Melek DOSAY GÖKDOĞAN, Özlem COŞKUN ŞİLAN

Değirmenler ve İshak Hoca’nın Mecmua-i Ulum-i Riyâziyye’sinde Değirmenler Bahsi

Osmanlı Batılılaşmasının öncü ismi İshak Hoca’nın anıtsal eserinde teknolojik düzeneklerin en eskilerinden olan su değirmeninin yer aldığı bölüm, bu makalenin konusudur. İshak Hoca’nın kuramsal olarak anlattığı konunun Latin harflerine aktarılmış ve sadeleştirilmiş metninden önce, değirmenlerin tarihi verilmiş ve İshak Hoca’nın konuyu ele alışı incelenmiştir.

Mills and the Subject of Mills in Mecmua-i Ulum-i Riyaziyye by Ishaq Hoca

This article examines the part on “mill and crank mallet” in the book entitled Compendium of Mathematical Sciences (Mecmua-i Ulum-i Riyâziyye) by Ishaq Hoca, who was a pioneer of the transfer of modern sciences into the Ottoman Empire. A transliterated and simplified version of the text follows a brief history of the mill and Ishaq Hoca’s approach to the subject.

___

Akgündüz, Ahmet. Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. Cilt IV. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1992.
Basalla, George. Teknolojinin Evrimi. Çeviren Cem Soydemir. Ankara: TÜBİTAK, 1998.
Beydilli, Kemal. “İlk Mühendislerimizden Seyyid Mustafa ve Nizâm-ı Cedid’e Dair Risalesi.” Tarih Enstitüsü Dergisi (Edebiyat Fakültesi Basımevi), no. 13 (1987): 387-443.
Bir, Atilla, M. Şinasi Acar, ve Mustafa Kaçar. Anadolu’nun Değirmenleri, İstanbul: Yem Yayın, 2012.
Bir, Atilla, ve Mahmut Kayral. “Dikey Milli Türbin Tipi Su Değirmenleri Mahmut Şevket Paşa Su Değirmeni Örneği” Düzenleyen: Emre Dölen ve Mustafa Kaçar. 1.Türk Bilim ve Teknoloji Tarih Kongresi Bildirileri. İstanbul: Türk Bilim Tarihi Kurumu Yayınları, 15-17 Kasım 2001, 61-74.
Ceylan, Salih. “Kaybolmakta Olan Bir Kırsal Maddi Kültür Örneği: Su Değirmenleri(Ağlasun Örneği).” Doğu Coğrafya 19, no. 31 (2014): 65-82.
Dıraman, Harun. “İslam Dünyasında Un Değirmenciliği.” Tarih ve Medeniyet (İhlas Süreli Yayınlar), no. 56 (1998): 59-62.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1989. Gimpel, Jean. Ortaçağda Endüstri Devrimi. Çeviren Nazım Özüaydın. Ankara: Tübitak Yayınları, 2004.
Gordlevski, V. A. “Konya İrva ve İska Tarihine Dair Materyaller.” Düzenleyen: Hasan Ortekin. Konya Halkevi Dergisi II, no. 18-19 (1938): 1051-1069.
Hill, Donald R. A History of Engineering in Classical and Medieval Times. London, New York: Routledge, 2007.
Hill, Donald R. Gökyüzü ve Bilim Tarihi İslam Bilim ve Teknolojisi. Çeviren Atilla Bir ve Mustafa Kaçar. İstanbul: Boyut yayıncılık, 2011.
İhsanoğlu, Ekmeleddin. Başhoca İshak Efendi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 1989.
Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I. Düzenleyen: Besim Atalay. Cilt I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1986.
Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi II. Çeviren Besim Atalay. Cilt II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1986.
Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi III. Çeviren Besim Atalay. Cilt III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1986.
Kazıcı, Ziya. Osmanlı’da Vergi Sistemi. İstanbul: Bilge Yayıncılık, 2005.
Koç, Ümit. “XVI. Yüzyıl Anadolu’sunda Değirmenler.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 149 (2004): 181-190.
Landels, G. Eski Yunan ve Roma’da Mühendislik. Çeviren Barış Bıçakçı. Ankara: Tübitak Yayınları, 1996.
Lewis, Michael. “Theoretical Hydraulics,Aautomata and Water Clocks.” Handbook of Ancient Water Technology (Technology and Change in History 2) içinde, düzenleyen: Örjan Wikander, 343-369. Leiden, Boston, Köln, 2000.
Maşalı, Dilek. Boyabat’ın Geleneksel Mimarisinde Endüstri Yapıları: Değirmenler ve Şamlılar Çeltik Fabrikası. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi, YTÜ FBE Mimarlık Restorasyon, 2006.
Nizâmü’l-Mülk. Siyâsetname. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
Ögel, Bahaeddin. İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş I. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1991. Tez, Zeki. Bilim ve Teknikte Ortaçağ Müslümanları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2001.
Wikander, Örjan. “The Water-Mill.” Handbook of Ancient WaterTechnology (Technology and Change in History 2) içinde, düzenleyen: Örjan Wikander, 371-400. Leiden, Boston, Köln, 2000.
Yiğit, Ahmet. “XIV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe Livasında Değirmenler.” Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), S. 18 (2007): 97-156