AQUİNAS’TAN KANT’A AhlâkIN DOĞAL YASASININ İMKÂNI ÜZERİNE

Bu makalede Thomas Aquinas’ın “doğal yasa” kavrayışını ele alarak ImmanuelKant’a değin gelişen süreçte bu kavram ekseninde ortaya çıkan etik anlayışlardeğerlendirilmiştir. Başlıca tezim, Aristotelesçi felsefenin son temsilcilerindenbirisi olarak Thomas Aquinas’tan sonra etiğin paradigmatik bir değişim geçirdi-ğidir. Modern dönemin günümüze kadar ulaşan etik sorunlarının çoğunun teme-linde bu değişimin yer aldığı söylenebilir. Nitekim varlık düzeni ile insan zihniarasındaki uyuma gönderme yapan Aquinas’ın doğal yasa kavrayışı kendisindensonra Ockham, Descartes, Hobbes ve Hume gibi filozoflar tarafından eleştiril-miş ve etikte zihin-beden ayrılığını temel alan bir yaklaşım hâkim olmuştur. Bu-nun sonucunda ise varlık düzeni ile insanın eylem hayatı arasında bir yarılmameydana gelmiştir. Bu durum Kant’ın “ahlâk yasası” kavramsallaştırmasıyla birölçüde çözülmeye çalışılmışsa da başka bir araştırmaya konu olacak şekilde, bugirişiminde ne ölçüde başarılı olduğu da tartışmalıdır.

___

Altuğ, Taylan; Kant Estetiği, 1. Baskı, İstanbul: Payel Yayınları, 1989.

Aquinas, Thomas; Summa Contra Gentiles, translated by Vernon J. Bourke, Notre Dame: Notre Dame University. Press, 2001.

Aquinas, Thomas; Summa Theologicae, translated by Fathers of the English Dominican Province, London: Encyclopedia Britannica, 1952.

Aquinas, Thomas; The Power of God, translated by Rihard Regan, New York: Oxford University Press, 2012.

Aquinas, Thomas; On Law, Morality and Politics, Indiana: Hackett Publishing Company, 1988.

Aristoteles; Fizik, çev. Saffet Babür, 1. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 1997.

Aquinas, Thomas; Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 1993.

Aquinas, Thomas; Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür, 2. Baskı, Ankara: Ayraç Yayınevi, , 1998.

Aquinas, Thomas; Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 1995.

Bowlin, John; Contingency and Fortune in Aquinas’s Ethics, New York: Cambridge Univer- sity Press, 1999.

Butler, Judith; Yaşam ile Ölümün Akrabalığı Antigone’nin İddiası, çev. A. Ergenç, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.

Cassirer, Ernst; İnsan Üstüne Bir Deneme, çev. Necla Arat, 1. Baskı, İstanbul: Remzi Yay., 1980.

Cassirer, Ernst; Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, 1. Baskı, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., 1988.

Chroust, Anton-Hermann, Frederick A. Collins; “The Basic İdeas in the Philosophy of Law of St. Thomas Aquinas as Found in the Summa Theologica”, Marquette Law Review, Volu- me: 26, Issue: 1, December 1941, s. 11-29.

Copleston Frederick; Felsefe Tarihi-Helenistik Felsefe, çev. Aziz Yardımlı, 1. Baskı, İstanbul: İdea Yay., 1990.

Copleston Frederick; Felsefe Tarihi-Ön Sokratikler ve Sokrates, çev. Aziz Yardımlı, 2. Baskı, İstanbul: İdea Yayınları, 1990.

Curley, Edwin; “The State of Nature and Its Law in Hobbes and Spinoza.” Philosophical To- pics, Vol. 19, 1991, s. 97-117.

Dante; İlahî Komedya-Cehennem, çev. Rekin Teksoy, 10. Baskı, İstanbul: Oğlak Yay., 2011.

Descartes; Ahlâk Üzerine Mektuplar, çev. Mehmet Karasan, İstanbul: MEB Yay., 1989.

Descartes; Felsefenin İlkeleri, çev. Mesut Akın, 4. Baskı, İstanbul: Say Yay., 1995.

Descartes; Metafizik Düşünceler, çev. Mehmet Karasan, İstanbul: MEB Yay., 1967.

Erhat, Azra; Mitoloji Sözlüğü, 1. Baskı, İstanbul: Remzi Yay., 1972.

Feuerbach, Ludwig; Geleceğin Felsefesinin İlkeleri, çev. Oğuz Özügül, Birinci Basım, İstan- bul: Ara Yay., 1991.

Gilson, Etienne; The Chiristian Philosophy of St. Thomas Aquinas, Notre Dame, Indiana: University of Notre Dame Press, 2010.

Gribnau, Hans; “The Power of Law, Spinoza’s Contribution to Legal Theory”, Spinoza and Law, ed. A. Santos Campos, Farnham: Ashgate, 2015.

Guyer, Paul; Kant, London and New York: Routledge Taylor &Francis Group, 2006.

Guyer, Paul; “Introduction: The Starry Heavens and the Moral Law.” The Cambridge Companion to Kant and Modern Philosophy. Ed. Paul Guyer, New York: Cambridge University Press, 2006, s. 1-27.

Hadot, Pierre; İlkçağ Felsefesi Nedir?, çev. Muna Cedden, 1. Baskı, Ankara: Dost Kitabevi, 2011.

Hall, Pamela M.; Narrative and the Natural Law: An Interpretation of Thomistic Ethics. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1994.

Harris, C. E.; “The Ethics of Natural Law”, Conduct and Character-Readings in Moral The- ory, ed. Mark Timmons, Sixth Edition, Boston: Wadsworth, Cengage Learning, 2012, s. 78-93.

Hobbes, Thomas; Leviathan, çev. Semih Lim, 11. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2013.

Hobbes, Thomas; “A Dialogue Between a Philosopher and a Student, of the Common Laws of England”, in Writings on Common Law and Hereditary Right, ed. A. Cromartie & Q. Skinner Oxford/ New York: Oxford Universty Press, 1681/2005.

Hocaoğlu, Durmuş; “Descartes Felsefesinde Bir Problem Alanı Olarak Ahlâk”, Doğu Batı Etik Özel Sayısı, Yıl: 1., Sayı: 4, Ankara: 1998.

Irwın, T. H.; “Nature, Law, and Natural Law”, The Oxford Handbook of the History of Ethics, (Oxford: Oxford University Press, 2013), s. 206-228.

İbn Rüşd; Kitâbü’l-Keşf an Menâhici’l-Edille fî Akâidi’l-Mille, haz. Muhammed Âbid el- Câbirî, Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1998.

Kant, Immanuel; Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev. İonna Kuçuradi, 3. Baskı, Anka- ra: Türkiye Felsefe Kurumu Yay., 2002.

Kant, Immanuel; “Aydınlanma Nedir?”, çev. Nejat Bozkurt, Seçilmiş Yazılar, 1. Baskı, İstanbul: Remzi Yay., 1984.

Kant, Immanuel; Pratik Aklın Eleştirisi, çev. İonna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yay., 1994.

Klocker, Harry; William of Ockham and the Divine Freedom, Milwaukee: Marquette Unive- rity Press, 1996.

Kranz, Walter; Antik Felsefe, çev. Suat Y. Baydur, 2. Baskı, İstanbul: Sosyal Yay., 1994.

MacIntyre, Alesdair; Erdem Peşinde, çev. Muttalip Özcan, 1. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yay., 2001.

McCluskey, Colloen; “Thomism”, The Oxford Handbook of the History of Ethics, Oxford: Oxford University Press, 2013, s. 152-153.

Neiman, Susan; Modern Düşüncede Kötülük, çev. Ayhan Sargüney, İstanbul: Ayrıntı Yay., Bi- rinci Basım, 2006).

Newton, Isaac; Doğal Felsefesinin Matematiksel İlkeleri, çev. Aziz Yardımlı, 1. Baskı, İstan- bul: İdea Yayınları, 1998.

O’Connor, D. J.; Aquinas and Natural Law, London: Macmillan & Co Ltd, 1967.

Platon; Devlet, çev. Sabahattin Eyuboğlu, M. Ali Cimcoz, 8. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Ban- kası Kültür Yay., 2004.

Platon; Euthyphron, çev. Güvenç Sar, İstanbul: Kabalcı Yay., 2011.

Platon; Gorgias, çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2013.

Porter Jean; Nature as Reason: A Thomistic Theory of the Natural Law Grand Rapids: William B. Erdmans, 2005.

Rousseau, Jean Jacques; Émile or Concerning Education, Translated by Eleanor Worthington, Boston: D. C. Heat H & Company, 1889.

Sophokles, Antigone; çev. Ari Çokona, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2017.

Spinoza, Benedictus; Ethica, çev. Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yay., 2012.

Spinoza, Benedictus; On the Improvement of the Understanding, Translated from the Latin: R. H. M. Elwes, New York: Dover Publications, 1955.

Spinoza, Benedictus; Tractatus Politicus, çev. Murat Erşen, Ankara: Dost Kitabevi Yay., 2015.

Taylor, Richard; “Arabic/İslamic Philosophy in Thomas Aquinas’s Conception of the Beatific Vision in IV Sent., D. 49Q.2, A.1” The Thomist, Vol. 76, 2012, s. 509-550.

Waldron, Jeremy; “Legal and Political Philosophy”, The Oxford Handbook Jurisprudence and Philosophy of Law, ed. Jules Colemen and Scott Shapiro, Oxford: Oxford University Press, s. 352-381.

Yıldız, Mustafa; “Spinoza’da İnsan Doğası-Siyaset İlişkisi Üzerine Bir Deneme”, Tarih Kül- tür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, No. 3, 2012, s. 1-33.