Dede Korkut Kitabı’nda İktidar ve Toplumsal Cinsiyet İlişkisi Bağlamında Bayındır Han

Cinsiyet, bireylerin doğuştan sahip olduğu biyolojik bir özellik iken cinsiyet rolü, toplumsal bağlamda bu cinsiyete yüklenen anlamsal kodlar olarak tarif edilebilir. Önceleri iş bölümlerinin kadın ve erkeğin doğasına uygun olarak ayrışması ve üreme odağında ortaya çıkan cinsiyet rolleri sonraki zamanlarda kalıplaşarak nesilden nesile aktarılmıştır. Zamanla cinsiyet rolleri bağlamında erkek, güç ve zorluk gerektiren çoklukla dış mekân işlerini üstlenirken kadın iç mekânda kalmıştır. Dolayısıyla cinsiyet rollerinin ayrışması aynı zamanda toplumsal yapıların inşa süreçlerini de etkilemiştir. Erkekliğin asıl cinsiyet olarak belirlendiği ataerkil toplumlarda toplumsal yapılar erkeklik ile inşa edilmiş, bu durum da iktidar ve eril cinsiyet ilişkisini güçlendirmiştir. Dede Korkut Kitabı’nda iktidar olmak savaşçı, düşmanlarına karşı acımasız, cömert, koruyup kollayan, lider, toplumun her aşamasına her kurumuna nüfuz eden ve bunları da Tanrı’dan aldığı güç ve yetki ile yerine getiren demektir ve boylarda iktidarın tüm bu yetkileri Bayındır Han’ın bünyesinde eril iktidar aracılığıyla hayat bulmuştur. Öyle ki Bayındır Han boylarda fiilen yer almaz fakat ağırlığı, gücü ve iktidarı ile daima merkezdedir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda eril cinsiyet ve iktidar ilişkisi bağlamında Bayındır Han tartışılmıştır. Oğuz toplumunda cinsiyet ilişkilerinin ve Türk törelerince idealize edilmiş toplumsal düzenin Bayındır Han iktidarı ile nasıl ve ne şekilde sağlandığı analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Cinsiyet Rolleri, İktidar, Eril Cinsiyet, Dede Korkut Kitabı, Bayındır Han

Bayindir Khan in the Context of Government and Gender in the Book of Dede Korkut

Gender is a biological feature of individuals that are inherent in a social sense, but gender can describe loaded semantic codes are gender roles. Previously, the gender roles that emerged with the division of labor segments in accordance with the nature of men and women and reproductive focus were transferred from one generation to the next. In the context of gender roles over time, while the man usually adopts outdoor works that require strength and difficulty, the woman remained in the interior. Therefore, the decomposition of gender roles also affected the construction processes of social structures. In patriarchal societies where masculinity is determined as the main gender, social structures were built with masculinity, which strengthened the relationship between power and masculine gender. Being power in the Book of the Dede Korkut means warrior, brutal against his enemies, generous, protecting and guarding, leader, penetrating every institution of every stage of society and fulfilling them with the power and authority he gained from God, and all these powers of power in all sizes Bayındır Han has come to life through masculine power. So much so that Bayındır Han does not actually take place in the stories but his weight, authority and power are the basic scales of the stories. In this study, Bayındır Khan was discussed in the context of masculine gender and power relationship in the Book of Dede Korkut. In the Oguz society, how and in what way the gender relations and the social order idealized by the Turkish tengrisim were achieved by the Bayındır Khan power were analyzed.

Keywords:

Gender Roles, Power, Male Gender, The Book of Dede Korkut, Bayindir Khan,

PDF

___

Abdulla, Kamal (2015). Mitten Meddaha Gizli Dede Korkut. (Çev. Ali Duy-maz). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Abdurrezzak, Ali Osman (2015). “Dede Korkut Kitabı’nda Erkek Kahraman Statüsü”. NWSA-Humanities, 10(3): 94-114.
Adams, Carol J. (2013). Etin Cinsel Politikası. (Çev. Güray Tezcan, Mehmet Emin Boyacıoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Aday, Erdal (2017). “Türklerde Tanrı Anlayışı ve Bayındır Han’a Yansıması”. Akademik Bakış Dergisi, 60: 414-425.
Adler, Alfred (1999). Cinsiyetler Arasında İşbirliği. (Çev. Seçkin Selvi). İstanbul: Payel Yayınları.
Adler, Alfred (2004). İnsanın Doğası. (Çev. Ayşen Tekşen Kapkın). İstanbul: Payel Yayınları.
Akbalık, Esra (2014). “Dede Korkut Kitabı’nda Bir Cinsiyet Rejimi Olarak ‘Erkeklik’”. Türkbilig, 27: 105-119.
Beauvoir, de Simone (1993). Kadın İkinci Cins Bağımsızlığa Doğru. (Çev. Bertan Onaran). İstanbul: Payel Yayınları.
Beauvoir, de Simone (1993). Kadın İkinci Cins Genç Kızlık Çağı. (Çev. Ber-tan Onaran). İstanbul: Payel Yayınları.
Beauvoir, de Simone (2010). Kadın İkinci Cins Evlilik Çağı. (Çev. Bertan Onaran). İstanbul: Payel Yayınları.
Brizendine, Louann (2011). Erkek Beyni. (Çev. Gül Tonak). İstanbul: Say Yayınları.
Brizendine, Louann (2011). Kadın Beyni. (Çev. Zeynep Heyzen Ateş). İstanbul: Say Yayınları.
Connel, Raewyn W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. (Çev. Cem Soydemir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Çetinkaya, Gülnaz (2015). “Dede Korkut Hikâyeleri’nde Benlik, Kimlik, Kişilik Üçgeninde Devletlü Oğul, Yiğit ve Eren”. Türkbilig, 30: 79-88.
Dökmen, Zehra Y. (2010). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Ekici, Metin (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Engels, Friedrich (2003). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. Eriş Yayınları: Ankara.
Ergin, Muharrem (2009). Dede Korkut Kitabı. Ankara: TDK Yayınları.
Hacımüftüoğlu, Halil (2017). “En Büyük ve Mutlak Otorite: Kral-Tanrı Allah ve Krallığı”. Milel ve Nihal, 14(1): 161-200.
İrem Değer, Zeynep (2019). “Dede Korkut Hikayelerinde Erkek Olmanın Eşiğinde Av”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7 (17): 267-279.
Koca, Kürşat ve Serdar Uğurlu (2010). “Dede Korkut Hikâyelerinden Hareketle Türk Kültüründe Erkek Evlat Olarak Oğul Kavramı”. Akademik Bakış Dergisi, 22: 1-10.
Kurtuluş, Cengiz vd. (2004). “Hegemonik Erkekliğin Peşinden” Toplum ve Bilim”, 100: 50-70.
Lloyd, Genevieve (1996). Erkek Akıl, Batı Felsefesinde Erkek ve Kadın. (Çev. Muttalip Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Messerschmidt, James W. (2019). Hegemonik Erkeklik. (Ed. Çimen Günay vd.). İstanbul: Özyeğin Üniversitesi Yayınları.
Pehlivan, Gürol (2014). Dede Korkut Kitabında Yapı, İdeoloji ve Yeniden Yaratım. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Reed, Evelyn (2012). Kadının Evrimi. (Çev. Şemsa Yeğin). İstanbul: Payel Yayınevi.
Türköne, Mualla (1995). Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü. Ankara: Ark Yayınları.
Yalçınkaya, Fatoş (2015). “Geleneği Geleceğe Taşıyan Oğullar: Dede Korkut Kitabı’nda Baba Oğul İlişkisi”. Millî Folklor, 27(107): 60-71.
Yücel Çetin, Ayşe (2015). “Dede Korkut Kitabı’nda Baba, Oğul ve Baba Oğul İlişkisi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15(2): 55-63.