KARS’IN AHŞAP DESTEKLİ KÖY CAMİLERİ

Türkler, taş ve tuğlanın yanı sıra ahşap malzemeyle de yüksek teknik ve estetik özellikler barındıran eserler vücuda getirmiştir. İlk önceleri Anadolu Selçukluları tarafından inşâ edilen abidevi eserlerin taşıyıcılarında ve minber gibi mimari unsurlarda kullanılan ahşap malzeme, Beylikler devrinde kullanımını artırarak devam ettirmiştir. Osmanlı mimarisi ile Başkent dışına taşınmış ve 18. yüzyıldan itibaren ise kırsal köy camilerinin inşâsında kullanılmıştır. Bu durum 20. yüzyıl ortalarına kadar süregelmiştir. Bu makalede, 20. yüzyıl ortalarında Kars merkez ilçesine bağlı köylerde inşâ edilmiş olan ahşap destekli ve ahşap tavanlı camiler tespit edilerek incelenmiş ve genel bir değerlendirmeyle Türk mimarisindeki konumları ortaya konmuştur.

Village Mosques With Wooden Supports of Kars

Turks have created works with high technical and aesthetic features with wood materials as well as stone and brick. The wooden material used in the carriers of the monumental works and architectursal elements such as minbar (pulpit), which was built by the Anatolian Seljuks for the first time, continued to increase its use during the Beyliks period. It was moved out of the capital city with Ottoman architecture and was used in the construction of rural village mosques since the eighteenth century. This situation continued until the middle of the twentieth century. In this article, mosques with wooden supports and wooden ceilings built in the villages of the central district of Kars in the midtwentieth century were identified and examined, and their position in Turkish architecture was revealed with a general evaluation.

PDF

___

Arslan, M. & Arslan, M. (2012). Kağızman’da kilise mimarisi. A. Yüce (Ed.) Geçmişten Geleceğe Her Yönüyle Kağızman Sempozyumu kitabı içinde (ss. 126-153). Kars: Kafkas Üniversitesi.

Arslan, M. (2015). Kars’ın Selim ilçesinde bulunan koç heykeli formlu bir mezar taşının düşündürdükleri. A. Balkaya-S. Özyurt (Ed.) Azerbaycanşinaslık: Geçmişi, Bugünü ve Geleceği Uluslararası Sempozyum kitabı içinde (ss. 799-836). Kars: Kafkas Üniversitesi.

Arslan, M. & Altın, A. (2015). Sarıkamış Micingirt köyü türbesi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 143-162.

Arslan, M. (2017). Anadolu’da Selçuklu çağı cami ve mescit mimarisi (plan-mimarisüsleme). Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.

Arslan, M. (2019). Yaşar Erdemir’e armağan sanat tarihi yazıları. O. Kunduracı-A.

Yavuzyılmaz (Ed.) Kars’ta Bilinmeyen Bir Ortaçağ Kümbeti (ss. 655-668). Konya: Literatürk Academia

Ayverdi, E. H. (1980). Cami’ mi’mârisi üzerine düşünceler ve Osmanlı câmii. İstanbul Üniversitesi Birinci Millî Türkoloji Kongresi Tebliğler kitabı içinde (ss. 376-377). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Bayhan, A. A. (2009). Ordu’dan bazı tarihi ahşap (çantı) camiler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/7, 55-84.

Bayraktar, M. S. (2009). Samsun’da Anadolu Selçuklu ve İlhanlı döneminden kalan tarihi yapılar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi-Karadeniz Sosyal Araştırmaları Özel Sayısı, 2/7, 85-118.

Creswell, K. A. C. (1958). A short account of early Muslim architecture, Harmondsworth.

Çiçek Akçıl, N. (2009). Saltuklular (mimari). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36, 56-57.

Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. (1998). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi II. Hazırlayanlar: Zekeriya Kurşun-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Gündoğdu, H. (2006a). Kars-beyaz uykusuz uzakta. F. Özdem (Ed.) Ani Ören Yerindeki Kültür Varlıkları (ss. 229-273). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Gündoğdu, H. (2006a). Kars-beyaz uykusuz uzakta. F. Özdem (Ed.) Kars’ın Anıtsal

Yapıları (ss. 195-227). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Gündoğdu, H. (2007). XIX. yüzyıl Kars yapılarına Baltık mimari üslubunun yansıması. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 18, 79- 99.

Gündoğdu, H., Bayhan, A. A. & Arslan, M. (2010). Sanat tarihi açısından Erzurum. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınları.

Gündüz, T. (2001). Kars. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24, 515-518.

Karamağaralı, H. (1982). Sâhib Atâ Câmii’nin restitüsyonu hakkında bir deneme. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 3, 49-75.

Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars tarihi I. İstanbul: Işıl Matbaası.

Konyalı, İ. H. (1960). Abideleri ve kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Ercan Matbaası.

Ögel, B. (1956). Selçuk Devri Anadolu ağaç işçiliği hakkında notlar. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, I, 199-220.

Öney, G. (1971). Ankara’da Türk devri dini ve sosyal yapıları. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.

Özaydın, A. (2009). Saltuklular. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 36, 54- 56.

Özkan, H. (2000). XI-XIII. yüzyılda Anadolu Türk mimarisinin oluşumunda Doğu Anadolu’nun rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.

Özkan, H. (2002). Saltuklu mimarisi. Türkler, 8, 72-82.

Özkan, H. (2016). Saltuklu mimarisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

Yurttaş, H. (2000). Erzurum Ulu Camii’ne ait yeni bir kitabe ve yapı hakkında bazı düşünceler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XXVI, 79-96.

Yurttaş, H., Özkan, H., Köşklü, Z., Tali, Ş., Okuyucu, D., Geyik, G. & Kındığılı, M. (2008). Yolların, suların ve sanatın buluştuğu şehir Erzurum, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

Yurttaş, H., Özkan, H., Köşklü, Z., Kındığılı, M. L., Çınar, S., Çiğdem, S. (2013). Kemah kalesi 2011 yılı kazı çalışmaları. 34. Kazı Sonuçları Toplantısı II kitabı içinde (ss. 461-472). Çorum: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.