XX. YÜZYIL BAŞLARINDA AFYONKARAHİSAR’DA YAŞANAN BİR FELAKET (1902 YANGINI VE YANGINZEDELER İÇİN YAPILAN YARDIMLAR)

Bu çalışmada, XX. yüzyıl başlarında Afyonkarahisar’da zuhur eden ve şehirde büyüktahribata yol açan yangın felaketi çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Bu bağlamda yangınınsebep olduğu maddi hasarlar, bu hasarların giderilmesi için alınan tedbirler ile yangınınsöndürülmesi hususunda görülen ihmal ve yetersizliklerin, daha sonra ortaya çıkmasımuhtemel benzeri felaketlerde yaşanmaması noktasında yapılan bazı düzenlemelere dairbilgiler verilmiştir. Ayrıca, yangınzedelere çevre vilayet ve kazalardan yapılan ayni venakdi yardımlar ile dönemin padişahı II. Abdülhamid tarafından ülke genelinde başlatılanyardım kampanyası çerçevesinde yapılan nakdi yardımların tespiti yapılmıştır. Çalışmanıntemel kaynağını Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki muhtelif tasniflerde yer alan belgeleroluşturmaktadır.

A Disaster Occuring in Afyonkarahisar at the Beginning of the XXth Century (The 1902 Fire and Aid for the Fire Victims)

In this study, the fire disaster occuring in Afyonkarahisar at the beginning of the XXth century and leading to great destruction in the city was discussed from various aspects. In this regard, the financial damages that the fire caused, the precautions taken to recover these damages, and the negligence and inadequacy regarding extinguishing the fire were included. This study informed about some regulations made for the purpose that these negligences and inadequacies would not happen again in similar possible disasters that might appear later on. Moreover, aids in kind and cash provided from nearby provinces and districts to the fire victims and cash aid begun by Abdülhamid II, who was the padishah of that period, in the scope of the aid campaign throughout the country were determined. The main source of the study was the documents in various classifications in the Ottoman Archives of the Prime Ministry.

PDF

___

Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.):
BOA. A.MKT.MHM. 48/92
BOA. A.MKT.MHM. 481/83
Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayat Evrakı (A.MKT.UM.):
BOA. A.MKT.UM. 106/95
Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO.):
BOA. BEO. 1911/143315
BOA. BEO. 1915/143580
BOA. BEO. 1915/143581
BOA. BEO. 2104/157774
BOA. BEO. 2334/174978
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.):
BOA. DH.MKT. 570/7
BOA. DH.MKT. 573/56
BOA. DH.MKT. 581/59
BOA. DH.MKT. 584/63
BOA. DH.MKT. 634/39
BOA. DH.MKT. 636/37
BOA. DH.MKT. 651/32
BOA. DH.MKT. 1217/34
BOA. DH.MKT. 1231/72
BOA. DH.MKT. 1244/85
Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR.):
BOA. DH.ŞFR. 292/3
İrade Dahiliye (İ.DH.):
BOA. İ.DH. 130/6692
İrade Hususi (İ.HUS.):
BOA. İ.HUS. 99/45
BOA. İ.HUS. 99/83
BOA. İ.HUS. 99/96
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS.):
BOA. Y.A.HUS. 436/31
Yıldız Perakende Evrakı Arzuhaller ve Jurnaller (Y.PRK. AZJ.):
BOA. Y.PRK.AZJ. 44/74
Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK.BŞK.): BOA. Y.PRK.BŞK. 67/7
İkdam, 2946, 17 Ağustos 1318.
İkdam, 2947, 18 Ağustos 1318.
Servet, 1519-357, 16 Ağustos 1318
Servet, 1520-358, 17 Ağustos 1318.
Servet, 1521-359, 18 Ağustos 1318.
Tercüman-ı Hakikat, 7695-2495, 12 Eylül 1318.
ATABEK, Ömer Fevzi, Afyon (Vilayeti) Tarihçesi, (Haz. Turan Akkoyun), Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, Afyon 1997.
BEYHAN, Mehmet Ali, “Osmanlı Devrinde İstanbul Yangınları”, Afetlerin Gölgesinde İstanbul: Tarih Boyunca İstanbul ve Çevresini Etkileyen Faktörler, Ed. Said Öztürk, İBB Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Çevre Koruma Müdürlüğü, İstanbul 2009, s. 187-312.
CEZAR, Mustafa, “Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Âfetler” Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihi Enstitüsü Yay., İstanbul 1963, s. 327-414.
ÇAKMAK, Biray, “Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Afet Yönetimi: 1894 Büyük Uşak Yangını”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 15, Güz 2011, s. 63-90.
DARKOT, Besim, “Karahisar” İA., C. 6, MEB, İstanbul 1993, s. 276-284.
GÜNEŞ, Günver, “1894 Uşak Yangını”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu, C. 1, Ed. M. Turgut, Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, s. 275-280.
KUZUCU, Kemalettin, “Osmanlı Başkentinde Büyük Yangınlar ve Toplumsal Etkileri”, Osmanlı, C. 5, Ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 687-688.
KUZUCU, Kemalettin, Babıâli Yangınları ve Sosyo-Ekonomik Etkileri (1808-1911), (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2000.
ÖZPUNAR, Hasan, “Yabancı Basında 1902 Yangını”, Taşpınar, S. 7, Ocak 2012, s. 66-67.
ÖZTÜRK, Mustafa, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, Türkler, C. X, Ankara 2002, s. 802-822.
POLAT, Zelkif, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Afyonkarahisar’da Ermeniler (1839-1923), (Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Afyonkarahisar 2011.
SATILMIŞ, Selahattin, “Osmanlı'da Bir Afet Yönetimi Örneği: 1883 Çeşme ve Urla Depremi”, History Studies, Volume 4/1, 2012, s. 503-527.
YAVUZ, Fikrettin, “Büyük Darıca Yangını (17 Kasım 1910)”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, (25-27 Mart 2016) Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli 2017, s. 817-851.
İLGAR, Yusuf, “Afyonkarahisar’da Zuhûr Eden Yangınlar 3”, Kocatepe, 31 Mart 2017, http://www.kocatepegazetesi.com/tr-TR/kose-yazilari/99445/afyonkarahisarda-zuhureden- yanginlar-3 (E.T. 15.05.2019).
ÖZPUNAR, Hasan, “Afyonkarahisar’ı Yok Eden Yangın-1902”, Kocatepe, 17 Şubat 2018, http://www.kocatepegazetesi.com/tr-TR/kose-yazilari/107704/afyonkarahisari-yokeden- yangin-1902 (E.T. 15.05.2019).
http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme-kilavuzu/ (E.T. 12.06.2019).