Thanatopolitika ve Danse Macabre: Andrey Platonov’un Can Adlı Eserinde Ölümün Siyasallaşması

Bu çalışma, Rus yazar Andrey Platonov’un Orta Asya gezisi kapsamında ziyaret ettiği Türkmenistan topraklarındaki halk inanışlarından hareketle kaleme alınan Can (Djan) adlı eserini konu edinmektedir. Sovyetler Birliği’nin “Orta Çağı” olarak nitelendirilen 1930’lu yılların toplumsal ve edebî atmosferinin bir ürünü olan novella, Türkmen halk inanışında “mutluluğu arayan bir ruh” anlamına gelen can kavramı etrafında kurgulanmıştır. Toplumun “ötekilerinden” mürekkep, göçebe ve sefalet içinde bir kabile olan Can’ın, iktidarın devamlılığı için yerleşik hayata geçmeyi ve yaşamayı reddederek mutlu bir ölümü seçmesini hikâye eden eser, sosyolojik çözümleme yöntemiyle, thanatopolitika olgusu ekseninde incelenmiştir. En genel tanımıyla ölüm siyaseti anlamına gelen thanatopolitika, nüfusun yaşamsal yetilerinin egemen iktidarın denetimi altına alındığı siyasal pratiklere işaret eden biyopolitikanın karşıtı, onun öteki yüzü, bir uzantısı, tamamlayıcısı, ters yüz edilişi, yaşatma ve öldürme siyasetinin iç içe geçişi ya da biyopolitik normlara yönelik bir direniş biçiminde tanımlanmaktadır. Çalışma, ölümün siyasallaştırılmasını kurbanın penceresinden ele almayı ve thanatopolitikanın direngen karakterini totalitarizmin ürünü ve aynası olan örnek bir edebî metin üzerinden okumayı amaçlamaktadır. Ayrıca bu çalışma, kendini yavaş bir ölüme teslim eden Can halkının sivil itaatsizliğinde ve bir Orta Çağ veba salgını alegorisi olan Danse Macabre ile benzeşen geleneksel ölüm dansında, thanatopolitikanın nasıl iktidar aleyhine tersine çevrilen ve doğrudan ona yöneltilen bir silaha dönüştüğünü sorgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Thanatopolitika, Biyopolitika, Andrey Platonov, Stalinizm, Danse Macabre

Thanatopolitics and Danse Macabre: Politicization of Death in Andrey Platonov’s Dzhan

This study discusses Russian writer Andrey Platonov’s novella Dzhan, written under the inspiration of Turkmen folk beliefs after the writer’s Central Asia tour. The novella, a product of the social and literary atmosphere of 1930s, described as the "Middle Ages" of the Soviet Union, is fictionalized on the notion of “dzhan”, which means “a soul in pursuit of bliss”. Sociological method is followed in the thanatopolitical analysis of the novella that tells the story of a nomadic and miserable tribe gathering “the others” of the society called Dzhan, which chooses an eudaimonistic death by refusing the transition to settled life and living for the sake of continuity of power. Thanatopolitics, politics of death in its most general definition is discussed as the reverse of biopolitics that indicates political practices by which the vital capacities of the population are taken under the control of the sovereign power. Thanatopolitics is considered as the other side, an extension, a supplement, a reversion of biopolitics, an intertwining of politics over life and death, or a resistance to biopolitical norms. The study aims to deal with the politicization of death through the victim's perspective and to read the resistant character of thanatopolitics through an exemplary literary text that is the product and mirror of totalitarianism. The study inquires how thanatopolitics is turned into a weapon that is reversed and directed against sovereign power in the civil disobedience of the people of Dzhan, who submit themselves for a slow death by dancing inspired by Danse Macabre, a medieval allegory of plague.

Keywords:

Thanatopolitics, Biopolitics, Andrey Platonov, Stalinism, Danse Macabre,

PDF

___

Aleynikov, Oleg Yur'yeviç (2015). “Semantika imyon personajey v povesti A. Platonova «Djan»”. Vestnik Voronejskogo gosudarstvennogo uni-versiteta, 2: 5-8.
Aydın, Abdurrahman (2016). “Giorgio Agamben: Etten İbaret İnsan ve Biyopolitika Makinesi”. Biyopolitika Cilt 2- Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri. (Ed. Onur Kartal). Ankara: NotaBene, 109-134.
Bodin, Per‐Arne (1991). “The Promised Land -Desired and Lost. An Analysis of Andrej Platonov's Short Story “Džan”. Scando-Slavica, 37.1: 5-25.
Bragina, Natal'ya Nikolayevna (2008). "«Vostoçnıye» povesti A. Platonova kak popıtka dialoga dvuh kul'tur". Vestnik Nijegorodskogo universiteta im. N.I. Lobaçevskogo, 6: 297-302.
Bullock, Philip Ross (2012). “Platonov and the Open Text”. Ulbandus Re-view (Andrei Platonov: Style, Context, Meaning), 14: 302-317.
Eco, Umberto (1992). Açık Yapıt. (Çev. Yakup Şahan). İstanbul: Kabalcı.
Esgün, Toros Güneş (2016). “Thomas Hobbes ve Modern Devletin Biyopo-litik Kuruluşu”. Biyopolitika Cilt 1- Platon’dan Arendt’e Biyopolitikanın Felsefi Kökenleri. (Ed. Onur Kartal). Ankara: NotaBene, 105-127.
Foucault, Michel (2000). “The Political Technology of Individuals”. Power. The Essential Works of Foucault. 1954-1984. Vol. 3. (Ed. James D. Faubion). (Trans. Robert Hurley and others). New York: The New Press, 403-417.
Ghanim, Honaida (2008). “Thanatopolitics: The Case of the Colonial Occupation in Palestine”. Thinking Palestine. (Ed. Ronit Lentin). Lon-don & New York: Zed Books, 65-81.
Gryaznova, Anna Yur'yevna (2011). "Obraz ottsa v povesti A. Platonova «Djan»". Vestnik Kostromskogo gosudarstvennogo universiteta, 17. 5-6: 145-148.
Hacızade, Leyla (2006). A.P. Platonov’un Eserlerinde İnsan. Yüksek lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Hiltay, Lal (2016). “Kutsal İnsan, Andrey Platonov ve Can”. Çevrimdışı İstanbul, 4: 80-86.
İvanenko, Yelena Anatol'yevna (2019). "Harakteristiki «jertvennogo tela» v gorizonte biopolitiki i informatsionnıh tehnologiy (na materiale sovremennıh fantastiçeskih blokbasterov)". Vestnik Samarskoy gumanitarnoy akademii, 1.25: 31-54.
Joronen, Mikko (2016). “‘Death Comes Knocking on the Roof’: Thanatopolitics of Ethical Killing During Operation Protective Edge in Gaza”. Antipode 48: 336–354.
Kaminskij, Konstantin (2013). “Naked Soul on Naked Soil: Economics and Ethnogenesis of «Džan»”. Die Welt der Slaven, 58. 2: 261-275.
Kartal, Onur (2019). Yaşayan Ölüler. Sinema, Biyopolitika ve Felsefe. İstanbul: İthaki.
Kaşoğlu, Ayla (2012). “A. Platonov’un ‘Can’ Adlı Eserinde Yeni Düzenin İnsan ve Toplum Üzerindeki Etkisi”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 1.1: 8-1.
Khazanov, Pavel (2018). “Honest Jacobins: High Stalinism and the Socialist Subjectivity of Mikhail Lifshitz and Andrei Platonov”. The Russian Review, 77: 576–601.
Klyanina, Yelizaveta Romanovna (2014). "Simvolı i obrazı smerti v yevro-peyskom iskusstve". Gumanitarnıye vedomosti TGPU im. L.N. Tolsto-go, 3. 11: 140-145.
Malıgina, Nina Mihaylovna (1995). Hudojestvennıy mir Andreya Platonova. Moskva: MPU.
Murray, Stuart J. (2006). “Thanatopolitics: On the Use of Death for Mobilizing Political Life”. Polygraph, 18: 191–215.
Murray, Stuart J. (2008). “Thanatopolitics: Reading in Agamben a Rejoinder to Biopolitical Life”. Communication and Critical/Cultural Studies 5. 2: 203-207.
Nasir, Muhammed Ali (2017). Biopolitics, Thanatopolitics and Right to Life”. Theory, Culture and Society 34.1: 75-95.
Özmakas, Utku (2018). Biyopolitika: İktidar ve Direniş. Foucault, Agamben, Hardt-Negri. İstanbul: İletişim.
Platonov, Andrey (2018). Birbirimiz İçin Yaşayacağız (Mektuplar). (Çev. Erdem Erinç). İstanbul: Metis.
Platonov, Andrey (2013). Can. (Çev. Günay Çetao Kızılırmak). İstanbul: Metis.
Romanovskaya, Irina Valer'yevna (2014). "Kontsept «Duşa» v povesti A. Platonova «Djan»". Problemı istoriçeskoy poetiki, 12: 499-512.
Sivkov, Denis Yur'yeviç (2014). "Paradoksı autoimmuniteta. Predisloviye k perevodu Eda Koena", Sotsiologiya vlasti, 4: 174-181.
Skakov, Nariman (2011). “Prostranstva «Djana» Andreya Platonova”. Jurnal NLO, 1: 1-20.
Yetkin, Gülhanım Bihter (2015). A.P. Platonov’un Eserlerindeki Ütopya Anlayışına Başlıca Örnekler. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yıldırım, Adem (2016). “Hannah Arendt’te Biyopolitika Düşüncesi”. Biyo-politika Cilt 1- Platon’dan Arendt’e Biyopolitikanın Felsefi Kökenleri. (Ed. Onur Kartal). Ankara: NotaBene, 249-279.
Zavarkina, Marina Vladimirovna (2013). “«Kanoniçeskiye» janrı sovetskoy literaturı 1930-h gg. i povesti A. Platonova”. Vestnik Çerepovetskogo gosudarstvennogo universiteta, 2. 48: 61-65.
Zavarkina, Marina Vladimirovna (2016). “Utopiya i mif v povesti A. Plato-nova «Djan»”. Uçyonıye zapiski Petrozavodskogo gosudarstvennogo universiteta, 5. 158: 105-109.