Fitnat ŞİMŞEK

HİTİT DEVLETİNDE BÜYÜCÜ VE ŞİFACI KADINLAR

Büyü, doğaüstü güçler yardımıyla doğayı etkileyerek olağanüstü sonuçlar elde etme esasına dayanan faaliyetler için kullanılan bir terimdir. Eskiçağlardan günümüze kadar hemen hemen tüm toplumlarda görülen büyü, ilkel bir düşüncenin ürünü olarak görüldüğünden genellikle “din” kavramı içine alınmaz. Oysaki büyü, ilkel bir düşüncenin ürünü olarak kabul edilmiş olsa dahi semavi dinlerin içinde de kendine bir şekilde yer bularak günümüze kadar varlığını korumuştur. Eski toplumlar, söz konusu açıklanamayan kötü durumların doğaüstü güçler tarafından oluşturulduğuna inanmışlar ve kontrol altına alamadıkları bu doğaüstü güçlere bel bağlamışlardır. Genellikle bu kötü durumları kontrolleri altına almak için büyüye ve büyücülere başvurmuşlardır. Büyüye bir başkasına zarar vermek amacıyla ya da doğaüstü güçleri kontrol altına almak amacıyla değil, yarar sağlamak ve hastalıkları iyileştirmek ve şifa bulmak amacıyla da başvurulmuştur. Bu durum Hititlerde karşımıza ak büyü ve kara büyü kavramlarını çıkarmaktadır. Hemen hemen tüm Eskiçağ toplumlarında olduğu gibi Hititlerde de büyüyle uğraşan bilge kadınlar ya da büyücü kadınlar, bebeğin dünyaya gelişine yardımcı olur, şifalı bitkilerin, otların iyileştirici özellikleri konusunda ve şifa verdiklerine inandıkları metallerin nitelikleri konusunda geniş bir bilgiye sahip oldukları için hastaları farklı yöntemlerle iyileştirirlerdi. Bu durum Hititlerde ak büyü olarak tanımlanan kavramın aslında bir iyileştirme yöntemi olarak kullanıldığının kanıtıdır. Bir anlamda büyücü olarak tanımlanan kadınlar aslında ilk şifacılardı da denilebilir.

Women as Surgery and Healers in the Hittite State

Magic is a term used for activities based on obtaining extraordinary results by influencing nature with the help of supernatural powers. Magic, which has been seen in almost all societies from ancient times to the present, is generally not included in the concept of "religion" since it is seen as a product of a primitive thought. However, even though magic has been accepted as a product of a primitive thought, it has somehow found a place for itself in the monotheistic religions and has preserved its existence until today. Ancient societies believed that these unexplained bad situations were caused by supernatural forces, and they relied on these supernatural forces that they could not control. They often resorted to magic and sorcerers to control these bad situations. Magic was used not for the purpose of harming another person or controlling supernatural powers, but also for the purpose of gaining benefit, curing diseases and finding healing. This situation reveals the concepts of white magic and black magic in the Hittites. As in almost all ancient societies, the wise women or sorceresses dealing with magic in the Hittites would help the baby to come to the world and heal the sick with different methods because they had extensive knowledge about the healing properties of herbs and herbs and the qualities of the metals they believed to heal. This is proof that the concept defined as white magic in the Hittites was actually used as a healing method. In a sense, it can be said that women defined as sorcerers were actually the first healers.

PDF

___

Alp, S. (2011). Hitit çağında Anadolu çiviyazılı ve hiyeroglif yazılı kaynaklar. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
Ay, Ş. (2012). Hitit metinlerinde geçen gebelik konusuna kısa bir bakış, Tarih Okulu Dergisi, Ocak-Nisan, S.12, 41-61.
Bayat, F. (2010). Türk kültüründe kadın şaman. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Bryce, T. R. (2003). Hitit dünyasında yaşam ve toplum. Ankara: Dost Kitabevi.
Başol, S. (2014). Hititlerde büyü ve büyü malzemeleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Pamukkale Üniversitesi. Denizli.
Cesur, S. (2017). Hitit büyü ritüelleri üzerine bir değerlendirme, Tarih Okulu Dergisi, XXXII, Aralık, 777-813.
Ceylan, A. (1996). Arnuwanda-Ašmunikal dua metni ve tarihi açıdan değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi. S.23, s.1-12. Erzurum.
Çelebi, B. (2007). Anadolu’da Hitit sosyal yaşamında kadının yeri ve önemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara.
Çelebi, B. (2015). “Toprak altındaki kadının sessiz çığlığı” Eskiçağ’da kadın, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Darga, M. (2013). Anadolu’da kadın, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dinçol, M.A. (1982). Hititler, Anadolu Uygarlıkları, Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi C.1. Ankara: Yazır Matbaacılık.
Dinçol, A.M. (1985). Ašhella ritüalı (CTH 394) ve Hititlerde salgın hastalıklara karşı yapılan majik işlemlere toplu bir bakış, Belleten, XLIX, 193, 1-40.
Doğan, E. (2012). Hitit hukuku belleklerdeki “kayıp”. İstanbul: Fam Yayınları.
Eğilmez, M. (2005). Hitit Ekonomisi. İstanbul.
Eliade, M. (2012). Dinsel inançlar ve düşünceler tarihi, Taş devrinden Eleusis Mysterialarına, C.I. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Erginöz, G.Ş. (1999). Hititlerde anatomi ve tıp. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Gezgin, İ. (2008). Sanatın mitolojisi. İstanbul: Sel Yayınları.
Gurney, O. (2001). Hititler. Ankara: Dost Kitabevi.
Haas, V. (2003). Materia magica et medica Hethitica. Ein beitrag zur heilkunde im Alten Orient, Berlin/New York.
Imparati, F. (1992). Hitit yasaları. Ankara: İtalyan Kültür Heyeti.
Kınal, F. (1998). Eski Anadolu tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Murat, L. (2003). Ammihatna ritüelinde hastalıklar ve tedavi yöntemleri, Archivum Anatolicum, 7/2, 89, vd.
Reyhan, E. (2003a). Hitit büyü ritüellerinin uygulama şekilleri üzerine bir inceleme, Archıvum Anatolicum, 6/1, 111, vd.
Reyhan, E. (2003b). Kizzuwatna’lı Maštigga’ya ait ritüel metinler, Archıvum Anatolicum, 6/1, 165, vd.
Reyhan, E. (2008). Eski Anadolu kültüründe büyü ve büyücülük, Gazi Akademik Bakış, C.2, S.3, 227-241.
Reyhan, E.& Cengiz, T. (2014). Başkent Hattuşa’nın şifacı kadınları: Büyücüler, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 105-118.
Strauss, R. (2006). Reiningungsrituale aus Kizzuwatna. Ein beitrag zur erforschung Hethitischer ritualtradition und kulturgeschichte, Berlin und Newyork.
Tanyu, H. (1992). Büyü, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi. org.tr/buyu.
Taş, İ. (2017). Hititli kadın şifacılar- şifalandırma çalışmaları ve bunların birleştirici coğrafya ve jeokültürel bellek esasında Anadolu kültüründeki yansımaları, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, I/I, 48-60.
Ünal, A. (1980). Hitit tıbbının anahatları. Belleten, 175, 475-495.
Ünal, A. (2003). Hititler devrinde anadolu, C.2. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ünal, A. (2011a). Hititlerde büyü, Arkeoatlas, Tarih Öncesinden Demir Çağı’na Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, Özel Koleksiyon, Doğan Burda Dergi Yayıncılık, İstanbul, s.277.
Ünal, A. (2011b). Hititler ve çağdaş Anadolu kavimlerinde büyücülük, Aktüel Arkeoloji Dergisi, S.22, Temmuz-Ağustos, 50-51.