Dijitalleşme ve Medya Okuryazarlığı Üzerine İncelemeler: Türkiye’deki Akademik Çalışmalar

Öz Bilgi ve iletişim teknolojisindeki gelişmeler hem iletişim uygulamalarını hem de medya okuryazarlığı dahil iletişim çalışmalarının kuramsal temellerini etkilemektedir. “Medya okuryazarlığı” terimiyle ilgili çeşitli tartışmalar ve araştırmalar bulunmaktadır. Dijitalleşmenin hızla yaygınlaştığı günümüzde, medya okuryazarlığının içeriği de konvansiyonel medya yanında dijital medyayı da kapsayacak biçimde genişlemiş durumdadır. Bu bağlamda, İnternet okuryazarlığının yanı sıra bilgisayar, siber, ağ, dijital ve bilgi okuryazarlığı gibi okuryazarlıklardan da sözedilmektedir. Makale; dijital medya okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, veri ve bilgi okuryazarlığı başta olmak üzere Türkiye’de medya okuryazarlığı kapsamında yapılan çalışmaları incelemeyi amaçlamaktadır. Sözkonusu amaç doğrultusunda, çalışmanın odağını, 2015-2020 yılları arasında Türkiye'de sosyal bilimler, bilim ve teknoloji ile ve iletişim bilimleri alanlarında hazırlanmış doktora tezleri oluşturmaktadır. T. C. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından ulaşılan tezler; kapsamı, metodolojisi ve medya okuryazarlığı konusunu ele alış biçimi ve çıkarımları çerçevesinde incelenmiştir. Medya okuryazarlığı konusunda hazırlanan tezlerde kullanılan nitel, nicel ve karma metodolojiye veya ikincil veri kaynaklarına dayanan araştırma yöntem ve tekniklerinden yararlanma biçimleri incelenmiştir. Yapılan incelemelerden hareketle, uluslararası alanda medya okuryazarlığı uygulamaları ve araştırmaları çerçevesinde öne çıkan sonuçlar ve alanyazın da gözönüne alınarak, gelecekteki iletişim araştırmaları, medya okuryazarlığı eğitimi ve uygulamaları için önerilerde bulunulmuştur. Bu çerçevede, veri odaklı bir toplumda, dijital medya ortamlarının fırsatlarını kullanabilen ve olası risklerden kaçınabilen bireylerin varolabilmesi için, dijital medya okuryazarlığı bilgi ve becerilerinin önemi bir kez daha vurgulanmalıdır. Anahtar Kelimeler: Dijital Medya, Medya Okuryazarlığı, Doktora Tezleri, Dijital Medya Ortamı, Olanaklar ve Riskler.

Anahtar Kelimeler:

Dijital Medya, Medya Okuryazarlığı, Doktora Tezleri, Dijital Medya Ortamı, Olanaklar ve Riskler, Digital Media, Media Literacy, Doctoral Dissertations, Digital Media Environment, Possibilities and Risks.

Analysis on Digitalization and Media Literacy: Academic Studies in Turkey

Abstract The advances in information and communication technology affect both communication practices and theoretical foundations of communication studies, including media literacy. There are various discussions and research on the term "media literacy". In today's world where digitalization is rapidly spreading, the content of media literacy has expanded to include digital media as well as conventional media. Besides internet literacy, some other literacies such as computer, cyber, network, digital, and information literacies are also mentioned. This article aims to examine the studies carried out within the scope of media literacy in Turkey, especially digital media literacy, digital literacy, data and information literacy, and so on and so forth. In line with the aforementioned purpose, the focus of the study is the doctoral dissertations prepared in the fields of social sciences, science and technology and communication sciences in Turkey between the years 2015-2020. The dissertations accessed from the database of the National Thesis Center of the Council of Higher Education in Turkey were examined in terms of their scope, methodology, and the way they address the issue of media literacy and their implications. The ways of conducting research methods and techniques based on qualitative, quantitative and mixed methodology or secondary data sources in the theses prepared on media literacy were examined. It is aimed to examine the qualitative, quantitative, and mixed methodology used in the studies or research based on secondary data sources. Based on these examinations, suggestions have been made for future communication research, media literacy education and practices, taking into account the prominent results and literature within the framework of media literacy practices and research in the international arena, including Europe. In this context, the importance of digital media literacy knowledge and skills should be emphasized once again in order for individuals who can use the opportunities of digital media environments and avoid possible risks in a datafied society. Keywords: Digital Media, Media Literacy, Doctoral Dissertations, Digital Media Environment, Possibilities and Risks.

Keywords:

Digital Media, Media Literacy, Doctoral Dissertations, Digital Media Environment, Possibilities and Risks.,

PDF

___

Altun, A. (2014). Medya okur yazarlığı eğitimine yönelik Türkçe yayınlar: Bir bibliyografya denemesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(9), 5-15.
Asrak Hasdemir, T. ve Demirel, G. (2012). İletişim eğitimi ve medya okuryazarlığı: Türkiye’de uygulamadan bir kesit. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17, 176-191.
Bayrakcı, S. (2020). Dijital yetkinlikler bütünü olarak dijital okuryazarlık: Ölçek geliştirme çalışması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
Brown, J. A. (1998). Media literacy perspectives. Journal of Communication, 48(1), 44-57.
Buckingham, D. (2001). Media education, a global strategy for development: A policy paper prepared for Unesco, Sector of Communication and Information, UNESCO.
Carlsson, U. ve Culver, S. H. (2013). Media and information literacy and ıntercultural dialogue, UNESCO. http://milunesco.unaoc.org/wp-content/uploads/2013/04/Media_and_Information_Literacy_and_Intercultural_Dialogue.pdf.
Filiz, H. (2020). Medya okuryazarlığı ve aile değerleri bağlamında televizyonun Türk aile yapısına etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
Görgülü Aydoğdu, A. (2015). Eleştirel farkındalık yaratmada yeni medya okuryazarlığı ve yeni medya bilinci üzerine bir inceleme [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
Khan, A. W. (2006). Preface. İçinde Divina Frau-Meigs (Editör) Media education: A kit for teachers, students, parents and professionals, UNESCO, 5.
Knaus, T. (2020). Technology criticism and data literacy: The case for an augmented understanding of media literacy. Journal of Media Literacy Education, 12(3), 6-16.
Livingstone, S. (2004), Media literacy and the challenge of new information and communication technologies, LSE Research Online, http://eprints.lse.ac.uk/1017.
Livingstone, S., Couvering Van, E. ve Thumim, N. (2005). Adult media literacy: A review of the research literature on behalf of Ofcom. http://dera.ioe.ac.uk/5283/1/aml.pdf.
Livingstone, S. ve Bober, M. (2005). UK children go online: Final report of key project findings. 6. London School of Economics and Political Science, London, UK.
NAMLE (2007). Core principles of media literacy education in the United States. https://cmes.uchicago.edu/sites/cmes.uchicago.edu/files/uploads/MediaLiteracy/NAMLE_Core%20Principles%20(Teachers).pdf.
NAMLE (2016).https://namle.net/publications/mle-common-core-standards/.
Omur, S. ve Uyar, M. (2020). “Disiplinlerarası yaklaşım olarak medya okuryazarlığı: Türkiye’de üretilen tezler üzerine bir inceleme”. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 277-290.
Potter, W. J. (2010). The state of media literacy. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 54(4), 675-696.
Rosenbaum, J. E., Beentjes, J. W. J. ve Konig, R. P. (2008). Mapping media literacy key concepts and future directions. Annals of the International Communication Association, 32(1), 313-353.
Turan, S. G. (2016). Bilişim okuryazarlığı bağlamında siber şiddetin meşrulaştırılması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
Turancı, E. (2017), Risk iletişimi stratejileri açısından bilgi ve bilgi okuryazarlığı: Sağlık haberlerine ve sağlık çalışanlarına yönelik bir araştırma [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
Ulusoy, A. (2018), Dijital medya okuryazarlığı, gereksinimler ve yenilikçi uygulamalar üzerine bir inceleme [Yayınlanmamış doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi.
UNESCO (1982), Grunwald Declaration on media education. http://www.unesco.org/education/pdf/MEDIA_E.PDF.
UNESCO (2007). Paris Agenda or 12 recommendations for media education. http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/IMG/pdf/Parisagendafin_en.pdf.
UNESCO (2013). Media and information literacy: Policy and strategy guidelines [Özet]. http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/resources/publications-and-communication-materials/publications/full-list/media-and-information-literacy-policy-and-strategy-guidelines/.
Unsworth, L. (2001). Teaching multiliteracies across the curriculum: Changing contexts of text and ımage in classroom practice. Open University Press.
Uyar, M. (2020). Sayısal uçurum ve medya okuryazarlığı bağlamında çocukların İnternet kullanımları: Ankara örneği [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
Uyar, M. ve Asrak Hasdemir, T. (2020). Medya okuryazarlığının değerlendirilmesi: Konular, sorunlar ve olasılıklar. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10(1), 76-89.