Kubilay HAMZAOĞLU

XIX. Yüzyılda Trabzon Vilayetinde Kaçakçılık Güzergâhları ve Rotaları

XIX. yüzyılda Trabzon Vilayeti dört sancaktan müteşekkil olup bunlar; Trabzon, Lazistan, Gümüşhane ve Canik Sancaklarıydı. Bu sancakların stratejik konumları hem Karadeniz’e hem de Anadolu ve Doğu vilayetlerine ulaşımlarını mümkün kılıyordu. Arşiv vesikaları, kaçakçılık vakalarının Trabzon Vilayeti dahilinde ve bu vilayete komşu vilayetlerde de var olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, Trabzon Vilayeti’nin sahip olduğu konum itibariyle kaçakçılık vakalarında oynadığı role bir yol haritası tayin edebilmek ve böylece kaçakçılığın yapıldığı kara güzergâh ve deniz rotalarını tespit edebilmekten ibarettir.

Smuggling in Trabzon Province in The 19th Century Highways and Sea Routes

Trabzon province in the 19th century consisted of four sancaks named Trabzon, Lazistan,Gümüşhane and Canik Sancak. Due to the geographical location of the sanjaks, it was possible toreach both the Black Sea and the Anatolian and Eastern provinces. The existence of road and searoutes in Trabzon province shows us that the cases of smuggling exist in this province and othercenters connected with this province, thanks to the archive documents. The aim of this study is todefine a roadmap for the role played by Trabzon Province in smuggling cases due to its locationand thus, it consists of determining the land routes and sea routes where smuggling is carried out.

PDF

___

1. Arşiv Belgeleri
BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi)
Bâbıâlî Evrak Odası Defterleri (BEO)
Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT.)
Dahiliye Nezâreti Tesrî-i Muamelât ve Islahat Komisyonu, Muamelât (DH. TMIK. M.)
Hariciye Nezareti Siyasî Kısmı Belgeleri (HR. SYS.)
Hariciye Nezareti Tahrirât‐ı Hariciye Belgeleri (HR.TH)
Hatt-I Hümâyun (HAT.)
İrâde Rüsûmat (İ.RSM)
Meclis-İ Vükela Mazbataları (MV.)
Meclis‐i Vükelâ Mazbataları (MV.)
Muhaberat-I Umumiye Dairesi (DH.MUİ)
Sadâret Mektubî Kalemi Mühimme Odası (Kalemi) Belgeler (A.}MKT.MHM.)
Şifre Kalemi Belgeleri (DH.ŞFR.)
Şûrâ-yı Devlet Belgeleri (ŞD)
Yıldız Mütenevvî Maruzât Evrakı (Y.MTV.)
Yıldız Sadâret Hususî Maruzât Evrakı (Y..A...HUS)
Zabtiye Nezâreti (ZB.)
Zabtiye Nezâreti Maruzâtı (Y..PRK.ZB)
2. Salnameler
Trabzon Vilayet Salnamesi 1869.
Mamürat-ül Aziz Vilayet Salnamesi, 1894.
3. Kitaplar, Makaleler ve Tezler
VASILİEV, A. Bizans İmparatorluğu Tarihi, (Çev. A. Müfid Mansel), Ankara 1943.
AKPINAR, Mehmet, Reji İdaresi (1908-1925), (Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon 1998.
BASKICI, Murat, “XIX. Yüzyıl Trabzon Limanı: Yükseliş ve Gerileyiş”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 67, S. 3, Ocak 2012, s. 33-56.
BEŞİRLİ, Mehmet, “İstanbul’a Yapılan Bakır Sevkiyatında Tokat- Samsun Yolunun Ticari Bakımdan Analizi ve Taşımacılık (XVIII. Yüzyıl Sonu XIX. Yüzyıl başları)” Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik, ed. Osman Köse, C. 1, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2013. s.71-79.
ÇAKIR, İbrahim Ethem, “1642 Tarihli Avarız Defterine Göre İspir Sancağı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2, S. 8, Yaz 2009, s. 415-422.
ÇİFTÇİ, Hasan, “E. G. Browne’ın Hatıralarında Doğu Seyahati (Trabzon-ErzurumDoğubeyazıt)”, Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 12, S. 28, Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu Özel Sayısı, Ocak 2005, s. 321-350.
DAEİ, Masoumeh, “XIX. Yüzyıl’da İran-Osmanlı Ticaretinde Trabzon-Erzurum-Tebriz Ticari Yolunun Önemi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, S. 19, Mart 2012, s. 43-56.
DIĞIROĞLU Filiz, “Reji’nin Karadeniz Bölgesi’ndeki Uygulamaları (1884-1914)”, (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2004.
FAROQHI, Suraıya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2011.
GÜLER, İbrahim, “XVIII. Yüzyılda Sinop-Samsun İlişkilerine Ait Bazı Gözlemler”, ed. Cevdet
Yılmaz C.1, Samsun Araştırmaları, Samsun 2013. s. 101-117.
HAYRİ, Abdülvahap, İktisadî Trabzon, haz. Melek Öksüz Trabzon, Serander Yayınevi, Trabzon 2008.
ISSAWİ, Charles, “The Tabriz-Trabzon Trade (1830-1900) Rise and Decline of a Route”, International Journal of Middle East Studies, Vol 1, No 1, January 1970, s. 18-27.
KILIÇASLAN, Emre, “Avusturya Lloyd Vapur Şirketi’nin İstanbul’un Yolcu Ve Eşya Taşımacılığındaki Yeri” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Ed. Coşkun
Yılmaz, C. 6, İstanbul Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2015, s. 480-491.
KILIÇASLAN, Emre, “Bandıra Usulsüzlüklerine Bir Örnek: Trabzon Kayıklarındaki Rusya”, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu IV: Doğu Karadeniz, Trabzon 2012, s. 219-230.
KÖSE, Osman, “Canik’in Osmanlılara Geçişi ve Canik’te İktisadî Hayat”, İlkçağdan Cumhuriyete Canik, ed. Cevdet Yılmaz, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2013, s. 80-90.
NEMLIOĞLU, Yasemin, “19. Yüzyılda Trabzon Limanı: Seferler, Tüccarlar, Mallar”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S. 49, Bahar 2016 s. 157-187.
ÖZTÜRK, Temel, “Savaş Zamanı Karadeniz’deki Ticari Gemiler (1700-1774)”, Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik, ed. Osman Köse, C. 2, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2013, s. 871-885.
SAİNKAPLAN, Ferhan, “1793/39 Numaralı Samsun Şeriye Sicil Defterinin Transkripsiyonu ve Tahlili (1906-1916)”, (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun 2015.
SARIYILDIZ, Gülden, "Karantina", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 24. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, İstanbul 2001, s. 463-465.
ÖSEN, Serdar, “Osmanlı Devleti’nde Tütün Kaçakçılarıyla Mücadele: Niğde Örneği”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Dergisi, S.38, Mayıs 2016, s. 49-68.
TOZLU, Selahattin, “Trabzon-Erzurum Anayolunun Mevsimlik Güzergâhları”, Anadolu’da Tarihî yollar ve Şehirler Semineri, Globus Dünya Basımevi, İstanbul 2002, s. 179-199.
TOZLU, Selahattin, “Trabzon-Erzurum-Tebriz Yolu (XIX. Yüzyılda Sosyal ve Ekonomik Bakımdan Bir İnceleme)”, Türkler, C.14, Yeni Türkiye Yayınları, İstanbul 2002, s. 481- 484.
UYGUN, Süleyman, “Fransız Fraissinet Vapur Kumpanyası (La Compagnıe Fraissinet) Ve Osmanlı Limanlarındaki Faaliyetleri” Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 12, Mayıs 2018, s. 97-140.
UYGUN, Süleyman, “Karadeniz Sularında Fransız Paquet Vapur Kumpanyası (1878-1914)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 10/20, Mayıs 2016, s. 137-172.
UYGUN, Süleyman, “Messagerie Maritimes Vapur Şirketi’nin İstanbul’un Yolcu Ve Eşya Taşımacılığındaki Yeri”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Ed. Coşkun Yılmaz, C. 6, İstanbul Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2015. s. 492-501.
UYGUN, Süleyman,“Paquet Vapur Nakliyat Kumpanyası (Compagnıe De Navıgatıon Paquet) Ve Osmanlı Ermenileri”, Ankara Üniverisitesi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 56, Ocak 2016, s. 1339-1363.
ÜNAL, M. Ali, “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Karadeniz-Basra Körfezi Ticareti”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, Haz. Mehmet Sağlam vd., Eser Matbaası, Samsun 1988. s. 471-475.
ÜNER, Turgay, “Trabzon”, Doğu Akdeniz Liman Kentleri, ed. Çaylar Keyder vd., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1994,
YILMAZ, Özgür, “1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasında Etkileri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, C. 6 S. 1, Ocak 2017, s. 23-55.
YILMAZ, Özgür, “Fransız belgelerine göre 19. Yüzyılın Başlarında Güney Karadeniz Limanları”, Mavi Atlas, C.7, S.1, Ocak 2019, s. 111-142.
QUATAERT, Donald, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş 1881-1908, İletişim Yayınları, Ankara 1987.