“Müzesiyle İftihar Edecek Bir Mektep”: Robert Kolej’de Bir Doğa Tarihi Müzesi

19. yüzyılda birçok eğitim kurumunda fen bilimleri derslerine yardımcı olmak amacıyla kurulmaya başlanan Doğa Tarihi Müzeleri, bir yandan 19. yüzyılda standartlaştırılmaya ve kategorize edilmeye çalışılan bilimsel bilgi ve çabanın, rasyonalitenin ve aydınlanmanın bir parçası olarak karşımızdadır; diğer yandan ise hatırı sayılır bir emperyalist ve kolonyalist miras üzerine kuruludur. Bu müzeler, iktidara sahip olanın öteki, egzotik ve nadir olanı anlama çabası içinde farklılıkları pekiştirir. Robert Kolej’de 1860’lı yıllarda öğretmenler ve okul yönetiminin uluslararası ve yerel bağlantıları kullanarak oluşturdukları, değerli bilimsel koleksiyonları içeren Doğa Tarihi Müzesi’nin gelişimini ele alan bu makale, yukarıda bahsedilen dikotomiyi aşmayı amaçlayarak bir doğa tarihi müzesi örneği üzerinden, doğada var olan farklı yaşam biçimlerini anlamlandırma çabasının uluslaraşırı ve yerel ölçekte nasıl işlediğini, müzenin oluşum ve varoluş sürecinde yer alan farklı toplumsal aktörler üzerinden anlatmayı hedeflemektedir.

“A School Be Proud of its Museum”: A Natural History Museum at Robert College

Natural History Museums were developed in the 19th century in order to supplement science courses at many educational institutions. They were considered as an effective means of understanding how scientific thought and knowledge were spread on a global scale and their impact on public. On the one hand, natural history museums represented the scientific knowledge, effort, rationality and enlightenment, which had to be standardized and categorized in the 19th century. On the other hand, these museums were based on a considerable imperialist and colonialist heritage. This article explores the development of the Natural History Museum at Robert College in the 1860s and aims to look beyond the aforementioned dichotomy. By trying to avoid the narrative of nationalism and Euro-centric museum historiography, and focusing on a single natural history museum, the article intends to exemplify how the efforts to make sense of the different cultures worked at a transnational and local scale through the stories of various social actors.

___

Akyıldırım, Berrin. “İstanbul’daki Orta Dereceli Öğretim Kurumlarında Bulunan Bitki ve Hayvan Koleksiyonlarının Envanteri,” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2006.
Alkan, Mehmet Ö. “Osmanlı Darwinizmi,” Cogito 60-61 (2009): 1-26.
Baytop, Asuman. “19. Yüzyılda Anadolu’da Bir Bitki Toplayıcısı: Eugene Bourgeau (1813- 1877),” Osmanlı Bilimi Araştırmaları VIII/1 (2006): 97-103.
Bilim Yolunda 100 Yıl. Boğaziçi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013.
Boş Alanlar (Sergi) 6 Nisan- 5 Haziran 2016, SALT Galata. Celik, Semih. “Science, to Understand the Abundance of Plants and Trees: The First Ottoman Natural History Museum and Herbarium (1836-1848),” Environments of Empire. Networks and Agents of Ecological Change, der. Ulrike Kirchberger and Brett Bennett, The University of North Carolina Press, [yayımlanmak üzere].
Erik, Sadık ve Burcu Tarıkahya, “Türkiye Florası Üzerine,” Kebikeç 17 (2004): 139-163.
Farrington, Oliver Cummings, “The Rise of Natural History Museums,” Science, cilt. 42, sayı. 1076, (1915): 197-208.
Freely, John. A History of Robert College. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
Freely, John. A Bridge of Culture: Robert College- Boğaziçi University. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2014.
Gates, Caleb Frank. Not To Me Only. Princeton, Princeton University Press, 1940.
Greenwood, Keith M. Robert College: The American Founders, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2003.
Günergun, Feza. “Türkiye'de Hayvanat Bahçeleri Tarihine Giriş”, I. Ulusal Veteriner Hekimliği Tarihi ve Mesleki Etik Sempozyumu Bildirileri. Prof. Dr. Ferruh Dinçer’in 70. Yaşı Anısına, eds. Abdullah Özen. (Elazığ, 2006), 185-218.
Hudson, Kenneth. A Social History of Museums: What the Visitors Thought, London: The Macmillan Press, 1975.
“Le Musée d'Histoire Naturelle d'École Impériale de Médecine de Constantinople,” Gazette Medicale d’Orient, vol XVI, No. 3-4, Haziran-Temmuz 1872.
Hamlin, Cyrus. Among The Turks. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2014.
İshakoğlu, Sevtap. “1900-1947 Yılları Arasında Darülfünun ve İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Botanik, Zooloji ve Jeoloji Eğitimi,” Osmanlı Bilim Araştırmaları Dergisi, cilt 0, sayı 2, (1998): 319-348.
MacFarlane. Charles. Kismet or the Doom of Turkey. London: Bosworth, 1853.
“Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin 1870’li Yılların Başındaki Doğa Tarihi Koleksiyonu,” der. ve çev. Feza Günergun, Osmanlı Bilimi Araştırmaları XI (2009-10): 337-344.
Serttaş, Tayfun. http://tayfunserttas.com/works/le-musee-dhistoire-naturelle-deconstantinople/ Erişim Tarihi: 11 Kasım 2017.
Sunar, Mert, “Osmanlı Devleti’nde Arslanhane,” Toplumsal Tarih, sayı 292 (2018): 36-41.
Şencan Gürtuna, Elif Evrim “Robert Kolej’de Öğrenim Gören Türk Öğrenciler Üzerine Prosopografik Bir Çalışma (1863-1971)” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2017.
The Museum is Open: Towards a Transnational History of Museums 1750-1940, Andrea Meyer, Bénédicte Savoy (der.), Berlin, Boston: De Gruyter, 2014.
Washburn, George. Fifty Years in Constantinople and Recollection of Robert College, Boston and New York, Houghton Mifflin Company, 1909.