206133

Selefiliğin Yakın Tarihinden Önemli Bir Yaprak: Yeni Bilgiler Işığında Cuheymân El-Uteybî ve Cemaati

Selefi cemaat lideri ve eylem adamı Cuheymân el-Uteybî’nin 15. hicrî asrın ilk günlerine rastlayan 1979 Kasım ayındaki Mescid-i Haram işgali, geçen yüzyılda müslümanları ilgilendiren en önemli olaylardan birisidir. Bu olay ve arka planı daha önce Türkçede iki ayrı araştırmanın konusu olmuş; biri akademik usûl ve üsluba uygun olarak, diğeri de popüler gayelerle serbest bir dil ile hazırlanıp yazılan ve 2004 ile 2005 yıllarında yayımlanan bu çalışmalarda konu derinlemesine değerlendirilmiştir. Fakat özellikle 2007 yılında çıkan iki yeni çalışma, Cuheymân hadisesinin tekrar ele alınması zaruretini doğurmuştur. Bu zaruretin nedeni, bu yeni yayınlara kaynaklık eden tanıklıkların, özellikle Nâsır el-Huzeymî’nin verdiği malumatın, olayın daha iyi anlaşılması açısından taşıdıkları ehemmiyettir. Tekrar vurgulanması ya da tashih ve tasrih edilmesi gereken bazı detayların ve yeni aydınlanan bazı karanlık noktaların ilim dünyası ve konunun diğer meraklıları ile paylaşılması bu nedenle akademik bir mecburiyet haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Selefilik, Selefiyye, Vehhabilik, Vehhabiyye, Cuheyman El, Mescid, Suudi Arabistan, İslami Radikalizm, Mehdilik

An Important Page of Salafiyya’s Near History: Juhayman al-Utaybi and His Group in the Light of New Information

Juhayman al-Utaybi’s takeover of the Grand Mosque (al-Masjid al-Haram) with his armed group, the New Ikhwan, in November 1979 was one of the most impressive events in the history of Saudi Salafiyya. However, in contrast to its importance, little is known about the event, especially about the origin of this bizzare Messianic Salafi group as well as their ideas that provoked them to seize the Mosque. Fortunately, thanks to the testimonies of some former group members or witnesses like Nasir al-Huzaymi, which came to the public’s attention in last few years, clouds over the events and its background have begun to disperse. Thus, some academic works such as the excellent article of Hegghammer and Lacroix handled the subject by using this new information. Our article also aims to make a re-examination of the subject by using the same materials. Especially new findings about al-Jama‘a al-Muhtasiba from which Juhayman diverged are very helpful in understanding the peculiarities of contemporary Salafi trends.

Keywords:

Salafism Salafiyya, Wahhabism, Wahhabiyya, Juhayman Al-Utaybi, The Siege Of Al-Masjid Al-Haram, Saudi Arabia, Islamic Radicalism/Fundamentalism, Mahdism, Islamic Messianism,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Beyrut, ty., i, s.184, 398.
el-Bennâ, Hasan, Davanın Esasları, çev. Abdürrahim Mert, İstanbul, 1987.
Brachman, Jarret M., Global Jihadism: Theory and Practice, New York, 2008.
el-Buhârî, Muhammed b. İsmail, Câmi’u’s-Sahîh, İstanbul, 1315.
Burgat, François, Islamism in the Shadow of al-Qaeda, İng. çev. P. Hutchinson, Austin, 2008.
Burke, Jason, Al-Qaeda: The True Story of Radical Islam, London, 2004.
Burke, Jason, “The Making of the World’s Most Wanted Man”, The Observer: 28 October 2001.
Büyükkara, Mehmet Ali, İhvan’dan Cuheyman’a Suudi Arabistan ve Vehhabilik, İstanbul, 2004.
Büyükkara, Mehmet Ali, Geçmişten Günümüze Kâbe’nin İşgal Tarihi, İstanbul, 2007.
Ebû Dâvud Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, Humus, 1969.
el-Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn, Silsiletü Ehâdîsi’s-Sahîha, Riyad, 1412/1991.
Hegghammer, Thomas and Stephane Lacroix, “Rejectionist Islamism in Saudi Arabia: The Story of Juhayman al-‘Utaybi Revisited”, International Journal of Middle Eastern Studies, 39 (2007), s.103-122.
el-Huzeymî, Nâsır, “Nakdü’l-Fıkhi’l-‘Âmmî”, er-Riyâd: 10 Haziran 2003.
el-Huzeymî, Nâsır, “eş-Şebâb mine’t-Temerrüd ilâ’t-Tâ‘ati’l-‘Umyâ”, er-Riyâd: 18 Haziran 2003.
el-Huzeymî, Nâsır, “el-Hâribûn ilâ’t-Tetarruf”, er-Riyâd: 09 Mayıs 2004.
el-Huzeymî, Nâsır, “el-Ahlâm mine’s-Surûr ilâ’l-Ğurûr”, er-Riyâd: 06 Eylül 2004.
el-Huzeymî, Nâsır, “et-Tekfîr ve’l-Hicre kemâ ‘Araftuhum I”, er-Riyâd: 19 Mayıs 2003.
el-Huzeymî, Nâsır, “et-Tekfîr ve’l-Hicre kemâ ‘Araftuhum II”, er-Riyâd: 26 Mayıs 2003.
İbn Abdülvehhâb, Muhammed, el-Usûlü’s-Selâse ve Edilletühâ, Medine, 1410.
İbn Teymiyye, Takiyyüddîn Ahmed, Hisbe, çev. C. Güzel, İstanbul, 1996.
İğde, Muhyettin, İmam Berbehârî ve Ekolü, basılmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 2008.
Kallek, Cengiz, “Hisbe”, DİA, XVIII, s.133-135.
Lacroix, Stephane, “Between Islamists and Liberals: Saudi Arabia’s New Islamo-Liberal Reformists”, Middle East Journal, 58 (2004), s.345-365.
Lacroix, Stephane, “Post-Wahhabism in Saudi Arabia?”, ISIM Review, 15 (2005), s.17.
al- Madkhalee, Rabee b. Haadee (el-Medhalî, Rebî’ b. Hâdî), The Sayings of the Scholars on Jamaa’at ut-Tableegh, www.salafipublications.org, no: GRV020003.
Makdisî, Ebû Muhammed (İsâm el-Berkâvî), Milletü İbrâhim ve Da‘vetü’l-Enbiyâ ve’l-Mürselîn, y.y., 1405/1985,.
Makdisî, Ebû Muhammed (İsâm el-Berkâvî), el-Kevâşifü’l-Celiyye fî Küfri’d-Devleti’s-Sa’ûdiyye,.
Menoret, Pascal, “Fighting for the Holy Mosque: The 1979 Mecca Insurgency”, [C. Christine Far, Sumit Ganguly (eds.), Treading on Hallowed Ground: Counterinsurgency Operations in Sacred Spaces, Oxford, 2008] içinde, s.117-139.
Munazzamatü’s-Sevrati’l-İslâmiyye fî’l-Cezîreti’l-‘Arabiyye, Dimâun fî’l-Ka’be: hakâik ‘an ehdâsi’l-Mescidi’l-Harâm, London, 1986.
en-Nukaydân, Mansûr, “en-Nukaydân fî Hadîs Musîr ‘ani’l-Vehhâbbiyye ve İhvân-ı Bureyde”.
(03.11.2009).
Trofimov, Yaroslav, The Siege of Mecca, The 1979 Uprising at Islam’s Holiest Shrine, New York, 2007.
et-Turayfî, Âdil b. Zeyd, “25 ‘Âmen ‘alâ Hâdiseti’l-Harem I”, er-Riyâd: 10 Mart 2004.
et-Turayfî, Âdil b. Zeyd, “25 ‘Âmen ‘alâ Hâdiseti’l-Harem II”, er-Riyâd: 13 Mart 2004.
el-‘Uteybî, Abdullah b. Bicâd,, “Mansûr en-Nukaydân beyne Tayyârîn”, er-Riyâd: 21 Kasım 2005.
el-‘Uteybî, Cuheymân, Resâilü Cuheymân el-Uteybî, haz. ve thk. Rifat Seyyid Ahmed, Kahire, 1988.
el-‘Uteybî, Dr. S., Sevra fî Rihâbi Mekke, y.y., t.y..
el-Vâdı’î, Mukbil b. Hâdî, “Biography of Sh. Muqbil al-Wadi’i”, (Tercemetü Ebî Abdirrahmân Mukbil b. Hâdî el-Vâdı’î, San’a, 2002, adlı otobiyografik eserin muhtasar İngilizce çevirisi).
http://www.islamlife.com/religion2/component/content/article/70contemporary-scholars/639-biography-of-sh-muqbil-al-wadii> (22/10/2009).
el-Verdânî, Salih, Mısırda İslami Akımlar, I, çev. H. Acar, Ş. Duman, Ankara, 1988.
ez-Zâyidî, Meşârî, “Rub‘u Karn ‘alâ Hareketi Cuheymân: mâzâ bekâ ve mâzâ fenâ I”, eş-Şarku’l-Evsat: 24 Şubat 2004.
ez-Zâyidî, Meşârî, “Rub‘u Karn ‘alâ Hareketi Cuheymân: mâzâ bekâ ve mâzâ fenâ II”, eş-Şarku’l-Evsat: 25 Şubat 2004.