaki Kavram Yanılgıları. İlköğretim Online, 7(1), 15-27.
Butts, B., & Smith, R. (1987). HSC chemistry students’ understanding of the structure and properties of molecular and ionic compounds. Research in Science Education, 17, 192–201.
Canpolat, N., Pınarbaşı, T., Bayrakçeken, S., Geban, Ö. (2004). Kimyadaki bazı yaygın yanlış kavramalar. GÜ. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 135-146.
Cervellati, R., & Perugini, D. (1981). The understanding of the atomic orbital concept by Italian High School Students. Journal of Chemical Education, 58, 568-569.
Ceylan, E., & Yiğit, B. (2003) Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Chambers, S. & Andre, T. (1997). Gender, prior knowledge, interest, and experience in electricity and conceptual change text manipulations in learning about direct current. Journal of Research in Science Teaching, 34 (2), 107-123.
Chang, R. (2000). Fen ve Mühendislik Bölümleri İçin Kimya. (Editör:. A.B. Soydan, A.Z. Aroğuz). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
Coll, R. K., & Taylor, N. (2001). Alternative conceptions of chemical bonding held by upper secondary and tertiary students. Research in Science and Technological Education, 19, 171–191.
Cros, D., Amouroux, R., Chastrette, M. Fayol, M., Leber, J., & Maurin, M. (1986). Conceptions of 1st-year university students of the constitution of matter and the notions of acids and bases. European Journal of Science Education, 8, 305-313.
Cros, D., Chastrette, M., & Fayol, M.(1988). Conceptions of second year university students of some fundamental notions in chemistry. International Journal of Science Education, 10, 331- 336.
Comber, M. (1983). Concept development in relation to particulate theory of matter in the middle school. Research in Science & Technological Education, 1(1), 27-39. Driver, R., & Easley, J. (1978). Pupils and paradigms; a review of literature related to concept development in adolescent science students. Studies in Science Education, 5, 61-84.
Demirel, Ö. (2003). Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Demirci, C. (2007), Fenbilgisi 6,7, ve 8. Sınıf Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 33 (2007), 108-119.
Doymuş, K., & Canpolat, N., Pınarbaşı, T., Bayrakçeken, S. ve Gürses, A. (1998). Üniversite Kimya Bölümü Öğrencilerinin Bazı Kimya Kavramlarını Anlama Düzeyleri. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. K.T.Ü., Trabzon.
Dursun, M. F., Gülbay İ., Çetin S., Tek, Ü. (2008). Orta öğretim Kimya 9. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Dursun, M. F., & Kızıldağ, G. (2008). Orta öğretim Kimya 10. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Ebenezer, J. V. & Fraser, M. D. (2001). First year chemical engineering students’ conception of energy in solution processes: Phenomenographic categories for common knowledge construction. Science Education, 85, 509-535.
Ercan F., & Altun, S. A. (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi 4. ve 5. sınıflar öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Eğitimde Yansımalar: VIII Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 311-319). Ankara: Sim Matbaası.
Erdoğan, M. (2005). Yeni geliştirilen beşinci sınıf fen ve teknoloji dersi müfredatı: Pilot uygulama yansımaları. Eğitimde yansımalar: VIII. Yeni ilköğretim programlarını değerlendirme sempozyumu bildiriler kitabı (sayfa :299-310) Ankara, Sim Matbaası.
Ertürk, A. T., & Karahan, A. (2008). Orta öğretim Kimya 12. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Gömleksiz, M. N., & Bulut, İ. (2007),Yeni Fen Ve Teknoloji Dersi Öğretim Programinin Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 32, 76-88
Griffiths, A.K., & Preston, K.R. (1992). Grade-12 students’ misconceptions relating to fundamental characteristics of atoms and molecules. Journal of Research in Science Teaching, 29(6), 611-628.
Gülçiçek, Ç. (2002). Lise 2. sınıf ö_rencilerinin mekanik enerjinin korunumu konusundaki kavram yanılgılar. Gazi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Harrison, A.G., & Treagust, D.F. (1996). Secondary students’ mental models of atoms and molecules: Implications for teaching chemistry. Science Education, 80, 509-534.
Harrison, A. G., & Treagust, D. F. (2000). Learning about atom, molecules, and chemical bonds: A case study of multiple-model use in grade 11 chemistry. Science Education, 84, 352-381.
Jelley, A. N. (1990). Fundamentals of Nuclear Physics, Cambridge University, New York.
Kabapınar, F. (2003). Kavram yanılgılarının ölçülmesinde kullanılabilecek bir ölçeğin bilgi kavrama düzeyini ölçmeyi amaçlayan ölçekten farklılıkları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yonetimi, 35, 398-417.
Kalyoncu, C., Değermenci, A., Tütüncü, A., Çakmak, Y., Bektaş, E. (2008). Orta öğretim Fizik 9. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Karaarslan, İ., Altuntaş, A., Zengin, F., Tütüncü, A. (2007). Orta öğretim Fizik 10. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Karaarslan, İ., Tütüncü, A., Kalyoncu, C., Altuntaş, A., Zengin, F., Çakmak, Y. (2008). Orta öğretim Fizik 11. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Karaarslan, İ., Altuntaş, A., Tütüncü, A., Zengin, F., Ceran, M., Öksüzoğlu, H., İmamoğlu, K., Kurdoğlu, A. (2008). Orta öğretim Fizik 12. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Karaoğlu, B. (1993). Kuantum Mekaniğine Giriş. Kadıköy Murat Dersanesi Tesisleri, İstanbul.
Kayıkçı, K., Sabancı, A. (2009), Yeni İlköğretim Programının Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi,181.
Kılıç, G. B., (2001), “Oluşturmacı Fen Öğretimi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 1/1, Haziran, s.9-22.Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kılıç, A., & Seven, S. (2002). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Kılıç, D. (2005). Ders kitabının öğretimdeki yeri. Ö.Demirel ve K. Kıroğlu (Ed.), Konu alanı ders kitabı incelemesi içinde ( s.37-53 .). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Kızıldağ, G., Dursun, M. F., Ertürk, A. T., Karahan, A. (2008). Orta öğretim Kimya 11. Sınıf Ders Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Kikas, E. (2004). Teachers’ conceptions and misconceptions concerning three natural phenomena. Journal of Research in Science Teaching, 41 (5), 432–448.
Küçükahmet, L. (Editör) (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Klavuzu. Fen Bilgisi. Ankara:Nobel Yayın Dağıtım.
Krane, K. S. (2001). Nükleer Fizik 1. Cilt (Çeviri Editörü: Şarer B.), Palme Yayıncılık, Ankara.
Laçin Şimşek, C., & Tezcan, R. (2008). Çocukların Fen Kavramlarıyla İlgili Düşüncelerinin Gelişimini Etkileyen Faktörler. İlköğretim Online, 7(3), 569-577.
Lawson, A. E., & Thompson L. D. (1988). Formal reasoning ability and misconceptions concerning genetics and natural selection. Journal of Research in Science Teaching, 25 (9), 733-746.
Matthews, M. R. (2000). Appraising constructivism in science and mathematics education. In D. C. Phillips (Ed.). Constructivism in Education: Opinions and Second Opinions on Constroversial Issues (pp. 161-192). Chicago,
Miessler., G. L., & Tarr, D. A. (2002), İnorganik Kimya, (Çeviri Editörleri: Karacan, N. ve Gürkan P.), Palme Yayıncılık, Ankara.
MEB Tebliğler Dergisi, (2000). Fen Bilgisi Dersi Öğretim Programı, Sayı No: 2518, Ankara.
MEB, (2005). Fen ve Teknoloji Programı. Ankara: MEB Yayınları.
Nakiboglu, C. & Benlikaya, R. (2001). Misconceptions about orbital concept and modern atom theory (in Turkish). Kastamonu Egitim Dergisi, 9 (1) 165-174.
Nakiboglu, C. (2003). Instructional Misconceptions of Turkish Prospective Chemistry Teachers about Atomic Orbital and Hybridization. Chemistriy Education: Research and Practice ,Vol. 4, No. 2, pp. 171-18.
Nakhleh, M. B. (1992). Why some students don’t learn chemistry: Chemical misconceptions. Journal of Chemical Education, 69, 191-196.
Nicoll, G. (2001). A report of undergraduates’ bonding misconceptions. International Journal of Science Education, 23, 707–730.
Özdemir, Ö., Ülker, M., Uyguç, M., Huyugüzel, P., Çavaş, B. ve Kesercioğlu, T. (2002). Fen eğitiminde inşacı yaklaşım ve kavram haritalarının kullanımının öğrenci başarılarına olan etkiler. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi, Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 361-366). ODTÜ: Ankara.
Özden, Y. (1999). Öğrenme ve Öğretme, Ankara, Pegem A Yayıncılık.
Özdoğan, T., Kara, M., Orbay, M., Gümüş, S. (1997). Modern Fizik IV. , Pegema Yay., Ankara.
Özmen, H. (2004). Some student misconceptions in chemistry: A literature review of chemical bonding. Journal of Science Education and Technology, 13, 147-159
Öztürk-Ürek, R. ,& Tarhan, L. (2005). “Kovalent Bağlar” Konusundaki Kavram Yanılgılarının Giderilmesinde Yapılandırmacılığa Dayalı Bir Aktif Öğrenme Uygulaması . H. Ü. Egitim Fakültesi, 28 ,168-177.
Pardo, J. Q., & Partoles, J. J. S. (1995). Students and teachers misapplication of Le Chatelier’s principle: Implications for the teaching of chemical equilibrium. Journal of Research in Science Teaching, 32 (9), 939-957.
Pelletier, C. M. (1995). A handbook of techniques and strategies for coaching student teachers, A Simon and Schuster Company.
Peterson, R., & Treagust, D. F. (1989). Grade-12 students’ misconceptions of covalent bonding and structure. Journal of Chemical Education, 66, 459–460.
Petrucci, R. H., Harwood, W. S. and Herring, F. G. (2002). (Çeviri Editörleri: T. Uyar, S. Aksoy), Genel Kimya I, Palme Yay., Ankara.
Pfundt, H., & Duit, R. (2000). Bibliography: Students’ alternative frameworks and science education. Kiel,Germany: University of Kiel Institude for Science Education.
Robinson, W. R. (1998). An alternative framework for chemical bonding. Journal of ChemicalEducation, 75, 1074-1075.
Serway, & Beichner (1998). (Çeviri Editörü: Kemal Çolakoğlu), Fen ve Mühendislik için Fizik I, Palme Yay., Ankara.
Sucuoğlu, B., Büyüköztürk, Ş., Ünsal, P. (2008). Türk Çocuklarının Temel-İlişkisel Kavram Bilgilerinin Değerlendirilmesi. İlköğretim Online. 7(1), 203-217.
Schmidt, H.J. (1997). Students’ Misconceptions-Looking for a Pattern. Science Education. 81, 123- 135.
Şahin, İ. (2008), Yeni İlköğretim Birinci Kademe Fen ve Teknoloji Programının Değerlendirilmesi, Milli Eğitim Dergisi, 177.
Şirin, M. (2006),Çekirdek Fiziği, Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi, İstanbul.
Taber, K.S. (1994). Misunderstanding the ionic bond. Education in Chemistry, 31 (4) 100-103.
Taber, K.S. (1995). Prior learning as an epistemological block? The octet rule. An example from science education. Paper Presented at the European Conference on Educational Research (University of Bath, September).
Taber, K.S. (1998). An alternative conceptual framework from chemistry education. International Journal of Science Education, 20, 597-608.
Tan, K. C. D., & Treagust, D. F. (1999). Evaluating students. understanding of chemical bonding. School Science Review, 81 (294) 75-83.
Tez, Z. (2000). Bilimde ve sanayide Kimya tarihi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Treagust, D.F. (1988). Development and Use of Diagnostic Tests to Evaluate Students’ Misconceptions in Science. International Journal of Science Education. 10(9), 159-169.
Tunç, T., Karademir, Z.S., Agalday, M., Merdeşe, H., Talo, H., Koçakoğlu, M., Kaya, S. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji 4. Sınıf Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Tunç, T., Agalday, M., Akçam, H.K., Çeltikli Altunoğlu, Ü., Bağcı, N., Bakar, E., Başdağ, G., İnal, A., İpek, İ., Keleş Ö., Gürsoy Köroğlu, N., Yörük, N. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji 6. Sınıf Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Tunç, T., Bağcı, N., Yörük, N., Gürsoy Köroğlu, N., Çeltikli Altunoğlu, Ü., Başdağ, G., Keleş Ö., İpek, İ., Bakar, E. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji 7. Sınıf Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Tunç, T., Bakar, E., Başdağ, G., İpek, İ., Bağcı, N., Gürsoy Köroğlu, N., Yörük, N., Keleş Ö. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji 8. Sınıf Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
Tsaparlis, G. and Papaphotis, G. (2002). Quantum-chemical concepts: Are they suitable for secondary students?. Chemistry Education: Research and Practice in Europe, 3, 129-144.
Wandersee, J., Mintzes, J., & Novak, J. (1994). Research on alternative conceptions in science. In D.L. Gabel (ed), Handbook of research on science teaching and learning. New York: Macmillan, 177-210.
White, R.T., & Gunstone, R.F. (1992). Probing understanding. London: Falmer Press.
Yıldırım, M. C. (2008).Yeni İlköğretim Müfredatının Değerlendirilmesi, Milli Eğitim Dergisi, 180.
Yılmaz, F., Atalay, H. B., Özgül, E., Keleş, Ö. Gürer Kavas, B., Şen, N., Özgiresun, A., Şahin, S. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji 5. Sınıf Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
YÖK (1997). Fen Bilgisi Öğretimi, Öğretmen Eğitimi Dizisi, YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara.