ÇANAKKALE DENİZ VE KARA SAVAŞLARI: SEBEPLERİ, GELİŞİMİ VE SONUÇLARI

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda Almanya liderliğindeki İttifak Devletleri yanında yer almak zorunda kalmıştır. Bu sebeple İngiltere ve Fransa, “hasta adam” diye adlandırdıkları Türk devletinin topraklarını paylaşmak için en uygun zamanın geldiğini düşündüler. Plana göre, Çanakkale Boğazı, iki devletin gemilerinden oluşan muhteşem donanmayla geçilecek ve İstanbul işgal edilecekti. Boğaza dönük deniz harekâtı 1914 yılı Kasım ayında fiilen başladı. Kısa süren ancak oldukça tahripkâr olan bu ilk bombardımandan sonra, asıl deniz harekâtı 19 Şubat 1915 tarihinde başladı. 18 Mart 1915’te başlatılan nihai saldırı ise bizim açımızdan büyük bir zaferle sonuçlandı. Deniz yolunda yaşadıkları büyük hezimetin olumsuz etkilerini silmek isteyen İtilaf Devletleri, bu kez Gelibolu Yarımadası’na çıkartma yapmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915 tarihinde karaya asker çıkaran İtilaf güçleri, kahraman Türk Ordusu karşısında hiçbir ciddi ilerleme sağlayamayıp 9 Ocak 1916’da geri çekilmek zorunda kaldılar. Bu çalışmada, savaşın cereyan ettiği dönemin genel siyasi görünümü başta olmak üzere, savaşın sebepleri, meydana gelişi ve neticeleri yanında şehitlerimizin hatıralarına da yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Çanakkale deniz savaşı, Çanakkale kara savaşı, Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri ÇANAKKALE MARITIME AND LAND WARFARES: REASONS, DEVELOPMENT AND RESULTS (IN REMEMBRANCE OF 99TH ANNIVERSARY OF ÇANAKKALE VICTORY) ABSTRACT In the World War I; Ottoman Empire had to be allied with Central Powers which is under the leadership of Germany. Therefore England and France thought that it was the high time to share lands of Turkish state which they labelled as “sick man”. According to the plan, they would pass through Çanakkale Strait with the great navy of both states and they would occupy Istanbul. Maritime operations for the strait started virtually in November, 1914. After the first bombardment which lasted short but was quite devastating, the real maritime operation started on February 19, 1915. The last attack which started on March 18, 1915 was completed with a great victory for us. With the wish of removing negative effects of great fiasco they experienced in sea lane, Allied Powers decided to assault on Gallipoli Peninsula. Allied powers who landed troops on April 25, 1915 could not make any progress against brave Turkish army and had to retreat on January 9, 1916. In this study, it was mentioned basically the general political appearance of period in which the war took place, then the memories of martyrs apart from the reasons, emergence and results of war. Keywords: Çanakkale maritime warfare, Çanakkale land warfare, Ottoman Empire, Allied Powers

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale deniz savaşı, Çanakkale kara savaşı, Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri

-

In the World War I; Ottoman Empire had to be allied with Central Powers which is under the leadership of Germany. Therefore England and France thought that it was the high time to share lands of Turkish state which they labelled as “sick man”. According to the plan, they would pass through Çanakkale Strait with the great navy of both states and they would occupy Istanbul. Maritime operations for the strait started virtually in November, 1914. After the first bombardment which lasted short but was quite devastating, the real maritime operation started on February 19, 1915. The last attack which started on March 18, 1915 was completed with a great victory for us. With the wish of removing negative effects of great fiasco they experienced in sea lane, Allied Powers decided to assault on Gallipoli Peninsula. Allied powers who landed troops on April 25, 1915 could not make any progress against brave Turkish army and had to retreat on January 9, 1916. In this study, it was mentioned basically the general political appearance of period in which the war took place, then the memories of martyrs apart from the reasons, emergence and results of war.

Keywords:

Çanakkale maritime warfare, Çanakkale land warfare, Ottoman Empire, Allied Powers,

PDF

___

Akça, Bayram, “Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatında Çanakkale Savaşları’nın Yeri”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İlke), yıl: 2006, Atatürk’ün Doğumunun 125. Yılı ve Cumhuriyetimizin 83. Yılı Özel Sayısı, 107-114.
_____, “Çanakkale Savaşları’nda Mustafa Kemal’in Rolü”, Tarih İncelemeleri Dergisi, cild: XXI, sayı: 2, 1-15.
Ayan, Ergin, “Alman Subaylarının Hatıralarına Göre Çanakkale’de Mustafa Kemal”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, yıl: 2010, Volume 3 /11,92-102.
Aytepe, Oğuz, “Çanakkale Savaşı Bibliyografyası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, yıl: 2000, sayı: 25-26, 1-72.
Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri, I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivleri Daire Bşk. yay., Ankara 2005.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi III/2, TTK yay., Ankara 1991.
Baykara, Tuncer, Türk İnkılâp Tarihi ve Atatürk İlkeleri, IQ yay., İstanbul 2011.
Bilgin, İsmail, Çanakkale Destanı Gerçek Efsanelerin Öyküsü, Timaş yay., İstanbul 2006.
Duman, Murat, Cumhuriyetimizin Önsözü Çanakkale, Ares Kitap, İstanbul 2006.
Güzel, Serdar Ahmet, “Çanakkale Geçilmez”, http://iys.inonu.edu.tr/ webpanel/dosyalar/910/file/canakkalegecilmez.pdf, s. 1-40, erişim tarihi: 09.06.2013.
Hamilton, Ian, Dispatches From The Dardannelles, George Newnes Limited, London 1917.
Hurç, Ramazan, “Çanakkale Savaşlarının Manevi Yönü”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 1999, sayı: 4, 61-95.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, IX, TTK yay., Ankara 2011.
Kocabaş, Süleyman, 1915 Çanakkale Savaşları ve Türk-Dünya Tarihindeki Yeri, Bayrak yay., İstanbul 2005.
Kolbaşı, Ahmet, “Çanakkale Şehitlerine " İsimli Destanda Yer Alan Tarih ve Medeniyet Olguları Üzerine Bir Değerlendirme”, Ortak Türk Geçmişinden Ortak Türk Geleceğine VI. Uluslar arası Folklor Konferansının Materyalleri, s. 29-33, Bakü 2010.
Kurşun, Zekeriya, “Çanakkale Muharebeleri”, DİA, VIII, s. 206-207, TDV yay., İstanbul 1993.
Macleod, Jenny, Gelibolu’nun Öteki Yüzü, (çev. S. Hocaoğlu), Güncel yay., İstanbul 2005.
Mat, Celal, “Çanakkale Muharebelerini Konu Edinen Romanlar Üzerine”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl: 2007, cilt: XVII, sayı: 1, 81-100.
Mert, Hasan, “Çanakkale Savaşlarında Yarbay Mustafa Kemal”, http://atailkuyg.ege.edu.tr/files/h_m-canakkale_ata.pdf, s. 1-3, erişim tarihi, 9.06.2013.
Miralay Süleyman Şakir, Cepheden Hatıralar Altıncı Fırka Çanakkale Harbinde, Vadi yay., Ankara 2006.
Ökse, Necati, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Çanakkale Cephesi Harekatı, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri, T.C. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara 1980.
Özger, Yunus, “Türk Tarihinde Çanakkale Zaferi ve Çanakkale Ruhu”, http://www.bayburt.net/doc-dr-yunus_ozger/turk_tarihinde_ canakkale_zaferi_ve_canakkale_ruhu, erişim tarihi: 9.06.2013.
Refik, İbrahim. Çanakkale’nin Ruh Portresi, Albatros yay., İstanbul 2004.
Semiz, Yaşar, “18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Savaşı: Sebepleri, Gelişimi ve Sonuçları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Dergisi, yıl: 2004, sayı: 14, 221-247.
Shaw, Stanford J., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, II, E yay., İstanbul 2010.
Süslü, Azmi, “Çanakkale Savaşları ve Önemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, yıl: 1991, cild: VII, sayı 20, 303-307.
Türkiye Muharip Gaziler Derneği, (TMGD), “Çanakkale Savaşı”, ss. 1-11. http://muharipgaziler.org.tr/i-dunya-savasi/#,erişim tarihi, 09.06.2013.
Tuncoku, Ahmet Mete, Anzakların Kaleminden Mehmetçik, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara 1997.
Yasdıman, Hakkı Şah, “Dünkü Düşmanlık Bugünkü Dostluk Kaynağı: Çanakkale Savaşları”, Diyanet Dergisi, yıl: 1993, cild: XXIX, sayı: 4, 109-120.