ABD'nin Hazar Enerji Politikası ve Türkiye

Ekonominin temel girdisi olan enerji, gelişimin de en önemli öğesidir. 19. yüzyıldan itibaren enerji kaynaklarına sahip olmak ve/veya enerjiyi güvenli yollarla sağlamak devletlerin temel amaçlan arasında yer almıştır. Enerji jeopolitiğine bakıldığında, dünyada bir ikilemin varolduğu görülmektedir: gelişmiş ülkeler enerji fakiriyken azgelişmiş/gelişmekte olan ülkeler enerji zenginidir. Bu yüzden enerji, uluslararası ticarette arz ve talep eksenleriyle tanımlanan konumlandırmalann ana unsurunu oluşturmuştur. 1990'h yıllarla beraber, yoğun enerji talebiyle gelişmiş bir ülke olarak soğuk savaşm galibi Amerika Birleşik Devletleri ile enerji arz potansiyeli yüksek iki eksen -yenik SSCB ile egemenliklerini yeni kazanan eski SSCB ülkeleri- enerji diplomasisinde karşı karşıya gelmişlerdir. Bu çalışmanın amacı, Hazar enerji kaynaklarına ilişkin Clinton'dan bu yana ABD'nin Hazar politikasını ortaya koymaktır. Çalışmada, ABD'nin Hazar ülkeleri ile ilişkisi, bu ilişkinin gelişimi, ardından gelen süreçte, Bush iktidarı ile bu bağm aldığı yeni biçim, ABD'nin Hazar enerji stratejisi çerçevesinde ele alınmaktadır.

Caspian Energy Policy of the Usa and Turkey

Energy, as the basic input of economy, is the vital prerequisite for development. Being an energy-rich country and/or supplying secure energy has been the most fundamental objectives of states since 19th century, hi energy geopolitics, world has a dilemma: developed countries are energy poor but underdeveloped/developing countries are energy rich. As a consequence, energy became a main subject of international trade in supply and demand axis. In the beginning of the 1990's, as a victorious of the cold war and a country in need of energy, the USA, faces the defeated side of the cold war, energy rich the USSR and former USSR countries in this relationship. The main purpose of this study is to analyse US policy on Caspian energy resources since Clinton period. Inthis paper, the energy relations between US and Caspian countries and its development with the evolution of Bush's administration, are discussed.

PDF

___

ARAS, Osman Nuri (2001). Azerbaycan 'in Hazar Ekonomisi ve Stratejisi, Der Yayınlan, İstanbul.
AYDIN, Mustafa (2004). "New Geopolitics of Central Asia and the Caucasus Causes of Instability and Predicament", http://wvvw.mfa.gov.tr/giiipa/sarn/20.htm (erişim tarihi: 29 Haziran 2004) Azerbaijan (2004), http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/aj.html (erişim tarihi: 29 Haziran 2004).
BAHGAT (2003), Gawdat America Oil Diplomacy in The Persian Gulf and The Caspian Sea, Univ. Press of Florida.
BİNAY, Mehmet (1996), "Hazar Petrolünde Gelişmeler ve Bölgesel Güçler Üçgeninde Türkiye", http://www.turkiye.net/mbinay/news/analiz6.htm (erişim tarihi: 17 Haziran 2004).
BROWNBAK, Sam (1997), "U. S. Economic and Strategic Interests in the Caspian Sea Region: Policies and Implications", Caspian Crossroads Magazine, Vol. 3, Issue Fall,http://ourworld.compuserve.com/honiepages/usazerb/321.htm (erişim tarihi: 14 Temmuz 2004.)
CORRELL, David (2003), "Caspian Sea Region: Key Oil and Gas Statistics", Ağustos, http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/caspstats.htnil (erişim tarihi: 28 Ağustos 2004).
CULLEN, Robert (1994), "Central Aya and the West", MANDELBAUM,Michael (der), Central Asia and the World, London. Pinter Publishers Limited.
FAIRBANKS, Charles, STARR, S. Frederick, NELSON, C. Richard,WEISBRODE, Kenneth (2001), "Strategic Assessment of Central Eurasia" http://www.acus.org/Publications/policypapers/mternationalsecurity/Central%2 OEurasia.pdf (erişim tarihi: 01 Temmuz 2004).
FOUSKAS, Vassilis K. (2004), Balkanlar-Ortadoğu-Kajkasya Soğuk Savaş Sonrası ABD Politikaları, İstanbul. Aykırı Yayıncılık.
GREENLEE, Steven Dale (1999), "Gold mine or tar pit?". The World & I, Washington, Vol. 14, December.
GÜNEY, Nurşin Ateşoğlu (2002), Mustafa TÜRKEŞ ve İlhan UZGEL (der.), Türkiye'nin Komşuları, Şubat, İmge Kitabevi, İstanbul, içinde, s. 333-376.
GÜRSES, Emin, " 11 Eylül ve Uluslararası Sistemde Jeopolitik Rekabet", Aydınlanma 1923, http://www.teror.gen.tr/turkce/abd/1l_Eylul/makaleler/makale4.html, (erişim tarihi: 14 Temmuz 2004).
http://clinton6.nara.gov/1999/ll/1999-ll-17-pipeline-document-2-from- november-1999.html, (erişim tarihi: 18 Haziran 2004).
HUTTENBACH, Henry R. (1997),"Azerbaijan", Encyclopedia ofU.S.Foreign Relations, Vol. 4, New York, Oxford, Oxford University Press.
KALICKI, Jan H. (1998a), "Partnership, Prosperity, and Pipeline", A Tale of Two Seas Konferansi'na sunulan bildiri, 26 Mayıs.
KALICKI, Jan H. (1998b), "Text: Kalicki Details US Policies, Interests in Caspian Oil", 25 Şubat, http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/kalicki.htm (erişim tarihi: 14 Temmuz 2004).
KALICKI, JanH. (2001), "Caspian Energy at the Crossroads", Foreign Affairs, September/October.
KALKAN, İbrahim, 1998, "Kazak Petrolleri ve Uluslararası Güçler", YALÇINKAYA, Alâeddin (der.), Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, Bağlam Yayıncılık, I. Basım, İstanbul, içinde, s 65-79.
Kazakhstan (2004), http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/kz.html (erişim tarihi: 29 Haziran 2004).
Major Event (1997), Vol. 1, No. 1, October, http://ourworld. CompuServe, com/homepages/usazerb/971000c.htm (erişim tarihi: 29 Haziran 2004).
National Security Strategy for a New Century, The White House (1999), December, www.usconsulate.org.hk/uscn/wh/1999/nssprc.htm, (erişim tarihi: 28 Eylül 2004).
NELAN, Bruce W. (1998), "The Rush for Caspian Oil (Exploration in Central Asia)", TIME, 4 May.
PALA, Cenk (2003), "21. Yüzyıl Dünya Enerji Dengesinde Petrol ve Doğal Gazm Yeri ve Önemi: Hazar Boru Hatlarının Kesişme Noktasında Türkiye", Avrasya Dosyası, Cilt: 9, Sayı. 1. Bahar.
PAMİR, Necdet, "Eğrisiyle Doğrusuyla Türkmen Gazı ve Türkiye", http://www.avsam.org/turkce/analizler/analizler/3anahz.htm, (erişim tarihi: 15 Temmuz 2004).
PAMİR, Necdet (2001), "Turkey: The Key to Caspian Oil and Gas", www.israeleconomy.org/strategic/stratl3.pdf (erişim tarihi: 17 Haziran 2004)
RASHID, Ahmed (1994), The Resurgence of Central Asia, Islam or Nationalism, Oxford University Press, Karachi.
RUBIN, Barry, KİRİŞÇİ, Kemal (der), Günümüzde Türkiye 'nin Dış Politikası, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, içinde, s. 345.
SARIAHMETOĞLU, Nesrin, 1998,"Kafkasya-Ötesi'ndeki Siyasal Gelişmeler ve Hazar Petrolleri", YALÇINKAYA, Alâeddin (der.), Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, Bağlam Yayıncılık, I. Basım, İstanbul, içinde, s. 23-39.
SARIİBRAHİMOĞLU, Lale (1997), Kurt Kapanında Kısır Siyaset, Ankara, İmge Kitabeyi.
SÂSLEY, Brent 2002, "1990'larda Türkiye'nin Enerji Politikaları", RUBİN ve KİRİŞÇİ Kemal, Günümüzde Türkiye 'nin Dış...içinde, s. 326-351.
SOSYAL, İsmail. 1998, "Hazar Bölgesinde Petrol ve Gaz Kaynakları",
YALÇINKAYA, Alâeddin (der.), Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, Bağlam Yayıncılık. I. Basım, İstanbul, içinde, s. 19-23.
SÜZAL, Savaş (1997), "Kafkasya Politikaları Değişmeli", Sabah Gazetesi,, 23 Temmuz 1997.
ŞÜKÜROĞLU Mehmet, BAITZHAUNOVA Saule, 2003,"Hazar Havzasında Son Gelişmeler vePetrol Bora Hatları", Ümit Özdağ. Yaşar Kalafat. M. Seyfettin Erol (der.),21. Yüzyılda Türk Dünyası Jeopolitiği, Cilt 1, ASAM Yayınları, Ankara içinde,S. 271-288.
TAŞÇIKAR, Dinçer, 1998, "Orta Asya'daki Ekonomik Reformlar ve Yeni Büyük Oyun", YALÇINKAYA, Aîâeddin (der.), Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, Bağlam Yayıncılık, I. Basına, İstanbul, içinde, s. 233-255.
Türkistan Newsletter, (1998), Vol. 98, 15 Temmuz, s. 113-115.
Turkmenistan (2004), http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tx.html (erişim tarihi: 29 Haziran 2004).
TÜMERTEKİN, Erol, ÖZGÜÇ, Nazmiye (1999), Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma, İstanbul, Çantay Kitabevi.
Türkistan (2002), http://www.avsam:org/gunlukbulten/arsiv/2002/26092002.htm (erişim tarihi: 15 Temmuz 2004).
TÜSİAD (1998a), "21. Yüzyıla Girerken Türkiye'nin Enerji Stratejisinin Değerlendirilmesi", Aralık, http://www.tusiad.org/tiirkish/rapor/enerji (erişim tarihi: 16 Temmuz 2004.
TÜSİAD (1998b), http://www.tusiad.org/turkish/rapor/enerji/pdf/secOO, (erişim tarihi: 06 Temmuz 2004).
Uzbekistan (2004), http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/uz.html (erişim tarihi:30 Haziran 2004).
Steven Dale Greenlee, "Gold mine or tar pit?". The World & I, Washington. Vol. 14, Aralık 1999.
Türkistan Newsletter, Vol. 98, 15 Temmuz 1998.
Turkmenistan, 11 Mayıs 2004, http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tx.html. (29 Haziran 2004).
Türkistan, 26 Eylül 2002, http://www.avsam.org/gunluld>dten/arsiv/2002/26092002.htm (15 Temmuz 2004)
Uzbekistan, 11 Mayıs 2004, http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/uz.html (29 Haziran 2004).