Şiî Takiyye İnancının Teşekkülü

Takiyye, kişinin tehlikeden dolayı gerçek inancını saklamasıdır. Bu anlayış Müslümanlar arasında ilk olarak Haricîler arasında gündeme gelmiş ve daha sonra Şia’nın önemli bir kesimi tarafından inanç esasına dönüştürülmüştür. Takiyyenin bir iman konusu olduğuyla ilgili Şiî kanaat hicrî üçüncü asrın ortalarına kadar netleşmiştir. İmamiyye Şiası da gaybetle takiyyeyi ilişkilendirerek son imamlarının takiyye gereği gaybete gittiğini ileri sürmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Takiyye, Şia, İmamiye, Gaybet

The Formative Process of Taqiyyah in The Shi’ite Thought

Dissimulation (taqiyyah) is to hide a person’s true belief because of threats. This view firstly comes to order among Khavarich and than transformed to creed by the some of Shi’ite groups. The dissimulation process copleted in mids of thirth century of the Hegira. Imamiyyah Shi’ite at first related betveen occultation and dissimulation belief and then asserted that the occultation of their last imam was due to the practise the dissimulation belief.

Keywords:

Taqiyyah, Shi'ite, Imamiyyah, occultation,

PDF

___

Allâme Tabatabaî ve Henry Corbin, Söyleşiler, çev.: İsmail Bendiderya, İstanbul 1996.
Alkan, Necati, “Yasaklamanın Psikodinamiği ve Terörizm”, Strateji Merkezi Başkanlığı, Ekim 2004.
Atalan, Mehmet, Şiîliğin Farklılaşma Sürecinde Ca’fer es-Sâdık’ın Yeri, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
Ayyâşî, Ebu’n-Nasr Muhammed b. Mesud b. Muhammed el-Ayyâşî es-Sülemî (320/932), Tefsiru’l-Ayyâşî, Beyrut 1411/1991
Berkî, Ahmed b. Muhammed b. Halid el-Berkî (274/887 veya 280/893), Kitabu’l-Mehasin, Tahran 1370/1950.
Cabiri, Muhammed Abid el-Cabiri, İslam’da Siyasal Akıl, çev.: Vecdi Akyüz, İstanbul 1997.
Daftary, Farhad, İsmaililer; Tarih ve Kuram, çev.: Ercüment Özkaya, Ankara 2001.
Dalkılıç, Mehmet, “Eleştirel Açıdan Bir Kimlik ve İnanç Örtüsü Olarak Takiyye”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: VII, İstanbul 2003.
Deylemî, Hasan b. Ebi’l-Hasan ed-Deylemî (841/1437), İrşadü’l-Kulûb, İntişarati Şerif Razî, 1413/1992.
Doğan, İsa, “Zeydiye Mezhebi”, Şiîlik Sempozyumu, İstanbul 1993.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail el-Basrî (324/935), Makalâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn, tahk.: M. Muhiddin Abdülhamid, Beyrut 1990.
Fazl b. Şâzân el-Ezdî en- Nîsaburî (260/873), Kitabu’l-îzah, Beyrut 1982.
Fazlur Rahman, İslâm, çev.: Mehmet Dağ, Mehmet Aydın, Selçuk Yayınları, İstanbul 1980.
Gündem, Mehmet, Mehmet S. Aydın ile İçe Kritik Bakış, İyi Adam Yayınları, İstanbul 1999.
Hussain, Jassim M., The Occultation of the Twelfth Imam, London 1982.
İbn Babaveyh el-Kummî (Şeyh Sadûk), Ebu Cafer Muhammed b. Ali (381/991), Kemalü’d-Din ve Temâmü’n-Ni’me, Darü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Kum 1395/1975.
-------, Risaletü’l-İ’tikadâti’l-İmamiyye, Türkçe çev.: E. Ruhi Fığlalı, Ankara 1978.
İbn Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshak b. Ebi Ya’kub (385/955), Fihrist, tahk. Rıza Teceddüd, Daru’l-Mesîre, Beyrut 1988.
İhsan İlâhi Zahir, Şîa’nın Kur’an, İmamet ve Takiyye Anlayışı, çev.: Sabri Hizmetli, Hasan Onat, Ankara 1984.
İlhan, Avni, “Şîa’da Usulü’d-Din”, Şiilik Sempozyumu, İstanbul 1993.
-------, “Takiyye, Doğuşu ve Gelişmesi”, DEÜİFD, sayı.: 2, İzmir 1985.
Jafri, S.H.M., The Origins and Early Development of Shi’a Islam, Islamic Republic of Iran, Kum ts.
Kadî Abdulcebbar, Kâdiu’l-Kudât Abdulcebbar b. Ahmed (415/1020), el-Muğni fî Ebvâbi’tTevhid, tahk.: Tevfik et-Tavi ve Said Zayid, ts..
Kohlberg, Etan, “Some Imami Shi’i Views on The Taqiyya,” Belief and Law in İmami Shi’ism, 1991.
-------, “Some Shi’i Views of the Antediluvan World”, Studia Islamica, LII, Paris 1980.
Kutbu’d-Din Ravendî (573/1177), el-Haraic ve’l-Ceraih, Müesseseti İmam Mehdî, Kum 1409/1988.
Kuleynî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Ya’kub er-Razi (329/941), el-Kâfî fi İlmi’d-Din, Farsça tercüme ve şerhi ile birlikte, tahk.: Seyyid Cevad Mustafa, Tahran, ts..
Kummî, Sa’d b. Abdullah el-Eş’ari (299/911 veya 301/914), Kitabu’l-Makalât ve’l-Fırak, nşr. Muhammed Cevad Meşkûr, Tahran 1963.
Kummî/Nevbahtî, Şiî Fırkalar: Kitâbu’l-Makâlât ve’l-Fırâk, Fıraku’ş-Şîa, çev.: Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu, Ramazan Şimşek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004.
Malatî, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed (377/987), Kitabu’t-tenbîh ve’r-red alâ ehli’l-ehva ve’lbid’a, tahk.: Muhammed Zahid b. el-Hasan el-Kevseri, Kahire 1413/1993.
Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin (346/957-958), Murûcu’z-Zeheb ve Meadînu’l-Cevher, tahk.: M. Muhiddin Abdülhamid, Beyrut 1408/1988.
Musa Musevi, Şîa ve Şiilik Mücadelesi, çev.: Kemal Hoca, İstanbul 1995.
-------, “Takiyye”, çev.: Doğan Kaplan, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı. 16, 2003.
Necaşî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ali b. Ahmed (450/1058-9), Ricâlü’n-Necaşî, (II cilt), İntişarât-i Camii’l-Müderrisîn, Kum 1407.
Nevbahtî, Ebu Muhammed el-Hasan b. Musa (310/922), Fıraku’ş-Şîa, Matbaatü’d-Devle, İstanbul 1931.
Sachedina, Abdulaziz Abdusselam, Islamic Messianism: The Idea of Mahdi in Twelver Shíʹism, Albany: State University of New York, 1981. .