19666

ALVARLI HÂCE MUHAMMED LUTFÎ EFENDİ’NİN ŞİİRLERİNDE AYNA SEMBOLİZMİ

Son dönem Nakşî-Hâlidî şeyhlerinden biri olan Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi’nin (m. 1868-1956), şiirlerinde sıklıkla kullandığı sembolik ifadelerden biri olan mir’at/ayna, genel olarak gönlü, âlemi ve insan-ı kâmili sembolizeetmektedir. Buna göre gönül, Allah’ın ezel mir’atı; âlem, kudretinin göstergesi, insan-ı kâmil ise Hakk’ın en mükemmel tecellîgâhı olmuştur. Başta Hz. Muhammed olmak üzere bütün peygamberler, ehl-i beyt ve nakşbendî silsilesi ilahî hikmetlerin yansıdığı bir ayna konumundadır. Hz. Muhammed, feyz-i ilâhînin kendisi vasıtasıyla diğer aynalara yansıdığı merkezi bir ayna gibidir. Bu aynadan yansıyan feyz-i ilâhî, nûru vasıtasıyla diğer peygamberlerin, ruhu vasıtasıyla da velilerin aynalarına yansır. Çalışmamızda Alvarlı Efe’nin şiirleri ayna sembolizmi ekseninde ele alınarak tasavvufî perspektiften değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ayna, Gönül, Âlem, İnsan-ı Kamil

-

The Symbolism of Mirror in the Poems of Alvarlı Hace MuhammedLutfi Efendiother prophets via its heavenly light and the mirrors of Velis via its soul. Inour study, the poems of Alvarlı Efe are analyzed from the tasavvufiperspective in the context of mirror symbolism.

Keywords:

Mirror, Heart, Universe, İnsan-ı Kâmil,

PDF

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ, el-Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1985.
Atalay, Mehmet, “Düşünce Tarihinde Epistemolojik Bir Denge Unsuru Olarak Ayna Metaforu”, Kutadgubilig, -Felsefe ve Bilim Araştırmaları- 12 (Kasım 2007), 137-173.
Buhari, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1907.
Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yayınları, 5. Basım, İstanbul 2009.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, “Muhyiddin İbnü’l-Arabî (ö. 638/1240)’ye Göre Hayal ve Düzeyleri,” Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, IV (10), Ankara 2003.
————————, “Hâce Muhammed Lutfî’nin Şiirlerinde Cemal Mü- şahedesinin Yansımaları”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, cilt: XVII, sayı: 1, s. 89-117.
Çelik, İsa, Tasavvufî Düşüncede İnsân-ı Kâmil, Kaknüs Yay., İstanbul 2010.
Çetindağ, Yusuf, Ayna Kitabı, KaraM, Çorum 2005.
El-Müttakî el-Hindî, Kenzü’l-Ummâl, Müessesetü’r-Risale, VI, Beyrut 1989.
Ferideddin-i Attar, Mantık al-Tayr, çev.: Abdulbaki Gölpınarlı, II, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1991.
Göktaş, Mehmet, “İnsan Aynasında Tecellî Eden Cemâl-i İlâhî’nin Dîvan Şâirlerimizin Dilindeki İfadesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 38, Erzurum 2012.
Gölpınarlı, Abdulbaki, Mesnevi ve Şerhi, Kültür Bakanlığı Yayınları, I, Ankara 1989.
İbni Mace, Sünen-i İbn-i Mâce, Tahkik: Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut 1975.
İmam-ı Rabbani, Mektubat, Çev.: Abdulkadir Akçiçek, Cümle Yay., II, İstanbul 1986.
el-İsfahani, Rağıb, el-Müfredât, Tahk.: Muhammed Halil Aytani, Daru’l- Ma’rife, Beyrut 2010.
Karadayı, Osman Nuri, “Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi’nin Şiirlerinde Bâde Sembolizmi”, Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sem- pozyumu, Ed.: Cengiz Gündoğdu, Erzurum 2013, I, s. 683-697.
Kılıç, Mahmut Erol, Tasavvufa Giriş, Sufi Kitap, İstanbul 2012.
Konuk, Ahmed Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, haz.: Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, c. I, İstanbul 1999.
Kurnaz, Cemâl, “Gönül”, DİA, XIV, İstanbul 1996.
Kuşeyri, Abdulkerim, Kuşeyri Risalesi, Çev.; Dilaver Selvi, Semerkand Yay., İstanbul 2005.
Mahmud-ı Şebusterî, Gülşen-i Râz, Terc.: A. Avni Konuk, Haz.: Cengiz Gündoğdu, İlk Harf Yay., İstanbul 2011.
Ögke, Ahmet, “İbnü’l-Arabi’nin Fususu’l-Hikemi’nde Ayna Metaforu”, Tasavvuf (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 9 (23), 75-89, 2009.
Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., İstanbul 2004.
Seccadî, Seyyit Cafer, Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul 2007.
Sinemoğlu, Nermin, “Ayna”, DİA, IV, 260-261, İstanbul 1991.
Süleyman b. el-Eşref Ebû Dâvud es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvud, Dâ- ru’l-Fikr, tahk.: Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, yy., ts.
Tirmîzî, es-Sünen, tahk.: Ahmed Muhammed Şakir, Mısır 1995.
Türer, Osman, “Tasavvufî Düşüncede İnsan”, Tasavvuf, İlmi ve Akademik araştırma Dergisi, 2 (5), (Ocak), Ankara 2001.
Uluç, Tahir, İbn Arabî’de Sembolizm, İnsan Yay., İstanbul 2007.
Uludağ, Süleyman, “Ayna”, DİA, IV, 260-261, İstanbul 1991.
———————, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Mârifet Yay., İstanbul 1999.