Türkçedeki yanünsüzlerin ikinci formantları

Bu çalışma, bir en küçük çift yardımıyla, Türkçede iki ayrı yanünsüz sesbirimi olduğunu göstermektedir. 20-26 yaşları arasında, ana dili Türkçe olan 20 erkek konuşucudan, içerisinde yanünsüz bulunan altı kısa ifade ve bir en küçük çift okumaları istenmiştir. Spektrogramlar, yanünsüzlerin, ikinci formantları yönünden ayrıştırılmalarının mümkün olup olmadığını belirlemek amacıyla PRAAT ile incelenmiştir. Söz konusu yanünsüzler, çevrelerindeki seslerin formantlarından büyük ölçüde etkilenebilecekleri için, akustik ipuçlarından yararlanılarak tespit edilmiş ve F2 değerleri bu seslerin tam orta kısımlarından toplanmıştır. Böylece diğer seslerin etkisi en aza indirilmiştir. Artdamaksıllaşmayan yanünsüz /l/, dilin yükselme hareketi sebebiyle artdamaksıllaşan yanünsüze /ɫ̪/ göre daha yüksek bir F2 değeri göstermiştir. İki yanünsüzü ayırt etmek için, en küçük çift örneğindeki F2 değerlerine göre, α = 0,01 olmak üzere Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Elde edilen veriler ışığında, yanünsüzlerin F2 değerleri arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark görülmektedir (p < 0,01). İkinci formantların, Türkçedeki yanünsüzlerin tanımlanmasında rol oynadığına dair güçlü bir kanıt sunulmuştur.

The second formants of the laterals in Turkish

The study shows that there are two distinct lateral phonemes in Turkish with a minimal pair example. 20 malenative speakers of Turkish, aged 20-26, were asked to read six short phrases and a minimal pair which containedlaterals. The spectrograms were examined by PRAAT to determine whether it is possible to identify the lateralswith regard to their second formants. As the laterals could have been greatly affected by the formants of thesurrounding sounds, they were detected by following acoustic cues and the F2 values were gathered at the middleof these sounds, which minimized the impact of the other sounds. The non-velarized lateral /l/ is marked by ahigher F2 than the velarized lateral /ɫ̪/ because of a tongue raising gesture. In order to distinguish between the twolaterals, the Mann-Whitney U test was employed based on their F2 values in the minimal pair example, for α =0.01. With reference to the data, it appears that there is a statistically significant difference between the F2 valuesof the laterals (p < 0.01). There is strong evidence that second formants help define the laterals in Turkish.© 2020 JLLS and the Authors - Published by JLLS.

PDF

___

Bauer, R. S., & Benedict, P. K. (1997). Modern Cantonese phonology. Mouton de Gruyter.
Browman, C. P., & Goldstein, L. (1995). Gestural syllable position effects in American English. In F.
Bell-Berti & L.J. Raphael (Eds.), Producing speech: contemporary issues. For K. S. Harris (pp. 19- 34). Woodbury, NY: AIP Press.
Harris, J. W., & Kaisse, E. M. (1999). Palatal vowels, glides and obstruents in Argentinian Spanish. Phonology, 16(2), 117-190.
Ladefoged, P., & Johnson, K. (2010). A course in phonetics. Wadsworth.
Ladefoged, P., & Maddieson, I. (1996). The sounds of the world's languages. Blackwell.
Maddieson, I. (1984). Patterns of sounds. Cambridge University Press.
Mielke, J. (2005). Ambivalence and ambiguity in laterals and nasals. Phonology, 22(2), 169-203.
Narayanan, S. S., Alwan, A. A., & Haker, K. (1997). Toward articulatory-acoustic models for liquid approximants based on MRI and EPG data, part I: The laterals. Journal of the Acoustical Society of America, 101(2), 1064-1077.
Parker, S. (2008). Sound level protrusions as physical correlates of sonority. Journal of Phonetics, 36(1), 55-90.
Piñeros, C. (2003). Accounting for the instability of Palenquero voiced stops. Lingua, 113(12), 1185- 1222.
Recasens, D., & Espinosa, A. (2005). Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects. Journal of the International Phonetic Association, 35(1), 1-25.
Rosner, B., & Pickering, J. (1994). Vowel perception and production. Oxford University Press.
Stevens, K. N., & House, A. S. (1963). Perturbation of vowel articulations by consonantal context: An acoustical study. Journal of Speech and Hearing Research, 6(2), 111-128.
Yip, M. (2011). Lateral consonants. In M. van Oostendorp, C. J. Ewen, E. V. Hume, & K. Rice, The Blackwell Companion to Phonology (pp. 2278-2294). Wiley-Blackwell.