OSMANLI YENİLEŞME DÜŞÜNCESİNİN BİLGİ VE KAYNAKLARI: HÜSREV PAŞA KÜTÜPHANESİ

Osmanlı Devleti’nin siyasi ve idari kurumlarının hem yapısal düzeyde hem de İşleyiş olarak modernleşmesinde Osmanlı idarecilerinin başucu kaynaklarının Büyük önemi vardır. Modernleşme dönemi Osmanlı siyasi seçkinlerinin düşünce Dünyalarının kaynakları nelerdir, nasıl şekillenir? Onların düşünce dünyasını, izlemiş oldukları politikaları belirleyen temel unsurlar nelerdir? Hüsrev Paşa’nın Kurduğu ve kendi adıyla anılan Hüsrev Paşa kütüphanesi ve bu kütüphanede Bulunan telif ve tercüme eserler, Osmanlı siyasi seçkinlerinin ilgi ve merakları, Entelektüel yönelişleri hakkında önemli İpuçları taşır. Hüsrev Paşa kütüphanesi, İstanbul’daki mevcut medrese ve vakıf kütüphanelerinden farklı olarak, Paşa’nın seraskerlik yaptığı dönemde özel İstekle telif ve tercüme ettirdiği siyaset, Ahlak, Coğrafya, Harp Sanatı, İlm-i Hendese ve cebir gibi disiplinlere ait pek Çok yazma eserin yanında Avrupa dillerinden tercüme edilmiş pek çok askeri talim ve yönetmeliğe sahiptir. Modern disiplinlerde yazılmış matbu eserler de kütüphanede yer almaktadır. Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyılında elli Sene iktidarın en üst mercilerinde bulunmuş bir Osmanlı Paşa’sının kütüphanesi, İlgi ve merakları üzerinden Osmanlı siyasi elitinin düşünce dünyası ile Osmanlı Zihniyet dünyasının meseleleri üzerine bir İnceleme ve değerlendirmeye ulaşmayı amaçlamaktadır. Hüsrev Paşa kütüphanesi üzerine yapılan İnceleme ileOsmanlı yenileşme düşüncesinin bilgi ve kaynaklarına dair bir katkı sunulmaya çalışılacaktır.

KNOWLEDGE AND SOURCES OF OTTOMAN RENOVATION THOUGHT: HÜSREV PASHA LIBRARY

The reference sources of the Ottoman administrators are of great importance in the modernization of the political and administrative institutions of the Ottoman State both at the structural level and in operation. What are the sources of the thought worlds of the Ottoman political elite during the modernization period and how are they shaped? What are the main factors that determine their world of thought and their policies? The Hüsrev Pasha Library, which was founded by Hüsrev Pasha and named with his name, and compiled and translated works in this library carry important clues about the interests and curiosities, the intellectual orientations of the Ottoman political elite. Unlike the existing madrasah and foundation libraries in Istanbul, Hüsrev Pasha Library has many works written in the disciplines such as Politics, Ethics, Geography, Art of War, the science of Geometry and Algebra as well as numerous military instructions and regulations translated from European languages. Printed works written in modern disciplines are also in the library. This study aims to reach an examination and evaluation on the issues of the Ottoman political elite’s thinking world and Ottoman mentality world through the library, interest, and curiosity of an Ottoman Pasha, who was in the top institutions of the Ottoman state for fi fty years in the nineteenth century. With the study made on the Hüsrev Pasha Library, a contribution will be made to the knowledge and sources of Ottoman renovation thought.

PDF

___

Arşiv Kaynakları:
Hüsrev Paşa külliyesi vakfiyesi: VGMA, Haremeyn Defteri, No. 14, s. 214-217.
BOA, İ. DH. 313/20161.
BOA, İ. DH. 313/20161_002_001.
BOA, İ. DH. 312/19993.
BOA, HAT. 298/17700_02
BOA, HAT 298/17700.
BOA, İrade hariciye, 254/15084.
Kitap ve Makaleler:
Ahmed azmi efendi, Sefaretname, kostantiniyye, Matbaa-İ ebüzziya, 1303.
Ahmed Resmî Efendi, Hulâsatü’l-İtibar, Dersaadet: mühendesiyân Matbaası, 1286.
Ahmed Vasıf, Mehasinü’l-Âsâr ve Hakaikü’l-Ahbar, İstanbul, 1804, I, s. 150;
Ahmed Vasıf, Mehasinü’l-Âsâr ve Hakaikü’l-Ahbar, İstanbul, 1804.
Aksan, virginia H.; Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2011.
Aksan, virginia; “locating the Ottomans Among Early Modern empires”, Journal of Early Modern History, III, 1999, s. 103-134.
Aksan, virginia; Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870, çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2011.
Askeri Tarih Literatürü I, Haz. Ekmeleddin İhsanoğlu, Ramazan Şeşen ve Serdar Bekar, İstanbul, İslam, tarih, Sanat ve Kültür Araştırma merkezi (IRCICA) Yayınları, 2004.
Aydoğdu, nergiz; Makyavelist Düşüncenin Türkiye’ye Girişi-Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Siyaset Felsefesi, Doktora tezi, Marmara üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü, 2008.
Aynur, hatice; “I. Mahmud’un kütüphaneleri ve tarih manzumeleri”, İsmail E. Erünsal Armağan Kitabı 2, Haz. Hatice Aynur, bilgin Aydın ve M. Birol Ülker, İstanbul, ülkeyayınları, 2014, s. 681-735.
Beşikçi, Mehmet; “askeri Modernleşme, askeri disiplin ve din: düzenli kitle Orduları Çağında Osmanlı Ordusu’nda Tabur İmamları”, Akademik İncelemeler Dergisi, Volume: 11, Sayı/Issue: 1, Yıl/Year: 2016, s. 1-33.
Beydilli, Kemal; “Küçük Kaynarca’dan tanzimat’a ıslahat düşünceleri”, İlmî Araştırmalar, Sayı: 8, İstanbul, 1999, s. 25-64.
Çadırcı, Musa; Tanzimat Sürecinde Türkiyede Askerlik, Ankara, İmge Yayınları, 2008.
Çalışır, fatih; “Declıne of a “Myth”: Perspectıves on The Ottoman “Declıne””, The History School, January-april, Number IX, 2011, pp. 37-60.
Çelik, Yüksel; Şeyhü’l-Vüzerâ Koca Hüsrev Paşa, Ankara: Türk tarih Kurumu Yayınları, 2013.
Davison, roderic; “Osmanlı İmparatorluğu’nda Geleneksel Reformdan Modern Reforma geçiş Sultan III. Selim ve Sultan II. Mahmud dönemleri”, Türkler VII, yeni türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 609-628.
Değirmenci, tülin; İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar, İstanbul, kitap yayınevi, 2012.
Dilbaz, Mahmut; Askeri Modernleşmenin Dinî Müdafaası, İstanbul, Dergah Yayınları, 2014.
Erünsal, ismail E.; Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik, İstanbul, timaş Yayınları, 2015
Fazlıoğlu, İhsan; “İbnu’l-Annâbî ve es-Sa’yu’l-mahmûd fî nizâmi’l-cunûd adlı eseri”, Divan İlmi Araştırmalar, 1996/1, s. 165-174.
İhsanoğlu, ekmeleddin; “Ottoman science İn the clasical period and Early Contacts with European science and Technology”, Transfer of Modern Science&Technology to The Muslim World, ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul, IRCICA Yayınları, 1992, pp. 1-47.
İnalcık, halil; “Hüsrev Paşa”, İslam Ansiklopedisi, diyanet Vakfı Yayınları, 1999, s. 41-45.
Karabulut, ali Rıza; “şanizade tabib Mehmed Ataullah efendi’nin eserleri”, Şanizade Ataullah Efendi (1771-1826), kayseri, erciyes üniversitesi Gevher nesibe Tıp tarihi enstitüsü Yayınları, 1989.
Neumann, christoph; Araç Tarih Amaç Tanzimat, İstanbul, tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999. Örenç, ali Fuat; “deniz kuvvetleri ve deniz Harp sanayi”, Osmanlı Askeri Tarihi, Ed. Gültekin Yıldız, İstanbul, timaş Yayınları, 2017, s. 173-227.
Prusya Kralının Talimat Tercümesi, süleymaniye kütüphanesi, Hüsrev Paşa, No. 817-1 ve 817-2.
Seyyid Mehmed emin vahid Paşa, Sefaretname-i Seyyid Vahid Efendi, İstanbul, Matbaa-İ ilmiye-İ osmaniye, 1286, s. 12-19.
Şimşek, Veysel; “The first “little Mehmeds: conscripts for the Ottoman Army”, Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, XLIV, 2014, s. 265-311.
Toderini, giambattista; Türklerin Yazılı Kültürü, çev. Ali Berktay, İstanbul, Yapı kredi Yayınları, 2012.
Vesaya-yı Harbiye-i Kral Frederik, 2 cilt, süleymaniye kütüphanesi, Hüsrev Paşa, No. 805, 145 s.
Von Moltke, Moltke’nin Türkiye Mektupları, çev. Hayrullah Örs, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 1960
Yavuz Ercan, “seyyid Mehmed emin vahid efendi’nin Fransa sefaretnamesi”, OTAM, Ankara, Ocak Sayı: 2, s. 73-125;
Yeşil, fatih; İhtilaller Çağında Osmanlı Ordusu, İstanbul: tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016.
Yeşil, fatih; “mühendis ve tarihçi: askeri tarihçilikte disiplinlerarasılık ve Asker sivil diyaloğu”, Osmanlı Askeri Tarihini Araştırmak: Yeni Kaynaklar Yeni Yaklaşımlar”, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012, s. 23-28.
Yeşil, fatih; Aydınlanma Çağında Bir Osmanlı Katibi Ebubekir Ratib Efendi (1750-1799), İstanbul: tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010.
Yıldız, gültekin; “Kara kuvvetleri”, Osmanlı Askeri Tarihi, Ed. Gültekin Yıldız, İstanbul: Timaş Yayınları, 2017, 47-111.
Yıldız, gültekin; Neferin Adı Yok: Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Devlet (1826-1839), İstanbul: kitabevi Yayınları, 2009.
Zülfikar, bedizel; “şanizade Hayatı ve eserleri”, XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Anotomi, Haz. Aykut kazancıgil, İstanbul, Özel Yayınları, 1991.