Millet-i Müsellâha'dan Mekteb-i Müsellâha'ya Erken Cumhuriyet Döneminde Yazılan Bir Risalede Mekteb, Maârif ve Militarizm

Bu makalede Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemleriyle Erken Cumhuriyet döneminin gözde kavramlarından olan "millet-i müsellâha" ile eğitim arasındaki ilişki üzerinde durulmuştur. Çalışmamızın dayandığı eser Cumhuriyet'in ilanı esnasında yayınlanmış olan Fuad Şükrü'nün Saltanat-ı Milliye adlı risalesidir. Makalemizde özellikle militarizm, eğitim ve millet-i müsellâha kavramlarının yeni rejimi tahkim etme amacına yönelik olarak geçirdiği değişime odaklanılmıştır.

From Nation in Arms to School in Arms: A Tractate in Early Republican Period, School, Education and Militarism

This paper scrutinizes the relation between "millet-i müsellâha" (nation in arms) and education as of late Ottoman Empire till Early Republic period. The paper mainly deals with Fuad Şükrü's tractate published in İstanbul during the proclamation of Turkish Republic, namely Saltanat-ı Milliye. More specifically, the study follows the traces of the changes in understanding of militarism, education and "millet-i müsellâha" in a way to consolidate the New Turkish Republican regime.

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi İradeler Maarid (İ.MF.) Maarif Nezareti Mektûbî Kalemi (MF.MKT) Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO) Hariciye Nezareti Siyasi Kısım ( HR. SYS.)

Adorno, Thedor W., Minima Moralia, çev. Orhan Koçak, Ahmet Doğukan, Metis Yayınları, İstanbul, 2000.

Akın, Yiğit, Gürbüz ve Yavuz Evlatlar: Erken Cumhuriyet'te Beden Terbiyesi ve Spor, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.

Benjamin, Walter, Pasajlar, çev. Ahmet Cemal, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1992.

Demir, Fevzi, Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebûsan Seçimleri, İmge Yayınları, Ankara, 2007.

Eraslan, Cezmi ve Kenan Olgun, Osmanlı Devleti'nde Meşrutiyet ve Parlamento, 3F Yayınevi, İstanbul, 2006.

Fon Der Golts Paşa, Millet-i Müsellâha: Asrımızın Usul ve Ahval-i Askeriyesi, çev. Yüzbaşı Mehmed Tahir, Matbaa-i Ebuzziya, İstanbul, 1301/ 1885.

Fuad Şükrü, Saltanat-ı Milliye Temelleri, Cihan Biraderler Matbaası, İstanbul, 1339.

Gövsa, İbrahim Alaettin, Türk Meşhurları, Yedigün Neşriyat, İstanbul, 1946.

İbrahim Temo, İttihad ve Terakki Cemiyeti'nin Teşekkülü ve Hidematı Vataniye ve İnkılâbı Milliye Dair Hatıratım, Mecidiye, 1939.

Kansu, Aykut, 1908 Devrimi, çev. Ayda Erbal, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.

Kaya, Gökhan, Osmanlı Demokrat Fırkası (Fırka-i İbad), İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.

Kaygusuz, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, 2. baskı, İzmir Büyük Şehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir 2002.

Mannheim, Karl, İdeoloji ve Ütopya, çev. Mehmet Okyayuz, De Ki Yayınları, Ankara, 2009.

Tanpınar, Ahmet Hamdi; 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 9. baskı, İstanbul, 2001.

Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Partiler: İkinci Meşrutiyet Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998, C. I.

Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Gelişmeler (1876-1938): Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet Dö- nemleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001.

Vagts, Alfred, A History of Militarism: Civilian and Military, Hollisand Carter, London, 1959.

Ahmad Feroz-Rustow, ve Dankwart A., "İkinci Meşrutiyet Dönemi Meclisleri: 1908-1918", Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1977, S. 4-5. Akşin, Sina, "Fedakâran-ı Millet Cemiyeti", Ankara.Üniversitesi. SBF Dergisi, Ankara 1974, C. XXIX, S. 1-2.

Alkan, Mehmet Ö., "İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Modernleşme ve Ulusçuluk Sürecinde Eğitim", Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye'si, der. Kemal H. Karpat, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2004.

Altınay, Ayşe Gül - Tanıl Bora, "Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002, C. 4.

Altınışık, Işıl Uçman, "Osmanlı'da Zaman-Mekan Kavrayışının Değişimi; Edebi Metinler Üzerinden Bir İrdeleme" Turkish Studies, C. 7/4, Ankara.

Birinci, Ali, "Lütfi Fikri", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara, 2003, C. 27.

Beşikçi, Mehmet, "Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nda Paramiliter Dernekler", Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, İletişim Yayınları, İstanbul, Sayı 8, Bahar 2009.

Fuad Şükrü, "Beyânnâme", Hukuk-u Umûmiye, 9 Teşrîn-i Evvel 1324.

Fuad Şükrü, "Vazifemiz", Türkiye, 9 Teşrîn-i Evvel 1326, No: 27.

Fuad Şükrü, "Mâzi ve Hâl" Yeni Ses, 4 Teşrîn-i Evvel 1326 No: 7.

Fuad Şükrü, "İngiltere ve Almanya", Genç Türk, 14 Kânun-i Evvel 1326, No: 5.

Fuad Şükrü, "Fransa ve Almanya", Genç Türk, 14 Kânun-i Evvel 1326, No: 5.

Fuad Şükrü, "Rusya ve Almanya ", Hukuk-u Beşer, 9 Kanûn-i Evvel 1326, No: 1.

Hanioğlu, M. Şükrü "Karl Sussheim - İbrahim Temo Mektuplaşması ve Jön Türk Hareketi", Toplum ve Ekonomi, İstanbul, Eylül 1991, No: 2.

Hansen, Miriam, ,"Foreword", Oskar Negt & Alexander Kluge, Public Sphere and Experience: Toward an Analysis of the Bourgeois and Proleterian Public Sphere, çev. Peter Labanyi, Jamie Owen Daniel, Assenka Oksiloff, University of Minnesota Press, Minneapolis, 2003.

Mann, Michael "The Rootsand Contradictions of Modern Militarism", New Left Review, I162, Mar.-Apr. 1987.

Özden, Mehmet, "Saltanat Kaldırılmadan Önce Rejim Tartışmaları: Lütfi Fikri Bey'in 'Hü- kümdarlık Karşısında Milliyet ve Mesuliyet ve Tefrîk-i Kuvva Mesaili' (1922) Başlıklı Risalesi ve Polemikler", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, 2012, C. 29, S. 1.

Toprak, Zafer, "II. Meşrutiyet Dönemi'nde Paramiliter Gençlik Örgütleri", Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, II. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.

Ünder, Hasan, "30'ların Ders Kitaplarından ve Kemalizm'in Kaynaklarından Biri Millet-i Müsellâha ve Medeni Bilgiler", Tarih ve Toplum, İletişim Yayınları, İstanbul, 32/192, Aralık 1999.

Yılmaz, Hüseyin, "Osmanlı Siyaset Düşüncesinin Oluşumu", Notlar 14, Bilim ve Sanat Vakfı, İstanbul, 2008.