BETİMLEYİCİ ÇEVİRİ KURAMI’NIN FELSEFE METNİ ÇEVİRİSİNE YANSIMALARI: MONADOLOJİ ÖRNEĞİ

Gideon Toury, çeviribilim alanındaki önemli kuramcılardan biridir. Çeviri eylemine betimleyici bir bakış açısıyla yaklaşan Toury, çeviriyi tamamen erek odaklı bir süreç olarak ele almıştır. Betimleyici Çeviri Kuramı olarak adlandırılan yöntem(bilim)sel yaklaşımıyla genel bir çeviri kuramı oluşturmayı hedefleyen Toury, sürecin asıl öznesi olan çevirmenin kararlarına işaret eden ölçütleri belirleyip norm adı altında sınıflandırmıştır. Çevirmenin sürece başlamadan önce ve süreç boyunca aldığı kararları, davranışları yansıtan bu normlar çeviri metin üzerinden çeviri eyleminin ve çeviri sürecinin bir çeşit betimlemesidir. Çeviri sürecini yönlendiren normlar aynı zamanda bir eşdeğerlik olarak erek metnin kendi kültüründe yeterlilik veya kabul edilebilirlik kutuplarından hangisine daha yakın olduğunu da belirlemektedir. Böylece, erek metnin eşdeğer olarak hedef kültürde işlevini sağlayıp sağlayamadığı ortaya çıkmaktadır. Betimleyici ve erek odaklı bu kuram, farklı metin türleri çevirisinde gözlemlenebilmektedir. Özel alan çevirisi bağlamında düşünüldüğünde, bir özel alan metni olarak, felsefe metni çevirisinde de Betimleyici Çeviri Kuramı süreci kendini gösterebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Toury’nin Betimleyici Çeviri Kuramı’nı ele almak ve bu kuramın yansımalarını Leibniz’in Monadoloji adlı eserinin Fransızcadan Türkçeye yapılan çevirisi üzerinden örneklendirerek göstermektir.

Reflections of the Descriptive Translation Theory in Philosophical Text Translation: The Case of Monadology

Gideon Toury is one of the important theorists in translation studies. Toury who approaches the act of translation from a descriptive perspective considered translation completely as a target-oriented process. Aiming to create a general translation theory with the (scientific) method which he called Descriptive Translation Theory, Toury determined some parameters and classified them in the name of norm that refer to the decisions of the translator who is the main subject of the process. These norms which reflect the decisions or behaviours of the translator, before and during the process, are a kind of the translation process and the act of translation description on the target text. As an equivalence, the norms guiding the translation process also determine to which poles of adequacy or acceptability the target text is closer in its own culture. Thus, it is revealed whether the target text can function as an equivalent in the target culture or not. This descriptive and target-oriented theory can be observed in the translation of different types of texts. When considered within the context of specialized translation, the process of Descriptive Translation Theory can also show itself in philosophical text translation as a specialized text. The objective of this study is to discuss Toury’s Descriptive Translation Theory and to illustrate its reflections by analysing the translation of Leibniz's Monadology from French into Turkish.

PDF

___

Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
Arı, S. (2014). Çeviri Sosyolojisi. İstanbul: Aylak Adam Kültür Sanat Yayıncılık.
Çetinkasap, D. (2018). Çevirmenin Notu. Monadoloji içinde (ss. V-VI). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Demircioğlu, C. (2016). Çeviribilimde Tarih ve Tarihyazımı, Doğu-Batı Ekseninde Bir Karşılaştırma. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Eco, U. (2003). Dire presque la même chose. Paris: Livre de Poche.
Eren Soysal, E. (2019). Gideon Toury’nin Betimleyici Çeviri Araştırmaları Yöntemi Işığında Furûğ Ferruhzâd’ın “Bahçenin Fethi” Adlı Şiirinin Türkçe Çevirilerinin İncelenmesi. Nüsha, 49, 17-44.
Eruz, S. (2003). Çeviriden Çeviribilime. İstanbul: Multilingual.
Gentzler, E. (1993). Contemporary Translation Theories. London: Routledge.
Holmes, J. S. (2000). The Name and The Nature of Translation Studies. The Translation Studies Reader Lawrence Venuti (Ed.) içinde (ss. 172-185). London: Routledge.
Leibniz, G. W. (2018). Monadologie. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Leibniz, G. W. (2018). Monadoloji. Devrim Çetinkasap (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Jakobson, R. (1963). Essais de linguistique générale. Paris: Éditions de Minuit.
Meschonnic, H. (1999). Poétique du traduire. Paris: Éditions Verdier.
Munday, J. (2016). Introducing Translation Studies, Theories and Applications. London: Routledge.
Online Fransızca Sözlük. https://www.fransizcasozluk.net/ 15.01.2021 tarihinde erişildi.
Tahir Gürçağlar, Ş. (2011). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
Toury, G. (2000). The Nature and The Role of Norms in Translation. The Translation Studies Reader Lawrence Venuti (Ed.) içinde (ss. 198-211). London: Routledge.
Türk Dil Kurumu Genel Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ 15.01.2021 tarihinde erişildi.
Venuti, L. (1998). The Scandals of Tranlsation: Towards an Ethics of Difference. London: Routledge.
Yazıcı, M. (2001). Çeviribilime Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Yazıcı, M. (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual.