İLK VE ORTA ÇAĞ’DA YERLEŞİM YERLERİ ARASINDAKİ YOLLARIN YAPIMI VE BAKIMI: GENEL BİR KARŞILAŞTIRMA

Tarih boyunca yerleşim yerleri arasında ulaşım, taşıma ve haberleşme imkânı sağlayan yolların yapımı ve bakımı, yerleşim bölgeleri içindekilere nispetle daha farklı bir organizasyon ve çaba gerektirmiştir. Bu çalışma, söz konusu çaba ve teşkilatlanmanın farklı dönem ve coğrafyalardaki tezahürlerini genel anlamda derlemeyi ve bu konuda ortak dinamiklerin olup olmadığını tespit etmeyi amaçlamaktadır. İlgili dönem boyunca farklı şekillerde oluşmuş veya inşa edilmiş yol ve güzergâhlar değerlendirilmiş ve bunların farklı amaçlarla seyahat edenlerin kullanımına nasıl sunulduğu ele alınmıştır. Yolların yapımı ve bakımı hususunda hem devletlerin hem de farklı paydaşların girişimleri olduğu görülmüş ve bunların büyük ölçüde coğrafi ve iklimsel şartlar, toplumsal ve vergisel düzenekler ve menfaatler tarafından şekillendirildiği teyit edilmiştir. Yol üzerindeki tesislerle ilgili değerlendirmeler ayrı bir makalede ele alınmıştır

CONSTRUCTION AND MAINTENANCE OF ROADS BETWEEN TOWNS IN THE ANCIENT AND MIDDLE AGES: A GENERAL COMPARISON

Throughout history, the construction and maintenance of the roads, the conduits of travel, communication, and transportation, between towns have required a different type of organization and effort than required for those within towns. This study attempts to reconcile in a general manner the different manifestations of such organizations and efforts seen in different periods and geographies, and to determine whether there are common dynamics. We have evaluated the different types of roads, whether natural or constructed, and how these were put into service of travellers on the road for different purposes. It has been observed that both the states and other stakeholders have invested in building and maintaining roads and that these efforts depended essentially on the geographical and climatic conditions, as well as social and tax related orders and benefits. The facilities on the roads have been evaluated in another article.

PDF

___

Adams, C., (2007), Land Transport in Roman Egypt: A Study of Economics and Administration in a Roman Province, New York, Oxford University Press.
Amato, J. A., (2004), On Foot: A History of Walking, New York, New York Univerisity Press.
“Antsanvia”, (bt.), 21 Kasım 2015, Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/Antsanvia.html.
Arıkan, Z., (1991), “Osmanlı İmparatorluğu'nda İhracı Yasak Mallar (Memnu Meta)”, Kütükoğlu, M. S. (edt.), Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu'na Armağan, (279-306), İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Arrianos, F., (2005), İskender'in Seferi (Aleksandrou Anabasis), (F. Akderin, Çev.), İstanbul, Alfa Basım Yayım.
Barthold, V. V., (1990), Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, (H. D. Yıldız, Çev.), Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Becker, C. H., (1979), “Mısır”, İslam Ansiklopedisi, 8, İstanbul.
Beldiceanu, N, (1985), XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devleti'nde Tımar, (M. A. Kılıçbay, Çev.), Ankara, Teori Yayınları
Bernhardt, J. W., (1996), Itinerant Kingship and Royal Monastries in Early Medieval Germany, c. 936-1075, Wiltshire, Cambridge University Press.
“Birkenhainer Strasse”, (bt.), 21 Kasım 2015, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Birkenhainer_Strasse.html
Boyer, M. N., (1987), “Travel and Transport, Western European”, Strayer, J. R., (edt.), Dictionary of the Middle Ages, 12, (148-163), New York.
Briant, P., (2012). “From the Indus to the Mediterranean: The Administrative Organization and Logistics of the Great Roads of the Achaemenid Empire”. Alcock, S. E., Bodel, J. ve Talbert, R., (edts.), Highways, Byways, and Road Systems in the Pre-Modern World, (187-201), West Sussex, Wiley-Blackwell.
Brier, B. ve Hobbs, H., (2009), Ancient Egypt - Everday Life in the Land of the Nile, New York, Sterling. Bulliet, R. W., (1987), “Travel and Transport, Islamic”, Strayer, J. R., (edt.), Dictionary of the Middle Ages, 12, (147-148), New York.
Burningham, S. ve Stankevich, N., (2005), Why road maintenance is important and how to get it done, Transport Note No. TRN-4, (The World Bank, Washington, D.C.), 17 Mayıs 2017, Transport Notes, Operational Guide: https://siteresources.worldbank.org/INTTRANSPORT/Resources/3362911227561426235/5611053-1231943010251/TRN4_Road_Maintenance.pdf
Cagnat, R. ve Jan, M., (1992), İmparatorluklar Beşiği: SSCB, Çin ve İslam'ın Arasında Orta Asya'nın Yazgısı, (E. Akbulut, & T. Şensılay, Çev.), İstanbul, Alan Yayıncılık.
Casson, L., (2008), Antik Çağda Seyahat, (N. Özsoy, Çev.), İstanbul, MB Yayınevi.
Chaudhuri, K. N., (1996), “The Economy in Muslim Societies”, F. Robinson (edt.), The Cambridge Illustrated History of the Islamic World, (124-163), Cambridge, Cambridge University Press.
Dördüncü, M. B., (edt.), (2006), II. Abdülhamid Yıldız Albümleri Mekke – Medine, İstanbul.
Dar, S. R., (2000), “Caravanserais along the Grand Trunk Road in Pakistan”, Elisseeff, V., (edt.), The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce, (158184), UNESCO.
de Navarro, J. M., (1925), “Prehistoric Routes between Northern Europe and Italy Defined by the Amber Trade”, The Geographical Journal , 66 (6), 481-503.
Deniz, A., Tuysuz, Ş. C. ve Yardımcıel, A., (2015), “Orta Aras Havzası'nda Tarihi Yollar: Bölgedeki Kültürel ve Ekonomik Etkileşimler”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (9), 225-234.
Dietz, M., (2005), Wandering Monks, Virgins, and Pilgrims - Ascetic Travel in the Mediterranean World, A.D. 300-800, University Park, Penn State University.
Docherty, P., (2008), The Khyber Pass: A History of Empire and Invasion, New York, Sterling.
Dyer, J., (1972), Discovering Archaeology in Denmark, y.y., Shire Publications.
Ebels, L. J., Lorio, R. ve van der Merwe, C., (2004), “The Importance of Compaction from an Historical Perspective”, Proceedings of the 23rd Southern African Transport Conference (SATC 2004), (34-43), Pretoria.
Elam, N., (2011), “Bizans Anadolu'sunun Ticari, Dini (Hac) ve Askeri Yol Ağı”, CIEPO 6. Ara Sempozyumu 14-17 Nisan 2011, (545-564), Uşak.
Eldem, V., (1994), Osmanlı İmparatorluğu'nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
“Elisabethenstraße”, (bt.), 21 Kasım 2015, Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/Elisabethenstraße.html.
Emecen, F., (2010), “Süleyman I”, TDV İslam Ansiklopedisi, 38, 62-74, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
Ertaş, M. Y., (2007), Sultanın Ordusu (Mora Fethi Örneği 1714-1716), İstanbul, Yeditepe Yayınevi.
Ertaş, M. Y., (2011), “Savaşlarla Şekillenen Yollar: Osmanlı Devleti'nde Yol Sistemi”, CIEPO 6. Ara Dönem Sempozyumu 14-17 Nisan 2011, (625-652), Uşak.
Eskikurt, A., (2014), “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 15-40, Muğla.
Faxian, (1886), A Record of Buddhistic Kingdoms, (J. Legge, Çev.), Oxford, Dodo Press
Genç, M., (2000), Devlet ve Ekonomi, İstanbul, Ötüken.
Halaçoğlu, Y., (1991), “Anadolu (İdarî, Ekonomik ve Kültürel Hayat / Ulaşım ve Yol Sistemi)”, TDV İslam Ansiklopedisi, 3, 127-128, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
Halaçoğlu, Y., (2012), “Ulak”, TDV İslam Ansiklopedisi, 42, (77-79), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
Haldon, J., (2006), “Roads and Communications in the Byzantine Empire: Wagons, Horses, and Supplies”, Pryor, J. H., (edts.), Logistics of Warfare in the Age of Crusades, (131-158), Surrey, Ashgate.
Harding, A., (2000), European Societies in the Bronze Age, Cambridge, Cambridge University Press.
Harral, C. G., (1988), Road Deterioration in Developing Countries: Causes and Remedies, Washington, D.C., The World Bank.
Heath, S., (1911), Pilgrim Life in the Middle Ages, London, T. Fisher Unwin.
Heggie, I. G. ve Vickers, P., (1998), Commercial Management and Financing of Roads, Washington, D.C., World Bank.
“Hellweg”, (bt.), 26 Şubat 2016, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Hellweg.html.
Herodot, (2004), Herodot Tarihi, (M. Ökmen, Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Hill, D. R., (2001), “Civil Engineering”, al-Hassan, A.Y., (edt.), The Different Aspects of Islamic Culture - Science and Technology in Islam, 4, (193-215), Beyrut, UNESCO Publishing.
Hillam, J., Groves, C., Brown, D., Baillie, M., Coles, J. ve Coles, B., (1990), “Dendrochronology of the English Neolithic”, Antiquity , 64 (243), 210-220.
İstahrî, (1937), Kitabü'l-Mesalik ve'l-Memalik, Leiden, Brill.
Jones, A., (1986), The Later Roman Empire: 284-602, 2, Baltimore, The John Hopkins University Press.
Karamursal, Z., (1989), Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kautalya, (2012), The Arthaśāstra: Selections from the Classic Indian Work on Statecraft, McClish, M. ve Olivelle, P. (edt.), (M. McClish ve P. Olivelle, Çev.), Indianapolis, Hackett Publishing Company.
Kınal, F., (1987), Eski Anadolu Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
“Kulmer Steig”, (bt.), 25 Kasım 2015, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Kulmer_Steig.html.
Kurat, A. N., (2014), Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917'ye Kadar, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Löschburg, W., (1998), Seyahatin Kültür Tarihi, (J. Traub, Çev.), Ankara, Dost Yayınevi.
Laurence, R., (2010), “Roma Dönemi İtalyası'nda Kara Taşımacılığı: Maliyetler, Pratikler ve Ekonomi”, Parkins, H. ve Smith, C., (edts.), Ticaret, Tüccarlar ve Antik Kent, (Ö. Harmanşah, Çev.), (120-135), İstanbul, Homer Yayınevi.
Lay, M. G., (1992), Ways of the World: a history of the world's roads and of the vehicles that used them, New Brunswick, Rutgers University Press.
Le Goff, J., (2015), Ortaçağ Batı Uygarlığı, (H. Güven ve U. Güven, Çev.), Ankara, Doğu Batı Yayınları.
Le Strange, G., (2010), The Lands of the Eastern Caliphate: Mesopotamia, Persia, and Central Asia from the Moslem Conquest to the Time of Timur, New York, Cosimo Classics.
Macdonald, F., (2006), Travel and Trade in the Middle Ages, Milwaukee, World Almanac Library.
Mechelhoff, F., (2005), “Altstraßen im Taunus und angrenzenden Gebieten Hessens, von der Römerzeit und Karl dem Großen, bis in die Neuzeit”, 18 Aralık 2015, Taunusreiter: http://www.taunusreiter.de/Altstrassen_Taunus.html.
Mez, A., (1937), Ortazaman Türk-İslam Dünyasında Kara Yolları, (C. Köprülü, Çev.), Ülkü Halkevleri Dergisi , X (55), 25-35.
Mukaddesî, (1906), Ahsenü'l-Tekâsim fi Ma'rifeti'l-Ekâlim, Leiden, Brill.
Newman, P. B., (2011), Travel and Trade in the Middle Ages, Jefferson, McFarland & Company.
Numanî, Ş., (1975), Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, 2, (T. Y. Alp, Çev.), İstanbul, Hikmet-Dava-Çağ Yayınları.
O'Flaherty, C. A., (2007), “Introduction: A Historical Overview of the Development of the Road”, O'Flaherty, C. A., (edt.), Highways: The Location, Design, Construction & Maintenance of Pavements, Oxford, Butterworth-Heinemann (Elsevier).
Pamuk, Ş., (2007), Osmanlı-Türkiye İktisat Tarihi: 1500-1914, İstanbul, İletişim Yayınları.
Porphyrogenitus, C. V., (1967), Constantine Porphyrogenitus de Administrando Imperio, 1, (G. Moravcsik, Dü. ve R. J. Jenkins, Çev.), Washington, D.C., Dumbarton Oaks.
Quilter, J., (2014), The Ancient Central Anders, Oxon, Routledge.
Renard, G., (1929), Life and Work in Prehistoric Times, (R. T. Clark, Çev.), Hertford, Alfred A. Knopf.
Ribella, D., (2013), Travelling in the Middle Ages - Inns, Routes and Pilgrims, (F. Caffo, Çev.), y.y.
Ruthven, M. ve Nanji, A., (2004), Historical Atlas of Islam, yy., Harvard University Press.
“Salt road”, (bt.), 1 Şubat 2017, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Salt_road.html
Sanft, C., (2014), Communication and Cooperation in Early Imperial China: Publicizing the Qin Dynasty, Albany, State Universtiy of New York Press.
Sarkar, K. M., (1926), The Grand Trunk Road in Punjab, Punjab, Punjab Government Record Office.
Sédillot, R., (2005), Değiş Tokuştan Süpermarkete, (E. N. Erendor, Çev.), Ankara, Dost Yayınevi.
Spuler, B., (1987), İran Moğolları: Siyaset, İdare ve Kültür - İlhanlılar Devri, 12201350, (C. Köprülü, Çev.), Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Staccioli, R. A., (2003), The Roads of the Romans, (S. Sartarelli, Çev.), Los Angeles, Getty Publications.
“Sweet Track”, ”, (bt.), 2 Şubat 2017, Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Sweet_Track.html
Taberî, (2012), Târîhu’t-Taberî: Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk, 2, Beyrut, Dare'l-Kutub el-İlmiyye.
Taeschner, F., (2010), Osmanlı Kaynaklarına Göre Anadolu Yol Ağı, (N. Epçeli, Çev.), İstanbul, Bilge Kültür Sanat.
Tuncel, M., (1991/a), “Anadolu (Coğrafya)”, TDV İslam Ansiklopedisi, 3, 106-109, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
Tuncel, M., (1991/b), “Aras”, TDV İslam Aniklopedisi, 3, 332-335, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı.
Ulrich, R. B., (bt.). “The First Dacian War: Reliefs Scene-by-Scene on Trajan’s Column in Rome”, 4 Şubat 2016, Trajan's Column in Rome: http://www.trajanscolumn.org/?page_id=107.
University College London, (2009), “London's earliest timber structure found during Belmarsh prison dig”, 19 Eylül 2015, http://phys.org/news/2009-08-london-earliesttimber-belmarsh-prison.html.
University of Notre Dame, (2011), “All Roads Lead to Rome: New acquisitions relating to the Eternal City”, 10 Aralık 2015, Italian Studies at Notre Dame: https://italianstudies.nd.edu/news/26040-all-roads-lead-to-rome-new-acquisitionsrelating-to-the-eternal-city/
Ülgen, P., (2011), Doğu-Batı Arasında Teknoloji Transferi (Geç Ortaçağlar), İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Verdon, J., (2003), Travel in the Middle Ages, (G. Holoch, Çev.) Notre Dame, University of Notre Dame.
Webb, D., (2002), Medieval European Pilgrimage, New York, Palgrave.
Wilford, J. N., (1994), “World's Oldest Paved Road Found in Egypt”, 22 Kasım 2015, The New York Times: http://www.nytimes.com/1994/05/08/world/world-soldest-paved-road-found-in-egypt.html.
Yeo, C. A., (1946), “Land and Sea Transportation in Imperial Italy”, Transactions and Proceedings of the American Philological Association, 77, 221-244.