Mustafa Suphi’nin Yaşamına Dair Bazı Notlar

Merakları celp eden hayat hikayesi ve Türk solunun tarihindeki yeri nedeniyle Mustafa Suphi halen sosyal bilimcilerin ve tarihçilerin ilmi ilgisine tabi bir tarihsel figürdür. Yaşam yolculuğu ve politik hayatı üzerine çok sayıda çalışma yapılmasına rağmen son dönem Osmanlı İmparatorluğu’nun bu önemli entelektüeli üzerine yeni bilgiler ortaya çıkmaya devam etmektedir. Daha ziyade Osmanlı resmi belgeleri ile Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi ve TÜSTAV Arşivi’nde bulunan Rus arşiv belgeleri üzerine kurulu bu makale, Mustafa Suphi’nin erken dönemi, Sinop Sürgünü ve Rusya’daki 1920 öncesi yaşamı üzerine yeni detayları ortaya koymayı hedeflemektedir.

Some Notes on Mustafa Suphi’s Life

Mustafa Suphi remains as an important historical figure who continues to receive scholarly attention from social scientists and historians thanks to his stimulating personal life story, and his place in the history of Turkish left. Although dozens of academic studies have been written about his life journey and political way of life, still new things come into light about this important intellectual of the late Ottoman Empire. Based on Ottoman official documents, and Russian archival documents stored in the Prime Ministerial Archive of Turkish Republic, and TÜSTAV Archives, this article aims to give some new details about Mustafa Suphi’s early life, his exile in Sinop, and his life in Russia before 1920.

___

Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Dahiliye Sicill-i Nüfus Tahrirat Kalemi Dahiliye Şifre Kalemi Hariciye Nezareti Siyasi İrade Taltif Maarif Nezareti Mektubi Kalemi Şura-yı Devlet
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV) Arşivi Komintern Fonu
Diøer Birincil Kaynaklar Pervıi Kongress Kommuniçestkogo İnternatsionala. Moskva: Partiyinoe İzdatelstvo, 1933. Politika Sovyetskoii Vlasti Po Natsionalnım Delam za Tri Goda. 1917-XI-1920 (Tekst). Moskva: Gos. İzd-vo. 1920. Sovetskaya Rossiya i Narod Mira. Petrograd: Gosudartvennoe İzdatelstvo, Peterburgskoe Otdelenie, 1919. Sowjet-Russland und die Völker der Welt: Reden auf der Internationalen Versammlung, In Petrograd Am 19. Dezember 1918. Petrograd: Verlag der Kommunistchen Internationale, 1920.
Akal, Emel, “Mustafa Suphi”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Cilt 8: Sol, 138-164. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
Aslan, Yavuz. Türkiye Komünist Fırkası’nın Kuruluşu ve Mustafa Suphi: Türkiye Komünistlerinin Rusya’da Teşkilatlanması (1918-1921). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1997.
Bayur, Yusuf Hikmet. “Mustafa Suphi ve Milli Mücadeleye El Koymaya Çalışan Başı Dışarda Akımlar”, Belleten, Cilt XXXV, Sayı 140, Ekim 1971, 587-654.
Birinci, Ali. “Ahmet Bedevi Kuran/Jöntürklüğün Tarihçisi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2002, Sayı 12, 1-37.
Birinci, Ali. “Bolşevik İhtilali Arefesinde Mustafa Suphi-Vesikalar Bilgiler”, 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası, ed. Yunus Koç, Mikail Cengiz, 211-220. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2018.
Birinci, Ali. “Mustafa Suphi Hakkında Belgeler”, Tarih ve Toplum, Sayı 70 (Kasım 1989), 36-38.
Dumont, Paul. “Bolchevisme et Orient (Le parti communiste turc de Mustafa Suphi, 1918- 1921)”, Cahiers du Monde Russe et Sovietique, 1977, 18-4, 377-409.
Kant, Dilek A. Mustafa Suphi İlk Yazılar: 1908-1910, I. Cilt. İstanbul: Amaç Yayınları, 1989.
Kuran, Ahmet Bedevi. İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2000.
Nevsal-i Milli. Dersaadet: Artin Asadoryan ve Mahdumları Matbaası, 1330.
Poznahirev, V. V. “Turetskie Voinskie Formirovaniya Krasnoii Armii v 1918-1920 godah”, Voprosı İstorii, 2014, No. 7, 159-169.
Seid-zade, A. “Tatarstan Bolşe ne Oplot Arabizma”, Alfavit Oktabrya, 27-45. Moskva, Leningrad; Centralnıii Komitet Novogo Pri Prezidiume VTsİK,1934.
Tunçay, Mete. Mustafa Suphi’nin Yeni Dünyası. İstanbul: BDS Yayınları, 1995.
Tunçay, Mete. Türkiye’de Sol Akımlar: 1908-1925. Ankara: İlkyaz Basımevi, 1978.
tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECMEB/mmbd01ic03c007/mmbd01ic03c007ink107.pdf