Emine ÖZTÜRK

Mevlana’da ve Harakani’de Metafizik Âlemin Bir Aktörü Olarak İnsan

İnsan suresi şu beş ayetle başlar ve bu surede insana iki yol seçme hakkı tanındığından ve insanın bu iki yoldan birini seçmek hususunda özgür olduğundan bahsedilir.“1-Gerçekten insan üzerine dehirden(zamandan) öyle bir müddet geldi ki o zaman o anılmaya değer bir şey değildi. 2-Doğrusu biz insanı, imtihan etmek için karışık bir nutfeden yarattık da onu işitici ve görücü yaptık. 3-Kuşkusuz biz ona yolu gösterdik; ister şükredici olsun ister nankör. 4-Çünkü biz kâfirler için zincirler, demir halkalar ve alevli bir ateş hazırlamışızdır. 5-Kuşkusuz iyiler de karışımı kâfur olan dolgun bir kadehten içerler.” Bu suredeki üçüncü ayet oldukça dikkat çekicidir, kuşkusuz ki yaratıcı insana yolu göstermiştir ve artık şükretmek de nankör olmak da insanın yalnızca kendi seçimidir. Seçimlerinde özgür bir varlık olması insanı o seçiminin sorumlusu yapar ki, böylelikle insan gerek fiilleriyle gerek duasıyla seçimlerinin bir aktörü durumundadır. Bu onu aynı zamanda metafizik âlemin de aktörü yapmaktadır. O halde insan fiilleriyle, dualarıyla, dilekleriyle ve hatta temennileriyle metafizik âlemin bir aktörü durumundadır. Yani kul ile Allah arasındaki ilişki, sadece Allah’tan kula bir süreç değil, aynı zamanda kuldan Allah’a doğru gerçekleşen inşai, oluş ve yapım halinde diyalektik bir süreçtir. Mevlana ve Harakani gibi bütün büyük tasavvuf erbabı da konuyu bu açıdan ele almışlardır. Nitekim Kenan Rıfai[1] hazretlerinin aşağıdaki şiiri bu diyalektik ilişkiyi detaylıca anlatan ve aynı zamanda özetleyen bir şiirdir. Hak suretidir âlem-i imkân ile âdem Bundan güzeli nerde ki cennet'te mi sandın Her yer ne güzel menba-ı hüsn, insan güzeli Sen de bu cemâli, huri gılmanda mı sandın Her yerde, fakat arifin kalbindedir Allah, Yoksa sen onu arz u semâvâtta mı sandın Dünyâ diyerek geçme sakın, burdadır her şey Mîzân ü sırât'ı mutlaka orda mı sandın Cennet ü dûzah, gamm ü sürür, zulmet ile nûr Yaptıklarının gölgesi, hâriçte mi sandın Bilgin sana kıymet, talebin neyse osun sen İnsanlığı sâde yiyip içmekte mi sandın İşte bu araştırmanın konusu Mevlana ve Harakani’nin eserlerinde metafizik âlemin aktörü olan insanı daha doğrusu insan-ı kamili değerlendirmek ve ele almaya çalışmaktır. [1] https://www.antoloji.com/nutk-u-serif-siiri/; Erişim Tarihi: 13.09.2017, Şiir: Kenan Rıfai

Anahtar Kelimeler:

Mevlana, Harakani, insan-ı kâmil, metafizik âlem

Human as A Mean of Metaphysic Actor in Mevlana and Harakani

The human surname begins with the following five verses, in which the human being is given the right to choose two paths, and the human being is free to choose one of these two paths. “1-Really came to the human beings for such a long time, then it was not something worth remembering. 2-We have created mankind a complicated tract to test, but we made him hearing and visible. 3-Certainly we showed him the way; whether thankful or ungrateful. 4 For we have prepared chains for the unbelievers, iron rings, and a flaming fire. 5- Surely the good ones also drink a full glass of camphor mixture.” The third verse in this verse is quite striking, undoubtedly the creator has shown to man the way, and now it is only his own choice to be thankful and ungrateful. The fact that there is a free being in their election makes the person responsible for that election so that they are an actor of their choice with the necessity of human being and their actions. This makes him also the actor of the metaphysical realm. In that case, human is an actor of metaphysical realm with human actions, prayers, wishes and even wishes. In other words, the relationship between the servant and God is not only a process from God to man but also a constructive and a dialectical process that takes place from man to God. Mevlana and Harakani, such as all the great Sufi manuscripts are taken this subject from this perspective. As a matter of fact, the following poem by Kenan Rifai[1] is a poem which explains and summarizes this dialectical relation in detail. Right is the realm with the possibility of realWhere is the beautiful sand in heaven?Everywhere is beautiful source of beauty ,Do you think this face is a face of houri of Gilman?Everywhere, but in the heart of a wrath Allah,Or do you think He is on the ground or in the skyDo not pass it by saying that the world everything is hereIs Trial balance and Sir Bridge in Hereafter do you think? Heaven and hell, sadness and happiness, the darkness and the light All are the shadows of the things that you made Your knowledge is valuable to you, you are whatever you askDo you think eating or drinking is humanity?This is the subjcet of this paper is to evaluate and try to tackle the human beings in the works of Mevlana and Harakani, as the actor of the metaphysical realm, [1] https://www.antoloji.com/nutk-u-serif-siiri/; Date of Access: 13.09.2017, Şiir: Kenan Rıfai

Keywords:

Mevlana, Harakani, human beings, metaphysical realm,

PDF

___

Çelik, İsa, Tasavvufi Düşüncede İnsan-ı Kamil, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2010.
Çiftçi, Hasan, Şeyh Ebu’l Hasan Harakani, Nuru’l Ulum ve Münacatı; Şehit Ebu’l Hasan Harakani, Ankara.
Hira, Ayhan, “Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Tasavvuf Anlayışında Fenâ Kavramı”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kars 2014, sy. 1, s. 169-185.
Kartal, Alparslan, “Ebu’l Hasan Harakânî’nin Peygamber Tasavvuru”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, Sayı: 15, 2015, ss.161-175.
Kartal, Alparslan, “Ebu’l-Hasan Harakanî ile Hacı Bayram-ı Velî Arasındaki İlişki Ve Anadolu’nun İslamlaşmasına Katkıları”, II. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kalem Yayınları, Ankara, 2017, ss. 127-142.
Kartal, Alparslan, “The Understanding Tolerance And Human Love Of Abu’l-Hasan Kharakanî Who Is The Most Important Figure Of Anatolian Mysticism”, ICHER Conference Proceedings, Houston 2017, s. 20.
Kartal, Alparslan, “Huzur Derslerine Katılan Karslı Âlimler”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017, Cilt: IV, Sayı: 8, ss. 224-243.
Mevlana Celaleddin-i Rumi, Mesnevi, Ötüken Neşriyat, 2016, C:I, C:II., C:IV.
Osman Nuri Küçük, Fususu’l Hikem ve Mesnevi’de İnsan-ı Kamil, İnsan Yayınları, İstanbul, 2014.
Öztürk, Emine, Kartal, Alparslan, Celep, Halil, “Sufis Identified With Their Cities: Kars- Abu’l-Hasan Kharakanî (Contributions Of Kharakani Stories To Social Document And Social Integration of Kars)”, International Journal Of Eurasia Social Sciences, 2017, vol: 8, Issue: 30, pp. 1383-1395.
Sırrı, Akbaba; Mevlana’nın Mesnevide Yer Alan Ebu’l-Hasan El Harakânî (Hz) Hakkındaki İki Menkıbeden Eğitim İçin Çıkarılan Dersler; Harakani Dergisi, Kars, 2014, Sayı:1.
Şefik Can, Mevlana Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri; Ötüken Yayınları, İstabul, 2011.
https://www.antoloji.com/nutk-u-serif-siiri/; Erişim Tarihi: 13.09.2017, Şiir: Kenan Rıfai.
www.kuranmeali.org/kuran/tin-suresi; Erişim Tarihi:8.10.2017.