Elifnaz DURUSOY ÖZMEN, Mehmet cengiz CAN

Conservation of the Land Walls Protection Area by Renewal (!): Evaluating the Spatial Effects of the Law No. 5366 Through “Zeytinburnu Culture Valley Project” of Istanbul

The urban transformation process accelerated immensely by the end of the 20th century is one of the problems Turkey has faced. This process, which is guided by various legal and administrative sanctions for many years, affects historical urban areas negatively. One of these sanctions providing a basis for inappropriate interventions on the historical urban areas is the Law No. 5366 on “Conservation by Renovation and Use by Revitalization of the Deteriorated Historical and Cultural Immovable Property”. This law, the “Renewal Law” in short, carried into effect in 2005, causes irreversible damages and losses through the renewal of the qualified urban sites. The purpose of this study is to critically evaluate the urban transformation of the “Land Walls Protection Area”, one of four sites determined as world heritages in the Historical Peninsula of Istanbul, through a reading of the Law No. 5366. This evaluation is made through “Zeytinburnu Culture Valley Project”, which is the largest renewal project identified among the six renewal zones falls within the Land Walls Protection Area. The paper begins with the history of Zeytinburnu through a chronological narration. After emphasizing the values of the district, “Zeytinburnu Culture Valley Project” is introduced in terms of its purpose, scope and content. The study then focuses on the spatial effects of Law No. 5366 through the final state of the project. Lastly, on its 13th year of force, the consequences of the Renewal Law on the cultural heritage that needs to be protected are specified in the light of the internationally valid charters from a conservation point of view.

Kara Surları Dünya Miras Alanı’nı Yenileyerek Koru-ma (!): 5366 Sayılı Yasa’nın Mekansal Etkilerini İstanbul “Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi” Üzerinden Yorumlamak

20. yüzyılın sonuyla birlikte hızlı bir gelişim gösteren kentsel dönüşüm süreci, Türkiye’nin deneyimlemekte olduğu sorunların başında gelmektedir. Uzun yıllar boyunca çeşitli yasal ve yönetsel yaptırımlarla yönlendirilen bu süreç, tarihi kentsel alanların olumsuz yönde etkilenmesine neden olmaktadır. Belirtilen uygunsuz müdahalelere zemin oluşturan yaptırımlardan biri de 2005 yılında kabul edilen 5366 Sayılı “Yıpranan Tarihî ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun”dur. Kısaca “Yenileme Kanunu” adıyla anılan bu kanun, sit alanı olarak korunan nitelikli kentsel dokularda geri döndürülmesi güç, hatta imkansız kayıplara sebebiyet vermektedir. Bu çalışmanın amacı, üstün evrensel nitelikleri dolayısıyla İstanbul’un Tarihi Yarımada’sı içerisinde belirlenen dört adet dünya miras alanından biri olan “Kara Surları Koruma Alanı”nın deneyimlediği kentsel dönüşümü 5366 Sayılı Kanun çerçevesinde değerlendirmektir. Belirtilen değerlendirme, uluslararası ölçekte korunan bir kültür varlığı olan “Kara Surları Dünya Miras Alanı” dahilinde 5366 Sayılı Kanun kapsamında belirlenen altı adet yenileme alanından en büyüğü olan “Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi” üzerinden yapılmıştır. Makale kapsamında ilk olarak Zeytinburnu’nun kısa tarihçesi ile bölgenin sahip olduğu değerler aktarılmıştır. Ardından, 5366 Sayılı Kanun’un alan üzerindeki mekânsal etkileri; amaç, kapsam ve içerik bakımından tanıtılan “Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi” aracılığıyla vurgulanmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise 13 yıldır yürürlükte olan 5366 Sayılı ‘Yeni’leme Kanunu’nun korunması gerekli kültür varlıkları üzerindeki etkileri uluslararası geçerliliğe sahip belgeler ışığında koruma bakış açısı ile yorumlanmıştır.

PDF

___

Ahunbay, Z. (2007) “Tarihi İstanbul ve Koruma Kurullarından Koparılan Yenileme Alanları”, Mimar.ist, No: 26, pp.65-68.

Akbulut, M.R. (2005) “Zeytinburnu’nda Mekansal Dönüşüm”, Ed.: Burçak Evren, Surların Öte Yanı Zeytinburnu, İstanbul, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, pp.186-209.

Akçay, F. (1974) Zeytinburnu: Gerçek Yönleriyle Bir Gecekondu Kenti, Çelikcilt Matbaası, İstanbul.

Altan, Ç. and Güler, A. (2013) Al İşte İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

Bilsel, F.C. (2010) “Henri Prost’un İstanbul Planlaması (1936- 1951): Nazım Planlar ve Kentsel Operasyonlarla Kentin Yapısal Dönüşümü”, Ed.:F.C. Bilsel and P. Pinon, İmparatorluk Başkentinden Cumhuriyet’in Modern Kentine: Henri Prost’un İstanbul Planlaması (1936-1951), İstanbul, pp.101-165.

Dinçer, İ. (2011) “The Impact of Neoliberal Policies on Historic Urban Space: Areas of Urban Renewal in Istanbul”, International Planning Studies, Vol: 16, No: 1, pp.43–60.

Duranay, N., Gürsel, E. and Ural, S. (1972) “Cumhuriyetten Bu Yana İstanbul Planlaması”, Mimarlık, No: 7, pp.65-109.

Evliya Çelebi. (2014) Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, Ed.: Seyit Ali Karaman and Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

İstanbul Site Management Directorate (2011) İstanbul Historic Peninsula Site Management Plan, İstanbul.

Köksal, G. (2007) “Yıpranma Halinin ‘Yasal Düzeni’! Tarihi Dokuya Yaklaşımda Yeni Bir Tehdit: 5366 Sayılı Yasa”, Mimar.ist, No: 26, pp.58-61.

Ortaylı, İ. (2005) “Tarihsel Perspektiften Sur Dışı”, Ed.: Burçak Evren, Surların Öte Yanı Zeytinburnu, İstanbul, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, pp.88-89.

Özbayoğlu, E. (2005) “Bizans Döneminde Zeytinburnu”, Ed.: Burçak Evren, Surların Öte Yanı Zeytinburnu, İstanbul, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, pp.12-21.

Özçakır, Ö., Bilgin Altınöz, A. G. and Mignosa, A. (2018) “Political Economy of Renewal of Heritage Places in Turkey”, METU Journal of the Faculty of Architecture (Advance Online), DOI: 10.4305/METU.JFA.2018.1.10.

Özvar, E. (2005) “Osmanlılar Zamanında Zeytinburnu”, Ed.: Burçak Evren, Surların Öte Yanı Zeytinburnu, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, ss.42-55.

Tekeli, İ. (2013) İstanbul’un Planlanmasının ve Gelişmesinin Öyküsü, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.

Turnbull, S. (2004) The Walls of Constantinople A.D. 324-1453, Osprey Publishing Ltd.

Yelmen, H. (2005) “Kazlıçeşme”, Ed.: Burçak Evren, Surların Öte Yanı Zeytinburnu, İstanbul, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, pp.58-87.

Yetişkin Kubilay, A. (2009) İstanbul Haritaları 1422-1922, Denizler Kitabevi, İstanbul.

URL-1. http://whc.unesco.org/en/list/356 (20.03.2018).

URL-2. http://www.alanbaskanligi.gov.tr (20.03.2018).

URL-3. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43250/law-onconservation-by-renovation-and-use-by-revitaliza-.html (20.03.2018).

URL-4. https://oxfordbyzantinesociety.files.wordpress. com/2014/02/report_land_wal ls_whs.pdf (20.03.2018).

URL-5. https://istanbul-constantinople.culturalspot.org/home (20.03.2018).

URL-6. http://gecmisgunler.blogspot.com.tr/2013/07/takkeci-ibrahim-cavus-camii-topkapi.html (20.03.2018).

URL-7. http://istanbulermenivakiflari.org/tr/ (20.03.2018).

URL-8. http://www.baliklirum.com/VakifTarihce.aspx (20.03.2018).

URL-9. http://eski.zeytinburnu.istanbul/Sayfa/Fotograf-Galerisi/76/zeytinburnu-gorsel-galerileri/fotograf-galerisi.aspx (20.03.2018).

URL-10. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43249/law-onthe-conservation-of-cultural-and-natural-propert-.html (20.03.2018).

URL-11.https://zdergisi.istanbul/makale/kultur-vadisi-projesi-odul-yolunda-58 (20.03.2018).

URL-12. http://www.zeytinburnu.istanbul/Belediye-Hizmetleri/ Projeler/Kultur-Vadisi-Projesi (20.03.2018).

URL-13. http://topkapiturkdunyasi.com/topkapi-tuerkduenyasi/eski-tuerk-çadırları/kırgız-çadırı.aspx (20.03.2018).

URL-14. http://www.beyazgayrimenkul.com.tr/merkezefendikonakları/DP_14/ (20.03.2018).

URL-15. http://www.zeytinburnu.istanbul /ZeytinburnuBelediyesine-Ait-Yatirim-ve-Hizmetler (20.03.2018).

URL-16. http://www.sinanasaygi.org/eserler_resimler_detay.asp?action=eserDetay &ID=70 (20.03.2018).

URL-17. http://www.uzmim.net/projeler-klasor/103-istanbulplanetaryum/projeler3.html (20.03.2018).

URL-18. https://www.emlaknews.com.tr/haberler/ibb-sportoto-zeytinburnu-belediyesinden-3-dev-yatirim-299402/ (20.03.2018).

URL-19. http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ ID=13133&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html (20.03.2018).

URL-20. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ ICOMOSTR_0885010001353670152.pdf (20.03.2018).

URL-21. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_ 0209751001353671440 .pdf (20.03.2018).

URL-22. http://whc.unesco.org/en/soc/270 (20.03.2018).

URL-23. http://www.fatih.bel.tr (20.03.2018).