Sefaletin psikolojisi yada psikolojinin sefaleti : Psikolojik yoksulluk yaklaşımlarının eleştirisi

Sosyal bilimlerde yoksulluğa 1990’lardan beri artan bir ilgi gösterilmektedir. Yoksulluğu bir “sosyal problem” olarak ele alan ana akım literatür, yoksulları suçlayan bir eğilim üretmektedir. Tarihsel olarak, psikolojinin yoksulluğa yönelik hem sınırlı hem de sınırlayıcı bir ilgisi olmuş, çoğu kez olguyu patolojikleştirerek, diğer sosyal bilimler gibi kurbanı suçlayan ideolojiye hizmet etmiştir. Bu makalenin temel amacı tarihsel olarak psijkolojinin bu sefaletini göstermektir. Bu amacı gerçekleştirmek için, ilk olarak psikolojinin belirli bir yoksulluk kavramsallaştırması olup olmadığı sorusu yanıtlanmaya çalışılacaktır. İkinci olarak, psikolojinin yoksulluğu çalışmaya ilişkin bir meşruiyet problemi olduğu saptanacak ve bu problemin “üçüncü dünya” bağlamında nasıl yaşandığı tartışılacaktır. Son olarak, çeşitli psikolojik yoksulluk yaklaşımları eleştirilerek, psikolojinin sefaletinin farklı görünümlerine odaklanılacaktır.

Psychology of poverty or poverty of psychology : Criticism of psychological poverty approaches

Poverty has gained an increasing interest in social sciences since 1990s. The mainstream literature taking poverty as a “social problem” has produced a tendency towards blaming the poor. Historically, psychology’s interest in poverty has not only been limited but also very limiting. This limited and limiting interest has most of the time pathologized the issue and, just like the other social sciences, served the victim blaming ideology. The main aim of this article is to reveal this poverty of psychology historically. In order to achieve this aim, first, the question of whether psychology has a poverty conceptualization or not was tried to be answered briefl y. Having identified that psychology has a legitimacy problem in studying poverty, how this problem has been experienced in the “third world” context was discussed in the paper too. Finally, various psychological poverty approaches have been criticized, focusing on the different appearances of poverty of psychology.

PDF

___

Akdoğan, A. A. (2002). Toplumsal sermaye: Yeni sağın küresel yüzü. İçinde: Y. Özdek (der.). Yoksulluk,şiddet ve insan hakları (s. 71-85). Ankara: TODAİE, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi.
Bahavnani, K. (1990). What is power got to do with it? Empowerment and social research. In I. Parker & J. Shotter (Eds.), Deconstring social psychology (pp. 141-152). London: Routledge.
Bauman, Z. (1999). Çalışma, tüketicilik ve yeni yoksullar. Türkçesi Ümit Öktem. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Buğra, A. (2005). Yoksulluk ve Sosyal Haklar. Sivil Toplumun Geliştirilmesi için Örgütlenme Özgürlüğünün Güçlendirilmesi Projesi (AB Komisyonu destekli). http://www.stgm.org.tr/docs/1207303932Yoksulluk%20 ve%20Sosyal%20Haklar-Ayse%20Bugra.pdf (Erişim: 15 Eylül 2007)
Buğra, A. (2007). AKP döneminde sosyal politika ve vatandaşlık. Toplum ve Bilim, 108: 143-166.
Carr, S. C. & Maclachlan, M. (1998). Psychology in developing countries: Reassesing its impact. Psychology and Developing Societies, 10 (1): 1-20.
Carr, C. S. (2003). Poverty and psychology: An introduction. In A. J. Marsella (Series Ed.), S.
C. Carr & T. S. Sloan (Vol. Eds.), International and cultural psychology: Poverty and psychology: From global perspective to local practice (pp. 1-15). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Chambers, R. (1995). Poverty and livelihoods: whose reality counts? Environment and Urbanization, 7(1):174-204.
Connolly, K. (1982). Psychology and poverty. Bulletin of The British Psychological Society, 35: 1-9.
Connolly, K. (1985). Can there be a psychology for the Third World? Bulletin of The British Psychological Society, 38: 249-257.
Connolly, K. (1986). Psychology and the third world: A commentary on Moghaddam & Taylor. Bulletin of The British Psychological Society, 39: 8-11.
Çukur, C. Ş. (2008). Yoksulluğun Psikolojisi: Yoksulluğun sosyal bilişsel olarak yapılandırması ve sosyoduygusal sorunlar ile ilişkisi. İçinde: N. Oktik (der.). Türkiye’de yoksulluk çalışmaları (s. 97-162). İzmir:Yakın Kitabevi.
Dean, H. (1992). Poverty discourse and the disempowerment of the poor. Critical Social Policy, 12(35):79-88.
Dutton, V. & Collins, A. (2004). Subjects of development: The United Nations sevelopment programme as technology of neo-liberal imperialism. Critical Psychology (Mainstream Psychology in the Spotlight), 11:10-29.
Edge, I., Kagan, C. & Stewart, A. (2004 June). Living poverty: Surviving on the edge [Special Issue]. Clinical Psychology, 38: 28-31.
Ercan, F. (2001). Modernizm, kapitalizm ve azgelişmişlik. İstanbul: Bağlam yayınları.
Furnham, A.(2003). Poverty and wealth. In A. J. Marsella (Series Ed.), S. C. Carr & T. S
Sloan (Vol. Eds.), International and cultural psychology: Poverty and psychology: From global perspective to local practice (pp. 163-184). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Gül, H. ve Gül Sallan, S. (2008). Yoksulluk ve yoksulluk kültürü tartışmaları. İçinde: N. Oktik (der.).Türkiye’de yoksulluk çalışmaları (s. 57-96). İzmir: Yakın Kitabevi.
Harper, D. (1991). The role of psychology in the analysis of poverty: Some suggestions. Psychology and Developing Societies, 3(2): 193-201.
Harper, D. J. (1996). Accounting for poverty: From attribution to discourse. Journal of Community & Applied Social Psychology, 6: 249-265.
Harper, D. J. (2003). Poverty and discourse. In A. J. Marsella (Series Ed.), S. C. Carr & T. S. Sloan (Vol. Eds.),International and cultural psychology: Poverty and psychology: From global perspective to local practice (pp. 185-203). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Harvey, D. L. & Reed, M. H. (1996). The culture of poverty: An ideological analysis. Sociological Perspectives,39(4): 465-495.
Haslam, S. A. (2001). Psychology in organizations: The social identity approach. London: Sage Publications.
Hill, V. (2008). Postwar psychology, class, and “Middle Classlessness”. Biannual conference of the Center for Study of Working Class Life, “How Class Works”, June 6-9, Stony Brook: New York.
İnsel, A. (2001). İki yoksulluk tanımı ve bir öneri. Toplum ve Bilim, 89, 2-72.
Kayaoğlu, A. (2008). Sosyal psikolojinin “uygulama ideolojisi”: Yoksulluğa yönelik yükleme çalışmalarına eleştirel bir bakış. 15. Ulusal Psikoloji Kongresi, 3-5 Eylül, İstanbul.
Kayaoğlu, A. (2007). Prejudice against the poor: A way of depoliticizing poverty.
International for theoretical Psychology Biennial Meeting, Theoretical psychology beyond borders: Transdisciplinarity and internationalization, June 18-22, Toronto.
Lott, B. (2002). Cognitive and behavioral distancing from the poor. American Psychologist, 57: 100-110.
Mehryar, A. H. (1984). The role of psychology in national development: Wishful thinking and reality.International Journal of Psychology, 19: 159-167.
Moghaddam, M. F. & Taylor, D. M. (1986a). The state of psychology in the third world: A response to Connolly. Bulletin of Th e British Psychological Society, 39: 4-7.
Moghaddam, M. F. & Taylor, D. M. (1986b). What constitutes an ‘appropriate psychology’ for the developing world? International Journal of Psychology, 21: 253-267.
Moghaddam, M. F., Bianchi, C., Daniels, K., Apter, M. J. & Harré, R. (1999). Psychology and national development. Psychology and Developing Societies, 11(2): 119-141.
Montero, M. (2007). Th e political psychology of liberation: From politics to ethics and back. Political Psychology, 28(5): 517-533.
Morçöl, G. (1997). Lay explanations for poverty in Turkey and their determinants. The Journal of Social Psychology, 137(6): 728-738.
Moreira, V. (2003). Poverty and psychopathology. In A. J. Marsella (Series Ed.), S. C. Carr & T. S. Sloan (Vol.Eds.), International and cultural psychology: Poverty and psychology: From global perspective to local practice (pp.69-86). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Narayan, D. & Petesch, P. (2002). Voices of the poor: From many lands. New York:
Published for the World Bank, Oxford University Press.
Novak, T. (1995). Rethinking poverty. Critical Social Policy, 15(2-3): 58-74.
O’Connor, A. (2000). Poverty research and policy for the post-welfare era. Annual Review of Sociology, 26:547-562.
Özbudun, S. (2002). Küresel bir “yoksulluk kültürü”mü? İçinde: Y. Özdek (der.). Yoksulluk, şiddet ve insan hakları (s.53-69). Ankara: TODAİE, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi.
Özdek, Y. (2002). Küresel yoksulluk ve küresel şiddet kıskacında insan hakları. İçinde: Y. Özdek (der.).Yoksulluk, şiddet ve insan hakları (s. 1-44). Ankara: TODAİE, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi.
Özkazanç, A. (1997). Refah devletinden yeni sağa. Mürekkep, 7: 21-38.
Özuğurlu, A. (2002). Yoksulluk kavramına “Çöplük”ten bakmak. İçinde: Y. Özdek (der.). Yoksulluk, şiddet ve insan hakları (s.175-192). Ankara: TODAİE, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi.
Parker, I. (1989). The crisis in modern social psychology and how to end it. London: Routledge.
Sampson; E. E. (1988). The debate on individualism: Indigenous psychologies of the individual and their role in personal and social functioning. American Psychologist, 43 (1): 15-22.
Sánchez, E., Cronick, K. & Wiesenfeld, E. (2003). Poverty and community. In A. J. Marsella (Series Ed.), S.C. Carr & T. S. Sloan (Vol. Eds.), International and cultural psychology: Poverty and psychology: From global perspective to local practice (pp. 123-146). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Sloan, T. S. (1990). Psychology for the third world? Journal of Social Issues, 46 (3): 1-20.
Van Dijk, T. A. (1990). Social cognition and discourse. In H. Giles and W.P. Robinson (Eds.), Handbook of language and social psychology,(pp. 163-183). New York: John Wiley & Sons Ltd.
Van Dijk, T. A. (1993). Principals of critical discourse analysis. Discourse & Society, 4(2): 249-283.
Yapa, L. (1996). What causes poverty? A postmodern view. Annals of the Association of American Geographers,86(4): 707-728.
Yeldan, E. (2002). Neoliberal küreselleşme ideolojisinin kalkınma söylemi üzerine değerlendirmeler. Praksis,7: 19-34.
Wright, S. E. (1993). Blaming the victim, blaming society or blaming the discipline: Fixing responsibility for poverty and homelessness. The Sociological Quarterly, 34(1): 1-16.