TABATABÂÎ’DE FELSEFÎ VE MANTIKÎ KAVRAMLARIN TASAVVURÂT TEMELLİ AYRIMI

Bu makalede aklî algıların oluşumu ve ayrımına kısaca değindikten sonra, ikincil aklî algıların mantıksal ve felsefi olanının farkları ele alınmakta, mantıkî ve felsefî kavramların ayrımı üzerine Tabatabâî’nin geliştirdiği kuramı örnek olarak almak suretiyle felsefî ve mantıkî kavramların analizine yer verilmektedir.Tabatabâî, bunu tekil manada bir kavramın hakîkî mi itibârî mi, olduğunu sorarak çözmeye çalışmaktadır. Yani Tabatabâî kuramını tasavvurât merkezli oluşturmuştur. Sebzevârî’nin kuramının bir eleştirisini de içeren bu kuram, hakîkî ve itibârî kavramlar ayrımına gitmiş, hakîkî kavramlar ile “birincil akledilirleri”, itibârî kavramlarla ise “ikincil akledilirleri” kastetmiştir. Bu kurama göre itibârî kavramlar, felsefî ve mantıkî kavramlar olarak ayrılmaktadır. Felsefî kavramlartanımı gereği dışta olanı ifade eden kavramlar, mantıkî kavramlar ise tanımı gereği zihinde olanı ifade eden kavramlardır.

Anahtar Kelimeler:

Ma’kûlât-ı sâniye mantıkiyye, ma’kûlât-ı sâniyefelsefiye, mefhûm, mısdâk, hakikî, itibârî

-

Philosophical and Logical Separation of Concepts Based on Tasawwurât in the Thought of TabatabâîIn this study, the formation of intellectual perceptions and differentiationof it’s kinds will be touched open shortly, later the difference between philosophical and logical concepts in secondary intellectual perceptions will beanalyzed by taking the theory of Tabatabâî as a centre on differentiating logical and philosophical concepts. He mainly tries to make the differentiationby asking whether a concept is real or nominal. In other words he developshis theory on tasawwurât. This theory, which is also a criticism on the concepttheory of Sebzevâri, differs concepts as real or nominal and it refers to primary intellectuals with real concepts, and to secondary intellectuals withnominal concepts. According to this theory, nominal concepts are classifiedas philosophical and logical concepts. By definition, while philosophical concepts refer something which is at outside world, logical concepts, on the contrary, refer to something that inside of mind

Keywords:

Secondary logical concepts, secondary philosophical concepts, concept, the referent of a concept (denotation-extension), reality, mentallyposited,

PDF

___

Abdulcebbâr Rufâî, Durûs fi’l-Felsefeti’l-İslamiyye Şerhu Tavdîhî li Kitâb Bidâyeti’l-Hikme, Tasvîru’l-Kitâb, Hüseyin el-Huzâî, Tahran 1374.
Ebû Nasr Fârâbî, Harfler Kitabı Kitâbu’l-Hurûf, çev. Ömer Türker, Li- tera, İstanbul 2008.
Ebu’l-Hasen Behmenyâr, et-Tahsîl, thk. Murtaza Mutahharî, Tahran, 1375.
Hacı Molla Hâdî Sebzivârî, Şerhu Ğurari’l-Ferâid (Şerhi Manzume Hik- met), thk. Mehdi Muhakkik ve Toshihiko Izutsu, Tahran 1386.
İbn Sina, et-Ta’lîkât, thk. Abdurrahman Bedevî, Binğâzi 1972.
M. Naci Bolay, Farabî ve İbn Sina’da Kavram Anlayışı, MEB. yay., İs- tanbul 1990.
Muhammed Ali Tahânevî, Keşşâfu Istılâhâti’l-Fünûn, thk. Ahmet Hasan Besic, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
Necati Öner, Felsefe Yolunda Düşünceler, MEB. Yay. İstanbul 1195.
Necati Öner, Tanzimattan Sonra Türkiyede İlim ve Mantık Anlayışı, AÜ basımevi Ankara 1967.
Sadruddîn Şîrâzî (Molla Sadra), el-Hikmetu’l-Müteâliye, nşr. Rıza Lütfî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, III. Baskı, Beyrut 1981.
Seyyid Kemal Haydârî, Şerh-u Bidâyeti’l-Hikme, (I,II), Kum 2010.
Seyyid Kemal Haydarî, Şerhu Nihâyeti’l-Hikme el-Akl ve’l-Âkıl, ve’l- Ma’kûl, Yazım Mîsâg Tâlib, Kum 2013.
Seyyid Muhammed Hüseyin Tabatabâî, Bidâyetu’l-Hikme, Kum 1416.
Seyyid Muhammed Hüseyin Tabatabâî, Nihâyetu’l-Hikme, Kum 1416.
Seyyid Şerif Ali Cürcânî, et-Ta’rîfât, thk. Abdulmunim Hafnî, Kahire 1991.
Şehîd Murtaza Mutahharî, Şerhu’l-Manzûme, nşr. Müessetu Ümmü’l-Kurâ, II. Baskı, Beyrut 1430-2009.
Şihâbuddîn Sühreverdî, el-Meşâri’ ve’l-Mutârahât, (Mecmûat-u Musanna- fât-i Şeyhi’l-İşrâg) thk. Henry Corbin, Kahire, trsz.
Toshihiko Izutsu, İslam Düşüncesinde Varlık Kavramı, çev. İbrahim Kalın, İnsan, İstanbul 1995.
Ulrich Rudolph, “Abu Nasr al-Fârâbî”, Grundriss der Geschichte der Phi- losophie, Philosophie in der islamischen Welt 1, ed. Ulrich Rudolph ve Renate Würsch, Schwabe, Basel 2012.