Cumhuriyet Döneminde Türkçe Etrafında Oluşturulan Dil Tezlerinin Osmanlı Kökeni: Feraizcizade Mehmed Şakir'in Persenk Açıklaması

Türkçe üzerinde yeni ve şaşırtıcı tezlerin resmî ideoloji tarafından savunulduğu ve dil üzerinde tasarrufların devlet eliyle yürütüldüğü Cumhuriyetin ilk devresinde, dilciler tarafından ortaya konulan görüşlerin referansları arasında Osmanlı mirası yer almaz. Cumhuriyetin gerek müesseseleri gerekse düşünce sisteminin arka planında var olan Osmanlı mirası, Cumhuriyetin devrimlerinin içinde, özellikle ‘dil’ merkezinde kendisini gösterir. Bu makale, Türk dil devrimiyle yapılan değişikliklerin ve yeniliklerin daha önce tartışılmış ve pratiği yapılmış yolduğunu Feraizcizade Mehmet Şakir’in Persenk Açıklaması çalışması ekseninde gösterme amacını gütmektedir.

During the early period of the republic, which the state monopoly were on the language, in the new and embracing thesises on Turkish language that had been defended by the state ideology and The Ottoman legacy has not found in the references of the theories of the linguistics. Although the republican elite desired The Ottoman legacy, that existed at the background of the republican institutions and ideological system, to be far away from the eyes, the influence of it is found in the republican revolutions, peculiarly at the ‘Language’. This study aimed to inoicate that the changes and innovations within turkish language revolution have been debated and practised before, even in the nineteenth century especially in the work of Feraizcizade Mehmed Şakir under title of Persenk Açıklaması.

PDF

___

Abdurrahman Fevzî, Mikyâsü’l–lisân Kıstâsu’l–beyân, İstanbul 1299.

Abuşka Lügati veya Çağatay Sözlüğü (haz. Besim Atalay), Ankara 1970.

Ahmet Vefik Paşa, Lehce–i Osmânî, haz. Recep Toparlı, Ankara 200.

Akçuraoğlu, Yusuf, Türk Yılı 1928, İstanbul 1928.

Bayraktar, Duhter, “Mehmed Şakir Efendi (Feraizcizade), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlı Ansiklopedisi, c.II, İstanbul 1999.

Bedros Effendi Kerestedjian, Dictionnaire Etymologique de la Langue Turque, Londres 1912. [Eserin sonuna Keresteciyan’ın 1891’de İstanbul’da yayımladığı Glanures Etymologiques de Mots Français D’Origine Inconnue ou Douteuse’ü ilave edilmiştir].

Caferoğlu, Ahmet, Türk Dili Tarihi I-II, İstanbul 1984.

De Courteille, Pavet, Dictionnaire Turt–Oriental, Amsterdam 1972.

Doerfer, Gerhard, Türkische und mongolische Elemente im Neupersichen, c. II, Wiesbaden 1965.

Emre, Ahmet Cevat, Türkçenin Hint-Avrupa Diliyle Mukayesi Üzerine Bir İrdel (ayrı basım), İstanbul 1934.

Emre, Ahmet Cevat, Türkçe ve Hint-Avrupa Dilleri, İstanbul ty.

Ertem, Rekin, Elifbe’den Alfabe’ye Türkiye’de harf ve yazı meselesi, İstanbul 1975.

Feraizcizade Mehmed Şakir, Persenk, Millet Ktp. Ali Emiri Lügat, nr. 128.

Gülensoy, Tuncer, “Altay Dillerinde Akrabalık Adları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1973–1974, Ankara 1974, s. 301–302.

Hasan Enver Paşa, “Oğlum Sâmih Bey’e”, Tarih ve Toplum, Ocak 1984, sayı 1, s. 5–14.

İsmail Hakkı Bursevî, Hadîs–i Erbaîn Tercümesi, İstanbul 1317.

Kaygusuz Abdal, Dilgüşâ, (haz. Abdurrahman Güzel), Ankara 1987.

Levend, Agâh Sırrı, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara 1972.

Moustapha Celâleddin Paşa, Les Turcs Anciens et Modernes, İstanbul 1869.

Şemseddin Sami, Lisan, (haz.. İsmail Doğan), Ankara 1997.

Şemseddin Sami, Lehçe–i Türkiyye–i Memâlik–i Mısır, Sermet Çifter Ktp., nr. 234.

Şeyh Süleyman Efendi, Lügat Çağatay ve Türkî–i Osmânî, İstanbul 1298.

Tekin, Talat, “Cumhuriyet Döneminde Türkçenin Gelişmesi”, Dilbilim Araştırmaları-1994, s. 8.

Tietze, Andreas, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, c.I, İstanbul–Wien 2002.

Wambery, A., Etymologisches Wörterbuch der Turko–Tatarischen Sprachen, Leipzig 1878.

Ziya Gökalp, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, İstanbul 1918.