KAĞIZMAN İLÇE MERKEZİNDE YERLEŞİMİN YATAY YÖNLÜ GELİŞİMİ VE FONKSİYONEL ARAZİ KULLANIMI

Kağızman ilçe merkezi, Kuzeydoğu Anadolu’da, Erzurum Kars Bölümünün Kars yöresi dâhilindeki Kağızman alt yöresinde bulunmaktadır. Batı-doğu yönünde uzan Aras Vadisinde yer alan Kağızman ilçe merkezinin büyük kısmı Kağızman Deresi tarafından oluşturulmuş alüvyal bir yelpaze üzerinde yer almaktadır. Kağızman İlçesi merkezi ve çevresinde yerleşim tarihi oldukça eski dönemlere dayanmakta olup ilçe merkezi güvenlik ve tarımsal amaçlı kuruluş özelliğine bağlı olarak zaman içinde kurulduğu üçgen şekilli verimli alüvyal yelpazenin kuzey kısmındaki geniş etek kısımlarından güneydeki dar kısımlarına doğru yayılım göstermiş ve çok özel durumlar dışında bu verimli alüvyal alanlar dışındaki verimsiz alanlarda neredeyse hiç gelişim göstermemiştir. Büyük kısmı aynı isimli verimli alüvyal yelpaze üzerinde meskûn bulunan Kağızman İlçe merkezinde bu morfolojiye uygun olarak fonksiyonel bakımdan mevcut arazilerin % 28,5’i boş kamu arazilerinden, % 23,8’i mera arazilerinden % 16,2 ’si ilçenin başat tanımlayıcı unsurlarından olan meyve ağaçlarının bulunduğu bağ ve bahçe alanlarından % 4,5’i tarla alanlarından oluşurken ilçe merkezinin geriye kalan arazileri beşeri aktif meskûn yaşam faaliyetlerinin sürdüğü; konut, ticarethane, sanayii eğitim ve kültür gibi fonksiyonlara ait yerleşim unsurları tarafından kullanılmaktadır. İlçe merkezi idari alanında aktif yapılaşma ve yatay yönlü gelişime bağlı olarak pasif özellikli bağ bahçe, tarla, mera gibi tarım ve hayvancılık alanlarının ilçe merkezi toplam arazi kullanımı miktarı ve oranı içindeki payı azalma göstermektedir.

Horizantal Development and Functional Land Use in the Kagızman District Center

Kağızman district center is located in Kağızman sub-region of Kars Region of Erzurum Kars Department in Northeast Anatolia. Extending in the west-east direction, most of the Kağızman district center in Aras Valley lies on an alluvial fan formed by Kağızman Creek. The settlement history in and around the center of Kağızman District dates back to ancient times, and the district center has spread from the wide skirts in the northern part of the productive alluvial spectrum to the narrow parts in the south, depending on the security and agricultural establishment characteristics. almost no improvement in inefficient areas outside. In accordance with this morphology, 28.5% of the available land is from public land, 23.8% from pasture land and 16.2% from the main descriptive elements of the district. 4.5% of the vineyard and garden areas where the fruit trees are located are the field areas, while the remaining lands of the district center are active in the human being. residential, commercial, industrial education and culture. Due to active construction and horizontal development in the district central administrative area, the share of agricultural and animal husbandry areas such as passive vineyard gardens, fields, pastures in the total land use amount and ratio of the district center shows a decrease.

PDF

___

Aliağaoğlu, A. & Uğur, A. (2010). Şehir coğrafyası, Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.

Alım, M. (2016). Günümüz Dünya Sorunları, Afetlerden Kaynaklanan Sorunlar. Pegem Yayınları 113-174. İstanbul

Atalay İ. (1981). Kars. Yurt Ansiklopedisi VI, Anadolu Yayıncılık, İstanbul, s. 4529.

Badem, C. (2010). Çarlık Rusya’sı yönetiminde Kars vilayeti. İstanbul. Bir Zamanlar Yayıncılık.

Bakanlar Kurulu (1977). Resmi Gazete. Yürütme ve İdare Bölümü Kararları, Sayı: 16118, Karar Sayısı: 7/14037. s.2,326.

Bakanlar Kurulu (1981). Resmi Gazete. Yürütme ve İdare Bölümü Kararları, Sayı: 17557, Karar Sayısı: 7/3824. s.2,3

Bakanlar Kurulu (1987). Resmi Gazete. Yürütme ve İdare Bölümü Kararları, Sayı: 19483, Karar Sayısı: 87/11768. s.2,3

Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (200). Resmi Gazete. Sayı: 25660, Karar Sayısı: ÖİB-K-45.

Bingöl, A. (2003). En eski çağlardan Urartu’nun yıkılışına kadar Kars ve çevresi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.

Ceylan, A. (2008). Kağızman’da tarihi ve arkeolojik araştırmalar. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, Kars, 73-92.

Ceylan, A., Bingöl, A. & Karageçi, M. (2017). Eskiçağda Kars kaleleri. Akıl Fikir Yayınları. Fatih-İstanbul

Çelik, F. Ç. (2011) Osmanlı idaresinde Kağızman sancağı. Geçmişten Geleceğe Her Yönüyle Kağızman Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Kafkas Üniversitesi, Kağızman Meslek Yüksekokulu s.42

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2012). Ardahan, Kars Ağrı, Iğdır ve civarı çevre düzeni planı, plan açıklama raporu. Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü. Ankara s 1-151.

Dâhiliye Vekâleti (1933). Köylerimiz. Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü. s.5-815.

Demir, M. (2013). Kars kent coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmış Doktora Tezi), Erzurum.

Demir, M. (2015). Kars ilinin nüfus gelişimi ve başlıca demografik özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(34), 127-156.

Demir, M. (2018). Doğal ve beşeri çevre özellikleri bakımından Kağızman İlçe Merkezi. Pegem Akademi. Ankara

Doğanay, H. Özdemir, Ü. ve Şahin, İ. F. (2011). Genel beşeri ve ekonomik coğrafya, Pegem Akademi. Ankara.

DİE (2002) Kars Köy Envanteri, Devlet İstatistik Enstitüsü Ankara.

ESRİ, (2016). ARCGİS 10.4.1 Demo version 03.01.2017 tarihinde http://www. esri.com/ arcgis/trial adresinden edinilmiştir.

Googleearth (2017). mapgoogle.com 03.01.2017 tarihinde https://www.google. com.tr/maps? source=tldso adresinden edinilmiştir.

Gündoğdu, H. (2007). XIX. yüzyıl Kars yapılarına Baltık mimari üslubunun yansıması. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 18-79.

HGK (2016). Harita Genel Komutanlığı H50d1, H50d2, H50d3, H50d4 Kars 1/25000 Ölçekli Topografik Harita Paftaları

HGK, (2017). Harita Genel Komutanlığı. 03.01.2017 tarihinde https://www.hgk.msb.gov.tr/uind-23-turkiye-mulki-idare-sinirlari.html adresinden edinilmiştir.

İçişleri Bakanlığı. (2001). Resmi Gazete. İdari Bağlılığın Değiştirilmesi Kararları, Sayı: 24456, Karar Sayısı: 1844.

İçişleri Bakanlığı. (2011). Resmi Gazete. İdari Bağlılığın Değiştirilmesi Kararları, Sayı: 28148, Karar Sayısı: 905

İller Bankası Genel Müdürlüğü (2008). Kağızman belediyesi imar planına esas jeoteknik etüt gerektiren alanların (jega) jeolojik-jeoteknik etüt raporu. İmar Planlama Dairesi Başkanlığı Jeolojik Etüt Şube Müdürlüğü Akbaşlı Mühendislik Sondaj İnş. Mad.Taah. Tic.Ltd. Şti. Ankara s.9

Kağızman Belediyesi (2017). Fen İşleri Müdürlüğü. Bilgi Notu.

Kağızman Kaymakamlığı (2017). Brifing Raporu. Kağızman.

Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars tarihi, Işıl Matbaası, İstanbul

Kırzıoğlu, M. F. (1998). Osmanlıların Kafkas ellerini fethi (1451–1590), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

Kızılkaya, O. (2011). XIX. yüzyılda Kars Sancağında sosyal ve ekonomik durum (1830–1877). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi (Yayınlanmamış).

Koca, H. (2005). Kuruluşu, gelişmesi ve fonksiyonel özellikleri yönünden Dörtyol Şehri. Aktif Yayınevi. İstanbul

Koday, Z. (2004). Kağızman ilçesinde meyvecilik. Doğu Coğrafya Dergisi,9(12), 189-206.

Koday, S., Karakuzulu, Z. & Sevindi, C. (2004). Kağızman (Kars) kaya tuzu Tuzlası/Kağızman (Kars) Rock-Salt Saltpan. Doğu Coğrafya Dergisi, 9(12).

Kökten, İ. K. (1944). Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu’da yapılan tarih öncesi araştırmaları. Belleten, 8(32), 659-680.

Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (1998) Kars ili arazi varlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.

Kurşun, Z., Kahraman S. A. & Dağlı, Y. (1999). Evliya Çelebi seyahatnamesi. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. s.

Kütükoğlu, B. (1962). Osmanlı-İran siyasi münasebetleri: 1578-1590. Edebiyat Fakültesi Matbaası. s.59

Sümengen M (2009). Kars H50 paftası MTA 1/100.00 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları no 108, Jeolojik Etütler Dairesi, Ankara s.5

TKGM (2016). Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, 26.11.2016 tarihinde https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/ Adresinden Elde Edilmiştir.

TÜİK (2017). Göç İstatistikleri 09 Ağustos 2017 tarihinde https:// biruni.tuik.gov.tr/medas/? kn=95&locale= tr Adresinden edinilmiştir.

TÜİK (2017). Doğum İstatistikleri 09 Ağustos 2017 tarihinde https:// biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr Adresinden edinilmiştir.

TÜİK (2017). Ölüm İstatistikleri 09 Ağustos 2017 tarihinde https:// biruni.tuik.gov.tr /medas/? kn=95&locale=tr Adresinden edinilmiştir.

Uzun, S. (1991). Kağızman ve çevresinin fiziki coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.

Uzun, S. (1995). Kağızman'da (Kars) doğal çevre sorunları. Doğu Coğrafya Dergisi, 1(1).

Yüksel E. (2007). Mondros mütarekesinden kurtuluşa Kağızman ve çevresinde Ermeni tedhişi (30 Ekim 1918- 1 Ekim 1920) Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Kars.

Zaman, S. (2014). Siyasi coğrafya açısından: Nahcivan Özerk Cumhuriyeti. Pegem Yayınları, Ankara.