Alâ’ b. el-Hadramî’nin İslâm Tarihindeki Yeri

Bu araştırma; meşhur sahâbî Alâ b. Hadramî’nin Hz. Peygamber (s) ve Râşid halifeler döneminde gerçekleşmiş siyasi, idari ve askeri faaliyetlerdeki konumunu ele almaktadır. Hadramevt’li bir aileye mensup olup Mekke’de dünyaya gelen Alâ, Hudeybiye antlaşmasından önce Müslüman olup Medine’ye hicret etmiştir. Bahreyn emiri Münzir b. Sâvâ ’ya gönderilen İslâm’a davet mektubunun elçiliğini yapmıştır. Mekke’nin fethinden sonra dini tebliğin yanı sıra, zekât ve cizye tahsili yapmak üzere özel yetkiyle Bahreyn’e gönderilen Alâ, Allah Resûlü’nün vefatından kısa bir süre önce görevinden azledilmiştir. I. Halife Hz. Ebû Bekir tarafından Bahreyn bölgesi emirliğine yeniden tayin edilmiştir. Basra valiliğini üstlenmek üzere giderken yolda vefat etmiştir. (ö. 14/636).

Anahtar Kelimeler:

İslâm Tarihi, Sahâbî, Alâ b. Hadramî, Elçilik, Emirlik

The Place of Alâ b. Hadramî in the Hıstory of Islam

This research deals with the place of well-known companion Alâ b. Hadramî in political, administrative and military activities during the caliphs of Rashid and the Prophet (pbuh). Alâ, a member of a family from Hadramevt and born in Mecca, became a Muslim before the treaty of Hudaybiyyah, and migrated to Medina. He was a messenger of the letter of invitation to Islam sent to the Emirate of Bahrain, Münzir b. Sâvâ. After the conquest of Mecca, Alâ, who was sent to Bahrain with his special authority to collect zakat and jizya as well as the invitation to the religion, was dismissed from his post shortly before the death of the Messenger of Allah. Alâ was reappointed to the Emirate of Bahrain by the first Caliph, Abu Bakr. He died on his way to assume the governorship of Basra. (d. 14/636)

Keywords:

History of Islam, Companions, Alâ b. Hadramî, Embassy, Emirate,

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa. Peygamberler ve Halifeler Tarihi. Sad. Metin Muhsin Bozkurt. 2 Cilt. İstanbul: Dergâh Ofset Tesisleri, 1997.
A’zamî, Mustafa. “Asr-ı Saadette Yazı ve Vahiy Kâtipleri”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslâm. I: 153-216. Ed. Vecdi Akyüz. 4 Cilt. İstanbul: Beyan Yay., 2006.
Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Ensâbü’l-Eşrâf. Thk. Muhammed Hamîdullah. 13 Cilt. Dâru’l-Maarif, ts.
Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Fütûhu’l-büldân. Trc. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yay., 2013.
Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâ’ilü’n-nübüvve, Nşr. Abdü’l-Mu‘tî Kal‘acî. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Endelüsî, Ebû’r-Rebî‘ Süleymân b. Mûsâ el-Kelâʾ. el-İktifâʾ bimâ Tażminehu min Meġazî Resûlullah ve’ṣ-ṣelâṣeti’l-Ḫulefâʾ. Thk. Muhammed Kemâlüddîn İzzüddîn Alî. Beyrut: Dârü’n-Neşr, 1417.
Erkal, Mehmed. “Cizye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8: 42-45. İstanbul: TDV Yay., 1993.
Fayda, Mustafa. “Bâzân”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 5: 283-284. İstanbul: TDV Yay., 1992.
Güner, Ahmed, “Asr-ı Saadette Mescidler/Camiler ve Fonksiyonları”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslâm. 3: 211-260. Ed. Vecdi Akyüz. 4 Cilt. İstanbul: Beyan Yay., 2006.
Halebî, Alî b. Burhâniddîn. İnsânü’l-uyûn fî sîreti’l-emîni’l-me’mûn: es-Sîretü’l-Ḥalebiyye. Thk. en-Nâşir Dârü’l-Ma‘rife. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1400.
Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳāt (Ṭabaḳātü’r-ruvât). Nşr. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. Riyâd: Dârü Tıbbiyye, 1402/1982.
Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1397/1977.
Hamîdullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. Trc. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yay., 2004.
Hamidullah, Muhammed. el-Ves̱âʾiḳu’s-siyâsiyye: Hz. Peygamber Döneminin Siyasî-İdarî Belgeleri. Trc. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 1997.
İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. Thk. Âdil Mürşid. Amman: Dârü’l-A‘lâm, 1423/2002.
İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. ed-Dürer fi’ḫtiṣâri’l-meġāzî ve’s-siyer. Nşr. Şevki Dayf. Kahire: Vizâretü’l-Evkâfi’l- Mısriyye, 1415/1995.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târîh Tercümesi. Trc. M. Beşir Eryarsoy - Ahmed Ağırakça. 12 Cilt. İstanbul: Bahar Yay., 1987.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. Üsdü’l-gâbe fî ma’rifeti’s-Sahâbe. Thk. Ali M. Muavvaz – Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer Şihâbuddîn. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. Thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîîl, 1412.
İbn Haldûn, Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen. Kitâbü’l-ʿİber ve dîvânü’l-mübtedeʾ ve’l-ḫaber..., Thk. Halil Şühâde - Süheyl Zekkâr. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1421/2001.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb. es-Sîretü’n-nebeviyye: Hz. Muhammed’in Hayatı. Trc. İzzet Hasan - Neşet Çağatay. 4 Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1971.
İbn Kayyim, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. Zâdü’l-meʿâd. Trc. Şükrü Özen. 6 Cilt. İstanbul: İklim Yay., 1998.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidâye ve'n-Nihâye. Trc. Mehmet Keskin. 14 Cilt. Ankara: Çağrı Yay., ts.
İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa’d b. Menî el-Kâtib. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ, Thk. Ali Muhammed Ömer. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. ʿUyûnü’l-es̱er fî fünûni’l-meġāzî ve’ş-şemâʾil ve’s-siyer. Thk. Muhammed el-Îd el- Hatrâvî - Muhyiddin Mestû. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, ts.
İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Ma’rifetü’s-sahâbe. Thk. Âdil b. Yusuf b. el-Azîzî. 7 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Vatân, 1419/1998.
Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Hüreyre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 160-167. İstanbul: TDV Yay., 1994.
Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed. et-Terâtîbü’l-İdâriyye: Hz. Peygamber’in Yönetiminde Sosyal Hayat ve Kurumlar. Trc. Ahmet Özel. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 1990-1993.
Numânî, Mevlânâ Şiblî. Sîretü’n-Nebî-Son Peygamber Hz. Muhammed. Trc. Yusuf Karaca. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
Önkal, Ahmet. “Alâ b. Hadramî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2: 310. İstanbul: TDV Yay., 1989.
Safedî, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh es-Safedî. el-Vâfî bi’l-vefeyât. Thk. Ahmed Arnaûd - Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t- Türâs, 1420/2000.
Saîd Havvâ. el-Esâs fi’s-sünne: Hadislerle İslâm Tarihi. Trc. M. Ahmed Varol. 7 Cilt. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1989.
Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr es-Suyûtî. Târîḫu’l-ḫulefâʾ. Nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd. Mısır: Matbâatü’s-Sa‘âdeti, 1371/1952.
Süheylî, Ebü’l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî es-Süheylî. er-Ravżü’l-ünüf fî şerḥi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. Thk. Tâhâ Abdürraûf Sa‘d. 4 Cilt. Kahire, 1387- 1390/1967-1970.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi. Trc. Zakir Kadiri Ugan - Ahmet Temir. 5 Cilt. İstanbul: Meb Yay., 1992.
Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Hz. Peygamber’in (s) Savaşları. Thk. Marsden Jones. Trc. Musa K. Yılmaz. 3 Cilt. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2007.
Yaʿḳūbî, Ahmed b. İshak b. Ca‘fer, Târîḫu’l-Yaʿḳūbî. Thk. Abdülemîr Mühennâ. Beyrut: Şirketü’l-A‘lamiyyeti li’l-matbuât, 1431/2010.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. Thk. Şuayb el-Arnaûd - Hüseyin el-Esed. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1405/1985.