Sabiha Zekeriya Sertel: Erken Cumhuriyet Döneminde Kadın, Muhalefet ve Basın*

Türkiye'de feminist tarih yazımı veya kadının gözünden modernleğme/batılılağma deneyiminin yeniden yorumlanması ile birlikte, ilk olarak resmi tarihin inğa ettiği kadın imgesi sorunsallağtırılmığtır. Bu da kiğisel ve sosyal tarihleri "özel" alanda bırakılmığ kadınların gündeme getirilerek kadın sorununun politikleğtirilmesini ortaya çıkarmığtır. Aynı zamanda, kadın hareketinde yer almığ kadınların iğlerini, deneyimlerini ve düğüncelerini yeniden düğünmek ihtiyacı doğmuğtur. Türkiye'nin ilk kadın gazetecilerinden biri olan Sabiha Zekeriya Sertel'in (1895-1968) hayatı ve düğüncelerini irdelemek hem günümüz hem de Cumhuriyet kadınlarının mücadelesini anlamlandırmak açısından özellikle değerlidir. Sabiha Zekeriya Sertel, erken Cumhuriyet dönemine egemen olan toplumsal cinsiyet paradigmasını eleğtirmekten kaçınmamasına rağmen; pozitivist, ilerlemeci ve aydınlanmacı özellikleriyle, Kemalizmin modernleğme projesinin kararlı bir savunucusudur. Öte yandan, reformların uygulamada eksik yönleri olduğunu çekinmeden dile getirmesi devletin uyguladığı sansür politikaları nedeniyle sıklıkla mağdur olmasına yol açmığtır. Bu çalığma, Sabiha Zekeriya Sertel'in kadın konusu çerçevesindeki yayın faaliyetlerinin üç ana dönem üzerinden farklılağtığı tespitinden hareketle tasarlanmığtır. Buna göre, Mütareke döneminin kaotik ortamında Büyük Mecmua'da (1919), kadınların ikincil konumu üzerine ilk eleğtirel yazılarını kaleme alır. Bu dergideki yazılarında kadının kamusal hayat içerisinde eğit görünürlüğü ve Batılılağma özlemiyle ilgili olarak kavramsallağtırdığı eğit haklar ilkesi üzerinden kadın sorununa yaklağmığtır. ğkinci döneminde, ABD'den Türkiye'ye döndükten sonra ülkenin hızlı dönüğümler geçirdiği yıllarda, Resimli Ay dergisinde bağladığı "Cici Anne" köğesinde (1924-1930) ve aynı yapıyı sürdürdüğü Cumhuriyet gazetesindeki "Bana sorarsanız" isimli popüler yorum köğesinde (1930-1931) hâkim toplumsal cinsiyet kalıplarını sorgularken kadının toplumdaki ikincil konumunu kapitalist düzene içkin güç iliğkilerinin dinamikleriyle bir arada düğünür. ğkinci Dünya Savağı süresince fağizm karğıtı yazılar yazdığı ve kadın sorununa daha az eğildiği Tan gazetesi dönemi (1938-1945) ise üçüncüsüne karğılık gelir. Yazıda ayrıca Sabiha Zekeriya Sertel'in feminizme dair tutumunu anlamak için Türkiye'deki kadın örgütleriyle iliğkisine değinilmektedir.

Sabiha Zekeriya Sertel: Erken Cumhuriyet Döneminde Kadın, Muhalefet ve Basın

Abstract As a result of the feminist historiography or the re-interpretation of the experience of modernization/Westernization through the perspectives of women in Turkey, the image of woman built by the official historiography has been problematized in the first place. This paved the way for the politicization of the woman question by bringing the women whose personal and social histories had been left to the 'private' sphere to the fore. Meanwhile, a need to rethink the works, experiences and thoughts of women who took part in the women's movement emerged. Examining the life and thoughts of Sabiha Zekeriya Sertel , one of the first female journalists of Turkey would be worthwhile for understanding the struggles of women, both contemporary and Republican. With her positivist, progressivist and pro-enlightenment attitude, Sabiha Zekeriya Sertel was a stubborn defender of Kemalist modernization project, even though she did not abstain from criticizing the dominant gender paradigm of the early Republican period. However, expressing the incompetency of the implementations of Republican reforms often led her to become the victim of the state policies of censor. The design of this study has been based on the observation that Sabiha Zekeriya Sertel's publications in the framework of woman question roughly differentiated in three distinct periods. In this framework, she began to pen her first striking articles on the subordinated status of women in Büyük Mecmua magazine (1919) which was published during the chaotic atmosphere of the Armistice Period. Sertel's approach in these writings was based on the principle of equal rights conceptualized with respect to women's equal visibility in the public life and their desire to become Westernized. In the second period right after her return from the US and during which Turkey was passing through wide scale transformations, she continued to question the dominant gender roles, and analyze the women's problem with a deliberate focus on the internal power relations of capitalism in her column "Cici Anne" in the Resimli Ay magazine and again with the same conceptual structure in her popular column "Bana sorarsanız" (if you ask me) in the daily Cumhuriyet . The last phase corresponds to a period when she focused more on pieces against fascism in the daily Tan during World War II and wrote relatively less on women's issues. The paper will also touch upon Sabiha Zekeriya Sertel's relationship with the women's organizations in Turkey, in order to better grasp her positioning within feminism.

PDF

___

Acar, Ayla (2012). "Basında 'Tan Olayı' - 4 Aralık 1945." şstanbul Üniversitesi şletişim Fakültesi Dergisi 43: 1-22.
Adak, Hülya (2007). "Suffragettes of the Empire, Daughters of the Republic: Women Auto/biographers Narrate National History (1918-1935)." New Perspectives on Turkey 36: 27-51.
Akşit, Elif Ekin (2005). Kızların SessizliŞi: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. şstanbul: şletişim Yayınları.
Baer, Marc David (2010). The Dönme: Jewist Converts, Muslim Revolutionaries, and Secular Turks. Stanford and California: Stanford University Press.
Berkes, Niyazi (2005). Unutulan Yıllar. şstanbul: şletişim Yayınları.
Berktay, Fatmagül (1999). "Kendine Ait Bir Tarih." Tarih ve Toplum 183 (Mart): 47-55.
Berktay, Fatmagül (2001). "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Feminizm." Cumhuriyet'e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi. Murat Belge ve Mehmet Ö. Alkan (der.) içinde.şstanbul: şletişim Yayınları. 348-361.
Çakır, Serpil (1996). Osmanlı Kadın Hareketi. şstanbul: Metis Yayınları.
Çakır, Serpil (2002). "Tarih Yazımında Kadın Deneyimine Ulaşma Yolları." Toplumsal Tarih Mart: 28-35.
Çakır, Serpil (2010). "Feminizm: Ataerkil şktidarın Eleştirisi", 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal şdeolojiler, Birsen Örs (der.) içinde. şstanbul: şstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 413-475.
Ertuna Biçer, Burcu (2008). "Erken Cumhuriyet Dönemi Aydını Sabiha Zekeriya Sertel'in Fikir Yazılarında Modernleşme BaŞlamında Kadın, Toplum ve Siyaset." (yayınlanmamış doktora tezi), şstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı.
Gökmen, Özgür (1998). "Çok Partili Rejime Geçerken Sol: Türkiye Sosyalizminin Unutulmuş Partisi." Toplum ve Bilim 78: 161-186.
şlengiz, Çiçek (2010). "Önsöz." Genç Kadın 1919 Ocak-Mayıs (Yeni Harflerle), (20.Yıl Özel Yayını), Çiçek şlengiz (haz.) içinde. şstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. Xvii-xlii.
http://www.kadineserleri.org/images/yayinlar/vakif_yayinlari/kadinlarin_bellegi_d izisi/genc_kadin.pdf Erişim tarihi 28.09.2014
Köksal, Duygu (1998). "Yeni Adam ve Yeni Kadın: 1930'lar ve 40'larda Kadın, Cinsiyet ve Ulus." Toplumsal Tarih 51 (9) Mart: 31-35.
Libal, Kathryn (2008). "Staging Turkish Women's Emancipation: Istanbul, 1935." Journal of Middle East Women's Studies 4 (1): 31-52.
Libal, Kathryn (2012). "Transatlantic Connections in the Making of a Socialist- Feminist Framework for Social Welfare in Turkey: The Legacy of Sabiha Zekeriya Sertel." Affilia (Journal of Women and Social Work) 27 (3): 328-337.
Nefes, Türkay Salim (2012). "The History of the Social Constructions of Dönmes (Converts)." Journal of Historical Sociology 25 (3): 413-439.
Neyzi, Leyla (2002). "Remembering to Forget: Sabbateanism, National Identity, and Subjectivity in Turkey." Comparative Studies in Society and History 44 (1): 137-158.
Özkan KerestecioŞlu, şnci (2006). "Sertel, Sabiha (born Nazmi) (1895-1968)." A Biographical Dictionary of Movements and Feminisms: Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. F. De Haan, K. Daskalova, & A. Loutfi (der.) içinde.New York, NY: Central European University Press. 494-497.
Özman, Aylin ve Bulut, Ayça (2003). "Sabiha (Zekeriya) Sertel: Kemalizm, Marksizm ve Kadın Meselesi." Toplum ve Bilim 96 Bahar: 184-218.
Özman, Aylin (2007). "Domesticated Souls: Vâlâ Nureddin (Vâ-Nû) on Womanhood." Turkish Studies 8 (1): 137-150.
Özman, Aylin (2010). "The Image of "Woman in Turkish Political and Social Thought: On the Implications of Social Constructionism and Biological Essentialism." Turkish Studies 11 (3): 445-464.
Parla, Taha ve Davison, Andrew (2004). Corporatist Ideology in Kemalist Turkey: progress or order? Syracuse, New York: Syracuse University Press.
Sertel, Sabiha (1987). Roman Gibi: Demokrasi Mücadelesinde Bir Kadın. şstanbul: Belge Yayınları.
Sertel, Yıldız (1994). Annem Sabiha Sertel Kimdi Neler Yazdı. şstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Sertel, Zekeriya (2001). Hatırladıklarım. şstanbul: Remzi Kitabevi.
Shissler, A. Holly (2007). "'If you Ask me': Sabiha Sertel's Advice Column, Gender Equity, and Social Engineering in the Early Turkish Republic." Journal of Middle East Women's Studies 3 (2): 1-30.
Shissler, A. Holly (2008). "Womanhood is not forsale: Sabiha Zekeriya Sertel Against Prostitution and for Women's Employment." Journal of Middle East Women's Studies 4 (3): 12-30.
Timur, Taner (2003). Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. Ankara: şmge Kitabevi.
Toprak, Zafer (1998). "Sabiha (Zekeriya) Sertel ve Türk Feminizmi", Toplumsal Tarih 9 (51) Mart: 7-14.
Toprak, Zafer (2002). "Genç Kız ve Kadın şntiharları II - Cumhuriyet ErkeŞinin Kadın şmgesi." Toplumsal Tarih 99 (Mart): 15-19.
Tunçay, Mete (1990). "Kemalist Komünizm: Sabiha Sertel'in Makaleleri", Birikim 11 (Mart): 70-72.
Vural, Mithat Kadri (2008). "II. Dünya Savaşı Türkiyesi'nde Bir Muhalefet ÖrneŞi Olarak "Tan" Gazetesi." ÇaŞdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7 (16- 17): 381-395.
Yanatma, Servet (2003). "4 Aralık Tan Baskını ve Basının Bakışı." Toplumsal Tarih 118: 96-98.
Zekeriya Sertel, Sabiha (1976). "Çevirenin Önsözü." Kadın ve Sosyalizm. August Bebel içinde. Çev., Sabiha Zekeriya Sertel. Ankara: Toplum Yayınevi.
ZihnioŞlu, Yaprak (2003). Kadınsız şnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın BirliŞi. şstanbul: Metis Yayınları.