MEVLÂNÂ HÂLİD-İ BAĞDADÎ’NİN HALİFELERİNDEN ŞEYH OSMAN SİRACÜDDİN ET-TAVÎLÎ (v. 1283/1866) VE BİYÂRE MEDRESESİ/TEKKESİ

Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî’nin Süleymaniyeli ilk halifesi olan Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî (v. 1283/1866) Irak’taki Hâlidî şeyhleri içinde en geniş silsileyi oluşturan kişidir. Günümüzde Halepçe şehrinde bulunan Biyâre nahiyesinde postnişîn olduğu Biyâre Medresesi/Tekkesi, Irak’taki en etkin Hâlidî merkezlerinden biri olmuştur. “Küçük Ezher” olarak adlandırılan Biyâre Medresesi ve ona bağlı olarak açılan yeni tekkeler ile Nakşbendî-Hâlidîliğin Irak-İran sınırının her iki tarafında ve Anadolu’nun bazı bölgelerinde yayılması sağlanmıştır. Bu makalede Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî’nin hayatına kısaca değindikten sonra Biyâre Medresesi/Tekkesi’nin tarihi, orada postnişîn olan Hâlidî şeyhleri hakkında bilgi verilecek ve bu şeyhlerin Biyâre dışında açtıkları yeni tekkelerden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî, Biyâre Medresesi/Tekkesi, Süleymaniye, Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî, Nakşbendîlik

-

Sheikh Osman Siracuddin at-Tavîlî (v. 1283/1866) among the Caliphsof Mawlânâ Khâli al-Baghdadî and Biyâre Madrasah/LodgeSheikh Osman Siracüddin et-Tavîlî (d. 1283/1866) who is the first caliphsof Mawlânâ Khâlid al-Baghdadî in Sulaymaniyah was the one having thelargest successors among the Khâlidî Sheikhs in Iraq. Biyâre Madrasah, he wasthe Sheikh of it, placed in Biyâre township of Halabja today and it had beenone of the most effective Khâlidî centers in Iraq. With Biyâre Madrasah calledas “Small Azhar” and new lodges opening depending on it, the spread ofNaqshbandî- Khâlidî was provided on the both borders of Iraq-Iran and someregion of Anatolia. In this article, after short information about SheikhOsman Siracüddin at-Tavîlî, the history of Biyâre Madrasah/Lodge, KhâlidîSheikhs of the madrasah and the new lodges that were opened by these sheiksout of Biyâre

Keywords:

Sheikh Osman Siracüddin at-Tavîlî, Biyâre Madrasah/Lodge,

PDF

___

Algar, Hamit, Nakşibendîlik, çev.:Komisyon, İnsan Yayınları, İstanbul 2007.
Azzâvî, Abbas, Şehrezûr-es-Süleymaniye, haz. Muhammed Ali Karadağî, Matbaatü’s-Salimî, Bağdat 2000.
————-—, ‘Aşâiru’l-Irak I-VI, Mektebetu’l-Hadârât, Beyrut ts.
—————, “Hulefâu Mevlânâ Hâlid”, Mecelletü’l-mecma’i’l-‘ilmiy
yi’l-Kürdî, 2(2), Bağdat 1974.
el-Bağdâdî, Muhammed b. Süleyman el-Hanefî, el-Hadîkatü’n-nediyye fî âdâbi’t-tarîkati’n-Nakşbendîyye ve’l-behçeti’l-Hâlidiyye, el-Matbaatü’l-‘İlmiyye, Mısır 1310.
el-Beytâr, Abdürrezzak, Hilyetü’l-beşer fî târîhi’l-karni’s-sâlise ‘aşer I-III, tahk.: Muhammed Behçet el-Beytâr, Dâru Sâdır, Beyrut 1993.
el-Bisârânî, Hamid Katib, Riyâzü’l-müştâkîn fî menâkıb-i Mevlânâ Hâlid Ziyâiddîn,Yazma nüsha, Erbil 1316.
Bruinessen, Martin van, Ağa, Şeyh, Devlet çev.: Banu Yalkut, İletişim Yayınları, İstanbul 1992.
Buva, Tûmas, Târîhu’l-Ekrâd, Çev. Muhammed Teysîr Mirhan, Dâru’l- fikr, Dimaşk 2001.
el-Hânî, Abdülmecid b. Muhammed, el-Hadâiku’l-verdiyye fî hakâiki ecillâi’n-Nakşbendîyye, Matbaatu Ârâs, Erbil 2009.
Ğefûr, Abdulla, “Aşîret-i Surçî lêkolîneveyekî le etno-cografya”, Akademi, Hevler, sayı: 12, 2009.
Haydarî, İbrahim Fasîh, el-Mecdu’t-tâlid fî menâkıbi’ş-Şeyh Hâlid, Mat- baatu’l-‘Âmire, İstanbul 1292.
——————,‘Unvânü’l-mecd fî beyâni ahvâli Bağdad ve’l-Basra ve’n- Necd, Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2010.
Karadağî, Muhammed Ali, Difâ’ek Le Xwendin Le Hucrekânê Kurdistanda, Navendâ Rageyandinê Ârâ, Silêmani 2009.
Karadeniz, Yılmaz, İran’da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Haneda- nı(1795/1925), Bakış Yayınları, İstanbul 2006.
Kavak, Abdulcebbar, Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî ve Hâlidî Tasavvuf Ge- leneğinin Tarihi Gelişim Süreci, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2013.
Lovat, François Xavier, Kurdistan Land of God, Chelsea Wharf, London, ts.
Mela Eyyub, Pêdâçûnevek le Mêjûda Barzân, Dâru Sipîrez, Duhok 2007.
Muhammed, Abdürrezzâk Abdurrahman, Serbürdeki Havraman Serdâneki Tavîle, Çaphâne-i Mahâret, Tahran 2005.
Müderris, Abdülkerim, ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn, Dâru’l- Hürriyye, Bağdat 1983.
——————, Yâd-ı Merdân, Çaphâne-i Ârâs, Hevler 2011.
——————, Binemâleyi Zanyaran, Ânâ Yayınevi, Tahran 1389.
Müftî, Muhsin, Gevher-i Hakîkat, Çaphane-i Zankoyi Selahaddin, Hevler 2001.
en-Necdî, Osman b. Sind el-Vâilî, Asfa’l-mevârid min silsâli ahvâli’l- imam Hâlid, el-Matbaatü’l-‘ilmiyye, Mısır 1310.
Sahib, Muhammed Es’ad, Buğyetü’l-vâcid fî mektûbâtı hadreti Mevlânâ Hâlid, Matbaatu’t-terakkî, Dimaşk 1334.
Shakely, Farhad, “The Nakshbandi Sheiks of Havraman and the Heritage of Khâlidiyya-Muceddidiyya in Kurdistan”, Naqshbandis in Western and Central Asıa (ed. Elisabeth Özdalga), Swedish Research Institute in İstanbul 1999.