Yayıncılık Dünyasının Feminizasyonu Süreci: Kadın Çevirmenler Üzerine Bir İnceleme

Bu makale 12 Eylül 1980 askeri darbesi ile birlikte yayıncılık alanında üretim yapmış kadın çevirmenleri konu etmektedir. Kadın çevirmenleri iki ana eksen üzerinden inceleyecek olan çalışmada, ilk olarak Türkiye siyasi ve toplumsal hayatındaki dönüşümlere paralel biçimde çevirmen kadınların sektöre girişi, burada tutunma biçimleri ve kendilerine yer açma stratejileri ele alınacaktır. İkinci olarak kadınların çevirmenlik pratikleri aracılığıyla yayıncılık sektörünün eril sınırlarını ne ölçüde zorlayabildiği tartışmaya açılacaktır. Özetle bu makale kadın çevirmenleri hem emek piyasasının feminizasyonu çerçevesinde incelemekte hem de bu sürecin ürünlerinin Türkiye’de feminist literatürün inşasında oynadığı rolü ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kadınların 1980’lerde yayıncılık dünyasına dinamik bir emek gücü olarak girişi, çok büyük oranda entelektüel üretim yapabildikleri kurumsal olanakların kaybı ya da 12 Eylül rejiminin getirdiği tutukluluk koşullarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Tanımlı ve korunaklı istihdam biçimlerinden dışlanan kadınlar ironik olarak, daha özgür ve görece kısıtlanmamış entelektüel üretim biçimlerine ulaşabilmişlerdir. Sektörün 1980 sonrasında yeni teknolojilerle genişlemesi, kadınların bu alanda daha fazla yer almasını kolaylaştırmıştır. 12 Eylül 1980 sonrasında çevirmenlik yapan kadınlardan hayatta olanlarla ve dönemin etkin yayınevlerinin genel yayın yönetmenleriyle gerçekleştirilen derinlemesine mülakatlar, bu çalışmanın temel birincil kaynağını oluşturacaktır.

The Feminization Process of the Publishing Environment: A Study on Women Translators

This paper scrutinizes women translators who worked in the publishing sector after the 12 September 1980 coup d’état. The research analysing women translators on the basis of two main axes will firstly examine the entrance of women in the sector in tandem with the transformation of political and social life of Turkey, their modes of adaptation and their strategies for opening space for themselves. Secondly, it will discuss to what extent women could challenge masculine boundaries of the publishing sector through translation practices. In short, this paper both considers women translators in the context of the feminization of the labour market and aims to introduce the role of the products of this process in the construction of feminist literature in Turkey. The entrance of women in the publishing world as a dynamic labour power in the 1980s is, to a large extent, a result of the lack of institutional conditions under which they were able to engage in intellectual production or a result of the imprisonment policy of the 12 September regime. These women who were excluded from defined and covered employment forms could reach, ironically, more free and relatively non-restricted intellectual production opportunities. The expansion of the sector after 1980 with the rise of new technologies enabled women to take part more in this area. The interviews with women who worked as translators after 12 September 1980 and some chief editors of efficient publishing houses of the period will constitute the primary source of this research.

___

Becker, Gary S. “Preface”. A Treatise on the Family içinde. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1981.
Bora, Aksu ve Asena Günal. “Önsöz” 90’larda Türkiye’de Feminizm. Ed. Aksu Bora ve Asena Günal. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
Bourdieu, Pierre ve Loic Wacquant. Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. Çev. Nazlı Ökten. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
Boyraz, Cemil. Book Publishing in Turkey: Problems and Prospects in the Context of Industrialization (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, 2006.
Demet, Neslihan, Filiz Şan, Eylem Alp, Meral Camcı ve Başak Ergil, “Çeviribilim: Bir Giriş,” Çeviribilim, ed. Sakine Eruz, 2009. Erişim Tarihi. 10 Ekim 2018. http://ceviribilim.com.
Erdoğanaras, Fatma ve Melik Ersoy. “1985 Sonrası İstanbul Basım ve Yayın Sektöründe Mekânsal Yeniden Yapılanma,” İTÜ Dergisi Mimarlık, Planlama, Tasarım, 4 (1), 2005, 15- 25.
Erken, Mehmet. “Türkiye’de Yayıncılık Alanının Dönüşümü (1980-2015).” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
Giddens, Anthony. The Class Structure of the Advanced Societies. London: Hutchinson, 1973.
Gürçağlar, Şehnaz Tahir. Türkiye’de Çevirinin Politikası ve Poetikası: 1923-1960. İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2018.
Harman, Chris ve Alex Callinicos. Neo-Liberalizm ve Sınıf. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Salyangoz, 2006.
Kümbetoğlu, Belkıs. “Gizli İşçiler: Kadınlar ve Bir Alan Araştırması”. Farklı Feminizmler Açısından Kadın Araştırmalarında Yöntem içinde. Ed. Serpil Çakır ve Necla Akgökçe. İstanbul: Sel Yayınları, 1990.
Méda, Dominique. Emek Kaybolma Yolunda bir Deøer mi?. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
Özdoğan, Başak Deniz, “Experience of September 12 Coup d’Etat in Turkish Novels of 1980s.” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2008.
Pym, Anthony, François Grin, Claudio Sfreddo ve Andy L. J. Chan. The Status of the Translation Profession in the European Union. UK ve USA: Anthem Press, 2013.
Standing, Guy. Prekarya: Yeni Tehlikeli Sınıf. Çev. Ergin Bulut. İstanbul: İletişim, 2014.
Timisi, Nilüfer ve Meltem Ağduk Gevrek. “1980’ler Türkiyesi’nde Feminist Hareket: Ankara Çevresi.” 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde. Ed. Aksu Bora ve Asena Günal. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
Weber, Max. Sosyoloji Yazıları. Çev. Taha Parla İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986.
Wright, Eric Olin. Classes. London: Verso, 1985.
Seçilmiş Mülakatlar Necmiye Alpay, kişisel görüşme, 12 Ekim 2018. Emine Ayhan, kişisel görüşme, 12 Temmuz 2018. Meral Camcı, kişisel görüşme, 26 Temmuz 2018. Türkiye Yayıncılar Birliği adına Yonca Cingöz, kişisel görüşme, 2 Temmuz 2018. Ayşe Düzkan, kişisel görüşme, 12 Ağustos 2018. Nilgün Güngör, kişisel görüşme, 8 Eylül 2018. Müge Sökmen, kişisel görüşme, 28 Ağustos 2018. Çağlar Tanyeri, kişisel görüşme, 4 Ekim 2018.