PAX KHAZARICA

Ortaçağ Doğu Avrupa Türk tarihi için ayrı bir yere sahip olan Hazar Hakanlığı'nıntarihinin aydınlatılması sadece Türkler açısından değil, Hazar etrafında geçmişi şekillenmişbirçok millet için de oldukça önemlidir. Öyle ki bugün Rusların, Bulgarların, Macarların,Arapların geçmişinde Hazarlar kilit pozisyonunda rol oynamıştır. Peki, döneminin büyükgüçleri ve inatçı göçebe topluluklarıyla yüzyıllar boyunca aynı sahada yaşamayı başarmışolan Hazar Hakanlığı, oldukça geniş etnik yelpazeye sahip halkını bir arada tutmayı nasılbaşarmıştır? İşte bu başarıya XIX. yüzyılda bazı tarihçiler "Pax Khazarica" ibaresiniyakıştırmayı uygun görmüştür. Genel itibariyle Hazarların hakim oldukları sahadauygulamış oldukları müsamaha politikası anlamına gelen “Pax Khazarica”nın, Hazarlarnezdinde yürütülmesinin ise çeşitli sebepleri olmuştur. Bu sebepler ise askeri, siyasi ve enönemlisi ekonomik çıkarlara dayanmıştır.

Pax Khazarica

The history of the Khazar Khaganate, which has a distinctive place for the Middle Ages Eastern Europe Turkish history, is very important for many nations whose history has been shaped not only in terms of Turks but also in the vicinity of the Caspian. So much so that today, the Russians, Bulgarians, Hungarians, Arabs in the past, the Khazars took a key position. So how did Khazar Khaganate, who had managed to live in the same field for centuries with the great powers and stubborn nomadic communities of his time, managed to keep his multiethnic people together? Here, in the 19th century, some historians have considered it as "Pax Khazarica". In genereal, Pax Khazarica, which means the policy of tolerance applied in the area dominated by Khazars, has been applied by the Khazar Khaganate for various reasons. These reasons were based on military, political and, most importantly, economic interests.

PDF

___

AFANAS’YEV, Gennady,“O territorii Hazarskogo Kaganata i Hazarskogo v IX veke”. Divnogorskiy Sbornik, Vıpusk 6, 2016, s. 41- 72.
AHMETBEYOĞLU, Ali, Sorularla Eski Türk Tarihi, İstanbul 2014.
ARTAMANOV, Mihail İllarionoviç, Hazar Tarihi Türkler, Yahudiler, Ruslar, Selenge Yayınları, İstanbul 2008.
BROOK, Kevin Alan, Bir Türk İmparatorluğu Hazar Yahudileri, Nokta Kitap, İstanbul 2005. CAMPBELL, Brian, “Roma Dünyasında Diplomasi (Yaklaşık M. Ö. 500-M. S. 235)”, Tarih Okulu, İlkbahar-Yaz 2013, S. XIV, Çev: Recep Özman, 2013, s.201-224.
EMECEN, Feridun, İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası. İstanbul 2012.
GOLDEN, P., Türk Halkları Tarihine Giriş, Çev: Osman Karatay, Karam Yayınları, Ankara 2002.
GOLDEN, Peter, “Khazar Studies: Achievements and Perspectives”. The World of The Khazars, Vol. 17, Brill Pub.,Leiden-Boston 2007, s.7-58.
GOT’YE, Yuriy Vladimiroviç, “Hazarskaya Kultura”. Novıy Vostok , 1925.
GRUŞEVSKİY, Mihailo , İstoriya Ukrainı i Rusi, T. I (1904); T. II (1905).
GUMILEV, Lev Nikolayeviç, Hazar Çevresinde Bin Yıl, Çev: Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2002.
HEYD, Wilhelm, Yakın Doğu Ticaret Tarihi, Çev: Enver Ziya Karal, TTK Yayınları., Ankara 2000.
http://litopys.org.ua/hrushrus/iur.htm. (E.T. 12. 5. 2019).
http://www.kulichki.com/inkwell/text/special/history/kluch/kluchlec.htm. (E. T. 12.5.2019).
https://history.wikireading.ru/92465. (E. T. 12. 5. 2019)
HVOL’SON, Daniil Avraamoviç, İzvestiya O Hozarah, Burtasah, Bolgarah, Madyarah, Slavyanah i Russah Abu- Ali Ahmeda Ben Omar İbn Dasta, Neizvestnogo dosele Arabskogo pisatelya naçala X veka,Po Rukopisi Britanskogo Muzeya, İzd. İmperatorskoy Akademii Nauk,. Sankt- Peterburg 1869.
İbn Fadlan Seyahatnamesi, Çev: Ramazan Şeşen, Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
İBN HURDAZBİH, Yollar ve Ülkeler Kitabı, Çev: Murat Ağarı, Kitabevi Yay., İstanbul 2008.
KABAAĞAÇ, Sina- ALOVA, Erdal, Latince Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınları, 1995.
KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul 2010.
KALAN, Ekrem, “XIII-XIV. Yüzyıllarda Kuzey İpek Yolu ve Altın Orda Hanları’nın Ticaret Politikaları”, Avrasya Etüdleri Dergisi, S. 45., Ankara 2014, s. 43- 62.
KALAN, Ekrem, “Velikiy Şelkovıy Put’ i ego severnıe otvetvleniya”, Bulgarica (Vremya i prostranstvo Bolgarskoy tsivilizatsii atlas), R. S. Hakimov ( Otv. Red.), Kazan 2012.
KARATAY, Osman, “Hazarlar”, Doğu Avrupa Türk Tarihi, Ed. Osman Karatay- Serkan Acar, İstanbul 2018, s.335-408.
KARATAY, Osman, Hazarlar-Yahudi Türkler, Türk Yahudiler ve Ötekiler, Ankara 2015.
KHAMİDULLİN, Bulat, “Pax Khazarica: A View from the 21. Century”. Studia et Documenta Turcologica, 3-4, 2015-2016, s.117-130.
KLYUÇEVSKIY, Vasily, İstoriya sosloviy v Rossi, Petrograd 1918.
KLYUÇEVSKIY, Vasily, Kurs Russkoy istorii, T. 1, Moskva 1990.
KURAT, Akdes Nimet, IV- XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Murat Kitabevi Yayınları, Ankara 1992.
LYUBAVSKIY, Matvey, Lektsii po drevney russkoy istorii do kontsa XVI veka, Sankt- Peterburg 2000.
MESUDÎ, Muruc Ez-Zeheb (Altın Bozkırlar), Çev: Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2004.
NAUMENKO, Valery, “Vizantiysko-Hazarskie otnoşeniya v seredine IX. veka”, Hazarı. Evrei v Slavyane, Tom 16. Moskova 2005.
OSTROGORSKY, Georgiy, Bizans Devleti Tarihi, Çev: Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 2011.
ÖZCAN, Altay Tayfun, Hazar Kağanlığı ve Etrafındaki Dünya, İstanbul 2019.
PORPHYROGENITUS, Konstantin, De Administrando Imperio, Çev: Romilly Heald Jenkins), Washington 1985.
PRITSAK, Omeljan, “The Khazar Kingdom’s Conversion to Judaism”, Harvard Ukrainian Studies, Vol.2, No.3., 1978, s.261.
SHNIRELMAN, Victor, “The Story of Euphemism: The Khazars in Russian Nationalist Literature”, The World of The Khazars, Vol. 17, Brill Pub.,Leiden-Boston 2007, s.353-372.
ŞEŞEN, Ramazan, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri. TTK Yayınları, Ankara 2001.
TAŞAĞIL, Ahmet, “İpek Üretiminin Keşfi ve İpek Yolu’nun Başlaması”, İpek Yolu, A. Taşağıl (Ed.), İstanbul 2015, s. 13- 28.
WOOLF, Greg, “Roman Peace”. War and Society in the Roman World, Vol.5, London- Newyork 2002, s.171-194.
YÜCEL, Mualla Uydu, “Hazar Hakanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, C.2., Ankara 2002, s. 445- 463.
ZAJACZKOWSKI, Ananiasz, “Khazarian Culture and its Inheritors”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol. 12, No. 1/3 (1961), s. 300.
ZHIKHOV, Boris, “The Khazar Economy: Economic Integration or Disintegration?”, Khazaria in the Ninth and Tent Centuries, East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450-1450, Vol.30, Brill Academic Publishers, 2015, s.174.