LİSE ÖĞRENCİLERİNİ AKRAN ZORBALIĞINA İTEN NEDENLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ARTVİN ÖRNEĞİ

İnsan en önemli gelişim dönemi olan çocukluk çağında birçok sorunla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle ergenlik döneminde bilişsel, duygusal ve sosyal sıkıntılar gençlerin sorunlarını derinleştirebilmekte ve potansiyellerini hem gençlikte hem de gelecekte ortaya koymalarına engel olmaktadır. Çocuk ve ergenlerin gelişim süreci boyunca zamanlarınınbüyük bir kısmı okulda geçmektedir. Dolayısıyla bu ortamlarda da karşılaşılan problemler olabilmektedir. Okul zorbalığı ve okulda şiddet olayları son yıllarda yaygınlık gösteren bu problemlerin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Okul zorbalığı çocukların akademik başarısını ve psikososyal iyilik hallerini olumsuz etkilediğinden, güvensiz okul iklimine bağlı olarak kendilerini gerçekleştirmeleri engellendiğiden ve zorbalığın etkileri uzun bir döneme yayıldığından okulda zorbalık önemsenmesi gereken bir konu haline gelmektedir.Bu araştırmada, okul zorbalığı, zorbalık türleri ve zorbalık oranlarını belirlemek; zorbalığı cinsiyet, yaş, sınıf, okul, ailenin aylık geliri, akademik başarı, okul memnuniyeti, anne-baba eğitim durumu ve algılanan anne-baba tutumu gibi değişkenler açısından açıklamak amaçlanmıştır. Ayrıca akran zorbalığı okul sosyal hizmeti bağlamında değerlendirilmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur. Araştırma verileri Artvin İli Borçka İlçe merkezindeki dört lisede 2017-2018 eğitim öğretimin bahar döneminde devam eden 540 öğrenciden elde edilmiştir. Veri toplama aracı olarak, kişisel bilgi formu, Akran Mağduriyet Ölçeği'nin ve Akran Zorbalığı Ölçeği'nin Türkçe versiyonu kullanılmıştır. Toplanan verilerin değerlendirilmesinde ortalama, standart sapma, Ki-Kare, T-Testi, Anova, Korelasyon, Faktör Analizi ve Hiyerarşik Regresyon analizleri kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler

THE ASSESSMENT OF CAUSES OF PEER BULLYING IN HIGH SCHOOL STUDENTS AND A SURVEY FROM ARTVİN

Human being is being confronted with many problems during their childhood which is called the most important developmental era. Especially, some problems such as emotional, social and cognitive are deepening the problems during childhood and they prevent the potentials of them both during youth era and in the future. A great time of developmental era of children is passed in their schools and so they face many problems in the schools. In this sense, school bullying and violence in schools become more spread in the last decades around the world. Since school bullying affects children's academic success and prevent children to realize their real potential, it should be considered as an important issue not only schools and governments but also families. In this research, it was aimed to determine school bullying, bullying types and bullying rates; and to explain bullying with the variables such as gender, age, class, school, family income, academic achievement, school satisfaction, parental education status and perceived parental attitude. In addition, peer bullying has been evaluated in the context of school social work and solution proposals have been presented. Data were collected from 540 students at the spring term in four high schools within the border of Borçka District of Artvin during 2017-2018 education periods. "Personal Information Form", the Turkish version of "The Peer Victimization Scale" and the Turkish version of "The Peer Bullying Scale" were used as data collection tools. Mean, standard deviation, Chi-Square, t-test, Anova, Correlation, Factor Analysis and Hierarchical Regression analyzes were used for the evaluation of data.

PDF

___

Akca, E. B., Sayımer, İ. Salı, J. B. ve Başak, B. E. (2014). Okulda Siber Zorbalığın Nedenleri, Türleri ve Medya Okuryazarlığı Eğitiminin Önleyici Çalışmalardaki Yeri, Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2(Özel Sayı), 17-30.
Albayrak, S. (2012). Okulda Uygulanan Zorbalığı Önleme Programının Zorbalığın Azaltılmasında Etkisi. Marmara Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
Alikaşifoğlu, M. ve Ercan, O. (2007). Çocukluk Çağında Kabadayılık/Zorbalık Davranışları: Hekimler Açısından Anlamı. Türk Ped. Araş, 42 (Özel Sayı), 19-25.
Atalay, A. (2010). Akran Zorbalığı Gösterme ve Akran Zorbalığına Maruz Kalmanın Cinsiyet, Yaş, Sosyoekonomik Düzey, Anne-Baba Tutumları, Arkadaş İlişkileri ve Benlik Saygısı ile İlişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Aydın, S. (2016). Türkiye’de Kadının İstihdamı ve Kadına Dair Sosyal Güvenlik Uygulamaları, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 243-258.
Başaran, A. G., (2014). Rize İli Lise Öğrencilerinde Akran Zorbalığı ve Zorbalığı Önleme Eğitimi Etkisinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
Bridge, B. (2010). Zorbalık- Mobbing Bilinmeyen Çeşitleri ve Çözümleri. İstanbul, Beyaz Yayınları
Bulgurcu, S. (2011). İstanbul İlinde Bir İlköğretim Okulunda 6-8. Sınıflarda Akran Zorbalığı Sıklığının Araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aile Sağlılığı ABD, İstanbul.
Burnukara, P. ve Uçonak, Z. (2012). İlk ve Orta Ergenlikte Akran Zorbalığı: Gerçekleştiği Yerler ve Baş Etme Yolları. Türk Psikoloji Yazıları, 15 (29), 68-82.
Crick, N.R. ve Grotpeter, J.K. (1995). Relational Aggression, Gender and Social- Psychological Adjustment. Child Development, 66, 710-722.
Çınkır, Ş. ve Kepenekci, Y. K. (2003). Öğrenciler Arası Zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 34, 236-253.
Doğan-Ateş, A. ve Yağmurlu, B. (2010). Examining Victimization in Turkish Schools. Europan Journal of Educational Studies, 2(1), 31-37.
Dölek, N. (2002). Öğrencilerde Zorbaca Davranışların Araştırılması ve Bir Önleyici Program Modeli, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Ergün, N. (2015). Erken Ergenlerde Okul, Aile ve Demografik Değişkenlere Göre Akran Zorbalığının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
Esen, B. K. (2003). Akran Baskısı, Akademik Başarı ve Yaş Değişkenlerine Göre Lise Öğrencilerinin Risk Alma Davranışının Yordanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 79-85.
Gazioğlu, E. (2014). Doğu Karadeniz Bölgesinin Toplumsal Cinsiyet Rejimi ve Kadınların Toplumsal Konumları, Karadeniz Araştırmaları, 40 ( ), 95-108.
Genç, G. (2007). Genel Liselerde Akran Zorbalığı ve Yönetimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Gökler, R. (2009). Okullarda Akran Zorbalığı, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511-537.
Gültekin, Z. (2003). Akran zorbalığını belirleme ölçeği geliştirme çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Gültekin, Z. ve Sayıl, M. (2005). Akran Zorbalığını Belirleme Ölçeği ve Geliştirme Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 8(15), 47-61.
Haynie, D., Nansel, T., Eitel, P., Crump, A., Saylor, Keith., Yu, K. ve Simons-Morton, B. (2001). Bullies, Victims, and Bully/Victims:: Distinct Groups of At-Risk Youth. The Journal of Early Adolescence, 21, 29-49.
TDK,http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GT S.59e294d5e683.570, 20412. Erişim tarihi: 20.10.2017.
İrfaner, S. (2009). Öğrenciler Arasında Gerçekleşen Zorbalık Eylemleri ve Zorbalık Konusunda Öğrencilerin, Öğretmenlerin ve Okul Yöneticilerinin Tutum ve Görüşleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kapıkıran, N. A. ve Fiyakalı, C. (2005). Lise Öğrencilerinde Akran Baskısı ve Problem Çözme.
Karakaya, S. (2012).İlköğretim Okullarında Ailenin Eğitime Karılımı ve Okul Sosyal Hizmeti. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
Kavi, Ersin, (2017), Örgütsel Motivasyon, Çalışma Yaşamında Güncel Psikolojik Konular, Edit.Ersin Kavi, Dora Yay., Bursa.
Kavi, Ersin, Ceylan Şükrü, (2016), Çalışanlara Yönelik Müşteri Saldırganlığı ve Yalova İlindeki Kargo Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma, HAK-İŞ Uluslararası Emek Toplum Dergisi, Cilt: 5, Yıl:5, Sayı:13, İstanbul.
Keskin T. (2010). İlköğretim Okullarındaki Öğrencilerin Akran Zorbalığının Benlik Saygısıyla İlişkisi, Psikoloji, insan bilimleri ve felsefe anabilim dalı yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul.
Kılıç, N. (2009). İlköğretim 6, 7, 8. Sınıf Öğrencilerinin Zorbalık Düzeylerinin Yordanması (Konya İli Cihanbeyli İlçesi Merkez Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Klomek, A. B., Marrocco, F., Kleinman, M., Schonfeld, I. S. ve Gould, M. S. (2007). Bullying, Depression, and Suicidality in Adolescents. J. AM. ACAD. Child Adolesc. Psychiatry, 46(1), 40-49.
Mermer, F. (2012). Orta Öğretim Öğrencilerinde Akran Çatışmasının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
Nansel, T. R., Overpeck, M., Pilla, R. S., Ruan, W. J., Morton, B. S. ve Scheidt, P. (2001). Bullying Behaviors Among US Youth: prevalence and association with psychosocial adjustment. Journal of the American Medical Association. 285(16), 2094-2100.
OECD, (2017). PISA 2015 Results (Volume III): Students’ Well-Being, PISA, OECD Publishing, Paris. Erişim tarihi: 10.02.2017, http://dx.doi.org/10.1787/9789264273856-en.
Olweus, D. (2014). School Bullying: Development and Some Important Challenges. Annual Review of Clinical Psychology, 9, 751-780.
Ögel, K., Tarı I. ve Yılmazçetin, E. C., (2005) Okullarda Suç ve Şiddeti Önleme. Yeniden Sağlık ve Eğitim Özel Sayısı, 17, 1-65.
Özmen, H., Sözbilir, M., Karamustafaoğlu, O., Akarsu, B., Tural, G. ve Demirbaş, M. (2016). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Metin, M. (Ed.), Ankara: Pegem Akademi.
Pekel-Uludağlı, N. ve Uçanok Z. (2005). Akran zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik statüye göre zorba/ kurban davranış türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 56, 77-92
Pişkin, M. (2002) Okul zorbalığı, tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2, 531-562.
Roland, E. ve Galloway, D. (2202). Classrom Infulences On Bullying. Centre for Behavioural Research, 44 (3), 299-312.
Salmivalli, C. (1999). Participant Role Approach to School Bullying: Implications for Interventions. Journal of Adolescence. 22, 453-459, available online at http://www.idealibrary.com.
Sarıtaş, M. (2006). İlköğretim 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinde Gözlenen Zorba Davranışların Aile Sorunlarına Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Satan, A. (2011). Okulda Zorbalığın Aktörleri, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, 3(10), 55-66. Erişim tarihi: 11.12.2017, http://www.turansam.org.
Siyez, D. M. ve Kaya, A. (2011). Akran Zorbalığı Gruplarında Empatik Eğilim. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-43.
Smith, P. K. ve Ananiadou, K. (2003). The Nature of School Bullying. Journal of Applied Psychoanalytic Studies. 5(2), 189-209.
Sutton, J., Smith, P. K. ve Swettenham, J. (1999). Social cognition and bullying: Social inadequacy or skilled manipulation? British Journal of Developmental Psychology, 17, 435–450.
Tamer, N. (2014). Ergenlerin Teknolojik Zorbalık Algıları ve Buna Yönelik Teknolojik Zorbalık Farkındalığı Eğitimi: Pilot Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Tatlılıoğlu, M. (2016). Okullarda Şiddet ve Zorbalık: Risk faktörleri, Koruma, Önleme ve Müdahale Hizmetleri: Konya Örneği, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 209-231.
Teyfur, M. (2014). Basında Yer Alan Okullarda Şiddet İle İlgili Olayların Değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 13(4), 1311-1330.
PISA, The Programme for International Student Assessment (PISA), (2017). www.pisa.oecd.org, Erişim tarihi: 18.11.2017.
Totan, T. ve Yöndem, Z. D. (2007). Ergenlerde zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi, Ege Eğitim Dergisi. 8 (2), 53–68.
Uludağlı, N. P. ve Uçonak, Z. (2005). Akran Zorbalığı Gruplarında Yalnızlık ve Akademik Başarı ile Sosyometrik Statüye Göre Zorba/Kurban Davranış Türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20 (56), 77-92.
Yaban, E. H. (2010). Ergenlerin Arkadaşlık Niteliği, Ebeveynden ve Okul Ortamında Öğretmenden Algılanan Destek ile Akran Zorbalığı/ Zorbalığa Maruz Kalma Arasındaki İlişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Yalom, I. D. (G. Ed.), Steiner, H. (Ed.). (2007). Okul Çağı Çocuklarının Terapisi, (Çev: Şallı, Y.Ö.), Prestij Yayınları: İstanbul.
Yaman, E., Eroğlu ve Y., Peker, A. (2011). Başaçıkma Stratejileriyle Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık. İstanbul: Kaknüs yayınları.
Yavuzer, Y., Karatas, Z., Civilidag, A. ve Gundogdu, R. (2014).The role of peer pressure, automatic thoughts and self-esteem on adolescents’ aggression. Eurasian Journal of Educational Research, 54, 61-78.
Yıldırım, P. K. (2003). Çıkmaz Sokak: okulda şiddet ve zorbalık. İstanbul: Nobel yayınları
Yıldırım, R. (2012). Akran Zorbalığı. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 39-51.
Yıldız, E. Ç. ve Sümer, Z. H. (2010). Saldırgan Davranışlarını Yordamada Çevresel Risk, Çevresel Güvenlik ve Okul İklimi Algısı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (34), 161-173.
Yurttaş, A. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorbalık eğilimleri ile algıladıkları anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul ili Kadıköy ilçesi örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.