“Unutma” ile “Hatırlama” Arasında Türkiye’nin Ermeni Meselesi (1923-1985)

Türkiye için Ermeni meselesi Lozan Antlaşmasıyla kapanan, kapanması gereken bir mesele olarak anlaşılmıştır. Türkler 1915’te yaşananları unutmayı tercih ederken buna karşılık dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış Ermeniler ise mümkün olduğu kadar bu sorunu hatırlamayı ve hatırlatmayı benimsemişlerdir. Bu nedenle 1965 yılından itibaren nerdeyse kesintisiz bir şekilde, önce dünya kamuoyunun sonra da Türkiye’nin gündemine giren 1915’e yönelik tartışmalar Türkiye’nin en önemli dış ve iç politik gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. 1970’li yıllardan itibaren ASALA’nın Türk diplomatlarına karşı giriştiği terör, Türk siyasi ve toplumsal hayatında derin yaralar açmış ve Türkiye’de milliyetçiliğin yeniden üretiminde büyük bir rol oynamıştır. Bu çalışma “1915’te ne yaşandı” ya da “yaşananların nasıl tanımlanması gerekir” sorularının dışında kalarak 1923 yılından itibaren Türkiye’nin ve asıl önemlisi Türk kamuoyunun 1915’te yaşananlar etrafında şekillenen Ermeni meselesine olan yaklaşımını uzun bir süreci ele alarak analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Turkey’s Armenian Issue Between “Forgetting” and “Remembering” (1923-1985)

For Turkey, The Armenian Question was evaluated as an issue that had to be closed down with the Treaty of Lausanne. As Turkey chose to forget what happened in 1915, Armenians who scattered around various parts of the world adopted a policy of recalling and reminding the issue as much as possible. For this reason, discussions regarding the 1915 events entered the agenda of both Turkey and the world and turned into one of Turkey’s most important external and internal political agenda items. Following the 1970’s, the ASALA terror against the Turkish Diplomats deeply hurt Turkish political and social life and played a major role in reproduction of nationalism in Turkey. Without taking into consideration the questions “what happened in 1915” or “how the events must be defined”, this study, by examining a long process, aims at analysing how Turkey and more importantly the Turkish public opinion approached the Armenian issue which was shaped around the 1915 events.

___

  • Akçam, Taner. 1915 Yazıları. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Assmann, Jan. Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
  • Aydemir, Şevket Süreyya. Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa (1914-1922), C. III. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
  • Bali, Rıfat. “Ermeni Kıyımının 50. Yıldönümünün Yansımaları”. Toplumsal Tarih 159, 2007.
  • Bali, Rıfat N. “Musa Dağ’da Kırk Gün’ün Hikayesi”. Tarih ve Toplum 170, 1998.
  • Bilgin, Nuri. Kimlik İnşası, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı Yayınları, 2014.
  • Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar?. Çev. Alâeddin Şenel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
  • Foucault, Michel. Güvenlik, Toprak, Nüfus. Çev. Ferhat Taylan. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
  • Foucault, Michel. Özne ve İktidar. Çev. Osman Akınhay ve Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
  • Göçek, Fatma Müge. “Soykırımı Okumak 1915 Üzerine Türk Tarih Yazımı”. Soykırım Meselesi Osmanlı İmparatorluøu’nun Son Döneminde Ermeniler ve Türkler içinde. Haz. Ronald Grigor Suny, Fatma Müge Göçek ve Norman M. Naimark. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2015.
  • Gürün, Kamuran. Fırtınalı Yıllar, Dışişleri Müsteşarlıøı Anıları. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1995.
  • İnsel, Ahmet ve Marian, Michel. Ermeni Tabusu Üzerine Diyalog. Çev. Ali Berktay. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Kuran, Timur. Yalanla Yaşamak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
  • Mahçupyan, Etyen. İçimizdeki Öteki. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
  • Renan, Ernest. Ulus Nedir?. Çev. Gökçe Yavaş. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2016.
  • Sancar, Mithat. Geçmişle Hesaplaşma. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
  • Timur, Taner. Küreselleşme ve Demokrasi Krizi. Ankara: İmge Yayınları, 1969.
  • Toprak, Zafer. “Ermeni Sorunu’nda Dünü İnşa Etmek Ya da ‘Mukatele’nin’ İcadı”. Toplumsal Tarih 147, 2006.
  • Waal, Thomas de. Büyük Felaketten Sonra Soykırım’ın Gölgesinde Ermeni-Türk İlişkileri. Çev. Ayşen Ekmekçi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.