Rojî Kurd’de Müslüman, Osmanlı ve Kürt Kimliklerinin Söylem Analizi

Bu çalışmada 1913 yılında Kürt-Hêvî Talebe Cemiyeti tarafından çıkarılan Rojî Kurd Dergisindeki Kürt, İslam ve Osmanlı kimliklerinin bir kritik söylem analizi yapılmıştır. Rojî Kurd dergisinin yayımladığı tarih Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine denk gelir. Bu dönemde Osmanlı aydınları Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak için Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük gibi ideolojileri tartışmışlardır. Böyle bir dönüşüm zamanında Kürt aydınları tarafindan çıkarılan Rojî Kurd dergisinde muğlak kimlik ilişkilerinin varlığı kaçınılmazdır. Hem o dönemin Kürt faaliyetlerine ışık tutması hem de daha sonraki dönemlerde meydana gelen Kürt hareketleri ve mücadelelerine ışık tutması açısından bu muğlak kimlik ilişkilerinin incelenmesi önem arz etmektedir. Bir yöntemden çok bir yaklaşım olan Kritik Söylem Analizi dergideki kimliklerin analizi için kullanılmıştır. Yine derginin söylemi ve aydınların aktivitelerinin sistematik olarak anlaşılması için, bu çalışmada Althusser’in “İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları” eserinde öne sürdüğü kriterler esas alınmıştır. Derginin söyleminde Kürt kimliği merkezde olup, İslam ve Osmanlı kimliklerinin Kürt kimliği için bir kalkan gibi kullanıldığı görülmektedir.

A Critical Discourse Analysis of Muslim, Ottoman and Kurdish Identities in Rojî Kurd Magazine

In this study, a critical discourse analysis of Kurdish, Islamic and Ottoman identities in the Rojî Kurd magazine published by the Kurdish-Hêvî Student Community in 1913 was made. Rojî Kurd magazine coincides with the last period of the Ottomans. During this period, Ottoman intellectuals discussed ideologies such as Ottomanism, Islamism and Turkism in order to save Ottomans from disintegrating. In a time of such a transformation, the existence of ambiguous identity relations is inevitable in a magazine published by Kurdish intellectuals. It is important to examine these ambiguous identity relations in order to shed light both on Kurdish activities of that period and on Kurdish movements and struggles that took place in the later periods. Critical Discourse Analysis, which is an approach rather than a method, was used for the analysis of identities in the journal. Again, in order to understand the discourse of the magazine and the activities of the intellectuals, the criteria put forward by Althusser in his work "Ideology and the Ideological State Apparatus" were taken as the basis in this study. In the discourse of the magazine, Kurdish identity is at the center, and it is seen that Islamic and Ottoman identities are used as a shield for Kurdish identity.

PDF

___

Aktaş, Murat. Ve Yonat, Mehmet. Diroka Çapemeniya Kurdi (Dema Osmaniyan). İstanbul: Berdan Matbaacılık, 2013.
Alakom, Rohat, Eski İstanbul Kürtleri. İstanbul: Avesta, 2012.
Althusser, Louis. “Ideology and Ideological State Apparatuses (Notes towards an Investigation)”, Lenin and Philosophy and Other Essays, Tr. Brewster, Ben. 1971. ErişimTarihi: Nisan 2021. https://www.marxists.org/reference/archive/althusser/1970/ideology.htm Babanzade, İsmail Hakkı. “Müslümanlık ve Kürtlük”, Rojî Kurd, Sayı: 2, 1913.
Bajalan, Djene Rhys. Jön Kürtler (Birinci Dünya Savaşı’ndan Önce Kürt Hareketi (1898-1914). İstanbul: AvestaYayınları, 2010.
Bedirxan, M. Salih. “Berî Şîrî Qelem”, Rojî Kurd, Sayı: 3, 1913.
Bruinessen, Martin van. Ağa, Şeyh, Devlet. Çev. Sabiha Banu Yalkut. İstanbul: İletişimYayınları, 2003.
Cevdet, Abdullah. “Bir Hitab”, Rojî Kurd, Sayı: 1. 1913a.
-----. “İttihad Yolu”, Rojî Kurd, Sayı: 2, 1913b.
Deringil, Selim. “The Invention of Tradition as Public Image in the Late Ottoman Empire, 1808-1908”, Comparative Studies in Society and History. 35 1, 1993: 3-29.
Dündar, Fuat. Modern Türkiye’ninŞifresi (İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği (1913-1918)). İstanbul: İletişimYayınları, 2008.
Ebd’ul Ezîz, Baban. “Edebiyatımız ve Üdebamızdan Bir Rica”, Rojî Kurd, Sayı: 4, 1913.
Ekrem, “Berê û Niha”, Rojî Kurd, Sayı: 4, 1913.
Ezîzî, M. S. ve Süleymaniyeli Mesud. “Harflerimiz ve Okuma Kolaylığı”. Rojî Kurd, Hejmar 2. Meretowar. A. (Çev.) İstanbul: War, 2003.
Ezîzî, M. S. “Hişyar Bin”, Rojî Kurd, Sayı: 2, 1913.
Fairclaugh, Norman. Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Longman: New York, 1995.
Felluga, Dino. "Modules on Althusser: On Ideology." Introductory Guide to Critical Theory. ErişimTarihi: Nisan 2021.
http://www.purdue.edu/guidetotheory/marxism/modules/althusserideology.html Fikrî, Lütfî. “Kürt Milleti”, Rojî Kurd, Sayı: 4, 1913.
H. B., “Derd û Dewa”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913a.
----- “Garbla Şark, Milliyet Cereyanları”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913b.
Kerküklü, Necmeddin. “Kürt Talebe Cemiyeti ve Kürtlerin Makam-ı Hilafete Hizmetleri”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913.
Kürdoloji Çalışma Grubu, haz. Yüzüncü Yılında Rojî Kurd 1913. İstanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdîya Stenbolê, 2013.
Kutlay, Naci. Kürt Kimliği Oluşum Süreci. İstanbul: Belge Yayınları, 1997.
Malmîsanij. Cemîlpaşazadeyên Diyarbekirî û Neteweperweriya Kurdî. İstanbul: Avesta, 2004.
----- Kürt Talebe Hêvî Cemiyeti (İlk Legal Kürt Öğrenci Derneği). İstanbul: Avesta, 2002. Rewşen, Ebû. “Kürtlük’ün Münakib-ı Hamasetinden İki Simayi Besalet”, Rojî Kurd, Sayı: 4, 1913.
Roderic, Davison. “Turkish Attitudes Concerning Christian and Muslim Equality in the Nineteenth Century”, Essays in Ottoman and Trukish History, 1774-1923: The Impact of the West. Davison, Roderic. (Ed.). Austin: University of Texas Press, 1990.
Rojî Kurd, “Gâye, Meslek”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913c.
----- “(Tamim-i Maarif ve Islah-ı Huruf) Cem’iyet-i Muhteremesi Tarafından Varid Olmuştur: Rojî Kurd Mecmua-i Müdüriyet-i Alisine”, Rojî Kurd, Sayı: 2, 1913a.
----- (Müdüriyet), “Yükselmek İçin Himmet Lazımdır”, Rojî Kurd, Sayı: 4, 1913b.
Şêx Muhemmed Ebdu Muftiyê Misirê, “Tevsîrê Şerîf”, Çev. M.. H, Rojî Kurd, Sayı: 3, 1913. Silêmanî, Ebd’ul Kerîm, “‘Ibret”, Rojî Kurd, Sayı: 2, 1913c.
----- “Mindal Bo Çi Zû Fêr Xundin Nabî”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913a.
----- “Tal û Şêrîn”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913b.
Sheyholislami, Jaffer. “Critical Discourse Analysis”, 2001. Erişim tarihi: 01.03.2016 https://www.researchgate.net/publication/228921006_discourse_analysis Togan, Bulgaristanlı. “Milletinize KarşıVazifeniz”, Rojî Kurd, Sayı: 2, 1913. van Dijk, Teun. “Aims of Critical Discourse Analysis”, Japanese Discourse, Vol 1. 17-27, 1995. Erişim Tarihi: Nisan 2021.
http://discourses.org/OldArticles/Aims%20of%20Critical%20Discourse%20Analysis.pdf ----- “Critical Discourse Analysis”, The Handbook of Discourse Analysis, Tannen, Deborah., Hamilton, Heidi E. ve Schiffrin, Deborah. (Ed.), 2015. Erişim Tarihi: Nisan 2021.
http://www.discourses.org/OldArticles/Critical%20Discourse%20Analysis.pdf ----- “Discourse and Knowledge”, 2016. Erişim Tarihi: 01.03.2016.https://youtu.be/sxfc- WJRKEM
----- Teun. “Principles of critical discourse analysis”, Discourse & Society, vol. 4(2): 249- 283, London: Sage, 1993. Erişim tarihi: Nisan 2021.
http://discourses.org/OldArticles/Principles%20of%20critical%20discourse%20analysis.pdf Wodak, Ruth. “What is Critical Discourse Analysis (Ruth Wodak in Conversation with Gavin Kendall)”, Quantitative Social Research (Sozialforschung), 8/2, Art 9. 2007. https://www.researchgate.net/publication/277127903_What_Is_Critical_Discourse_Anal ysis Erişim Tarihi: (Mayıs 2021)
Xezal, “Dema Kalê Me-Çaxa Me-Demê Tê”, Rojî Kurd, Sayı: 1, 1913.