18.yy başında “Batılılaşma” olarak adlandırılan “yenilenme” dönemine girmiş olan Osmanlı Devleti, yenilenmenin en etkin düzeyini 19.yy’da görmüştür. “1839 Tanzimat Fermanı”, Osmanlı kamu kurumlarında köklü değişimlere yol açmış ve bunun sonuçlarından biri olarak devletin yeni işleyişini yansıtan mimari yapı türleri ortaya çıkmıştır. Bu yapı türleri; yönetim, eğitim, ulaşım, ticaret, sağlık vb. alanlarında farklılık gösterirken, yönetim alanında ilk dikkati çeken yapılar ise “hükümet konakları” olmuştur. Devletin bölgedeki iktidarını da simgeleyen hükümet konakları, 19.yy’ın ikinci yarısı ile birlikte İstanbul başta olmak üzere bütün Osmanlı coğrafyasında varlığını hissettirmiştir. Adana ve çevresi ise bu dönemde ziraatin gelişmesi sonucu, bölgenin tarım merkezi haline gelerek önem kazanmıştır. 1864 yılına kadar bağımsız bir eyalet olan Adana’ya, 1867 yılında vilayet statüsü verilmiştir. Bu süreçte başta vilayet merkezi olmak üzere tüm sancak ve kazalarda hükümet konaklarının varlığından söz etmek mümkündür. Bu araştırma kapsamında, Adana Vilayeti sınırları içerisinde hangi bölgelere hükümet konağı yaptırıldığı veya hangi projelerin hazırlandığı, yapıların mimari özellikleri, günümüze ulaşıp ulaşmadıkları, günümüzdeki fiziki durumları ile koruma sorunları incelenmiştir. Çalışma, literatür-arşiv taraması ve alan çalışması olmak iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada, Adana’nın vilayet olduğu dönemde; 1867-1922 yılları arasındaki yapılar ile benzer üslupları içermek kaydıyla vilayet statüsünün değiştirildiği 1922-30 yılları arasındaki yapılar tespit edilerek listelenmiştir. 06.02.2014-15.07.2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen ikinci aşamada ise, 19.yy Adana Vilayeti sınırları içerisinde kalan il ve ilçe merkezlerine, hazırlanan yapı listesi ile gidilerek yerinde durum tespitleri yapılmıştır. Elde edilen veriler sonucunda hazırlanan çalışma ile kent tarihi, mimarlık tarihi ve çağdaş koruma bilimine katkı sunulması hedeflenmektedir.

Entering the “Westernization” process in the 18th century, the Ottoman Empire experienced the most drastic level in the 19th century. “The Imperial Edict of Reorganization of 1839” led fundamental changes in the public institutions and new kinds of architectural structures emerged. While these structures varied in many areas, the first structures in the administration filed were government offices. Symbolizing state’s power, these government offices made their presence felt throughout the Empire, mainly in Istanbul, in 19th century’s second half. Adana and its surrounding areas emerged as the agriculture center as a result of the agricultural boost. Adana’s status, which was independent state until 1864, has been changed to province in 1867. In the scope of this research, an analysis has been made on the whereabouts of these offices in the Adana Province or the prepared projects; the features of the structures; whether they have reached today or not and their current status and the problems in the preservation of them. The study was conducted in two phases: literature and achieve review and field work. In the first phase, the structures of the period of 1867-1922, as well as the structures of the period of 1922-1930 with similar genre, were determined and listed. In the second phase - lasted between 06.02.2014-15.07.2015 - a field assessment was made with the list of structures in the center and other districts. With the results, the study aims at contributing to the architectural history of the city and preservation science field.